Rize (Satsuma) Mandarininin Klon Seleksiyonu ile Islahı

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 15, 30.06.2020

Keziban Yazıcı Burcu Göksu Özlem Korkmaz Mustafa Akbulut Nalan Bakoğlu Gülay Tepe Rıza Ömür

Öz

Bu proje kapsamında Rize ilinde Satsuma (Rize) Mandarini klon seleksiyonu yapılmış ve yeni çeşit adayları belirlenmiştir. Çalışma Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi bünyesinde 2013-2016 yılları arasında yürütülmüştür. Çalışmada ilk olarak Rize Mandarini gen kaynaklarının bulunduğu alanlar taranarak, üstün özellik gösteren 51 tane genotip belirlenmiştir. Bu 51 adet genotipte 2 yıl süreyle ağaç gelişimi, verimlilik, olgunlaşma zamanları tespit edilmiştir. Ayrıca bu 51 genotipin her birinden alınan 50 adet meyvede meyve özellikleri (meyve ağırlığı, meyve uzunluğu, meyve genişliği, indeks, kabuk kalınlığı, dilim sayısı, meyve başına tohum sayısı, usare miktarı, titre edilebilir asit miktarı, suda çözünebilir kuru madde miktarı, kuru madde/asit oranı, meyve dış görünüşü, meyve kabuk yapısı, meyve kabuk rengi) incelenmiştir. Bu çalışmalar sonucunda tartılı derecelendirme yöntemi kullanılarak üstün özellik gösteren 10 tane satsuma klonu seçilmiştir. Bu klonlardan aşı gözü alınarak Seleksiyon II aşaması parsellerine geçmeye hazırlık için üç yapraklı anaçları üzerine aşılanmıştır. Seçilen klonlardan üstün özellik gösterenlerin çeşit olarak tescil edilebilmesi için; aşılamalar sonucunda elde edilen fidanlar araziye 4 X 4 m aralıklarla dikilmiş ve tescil bahçesi oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Seleksiyon, Islah, Tescil, Mandarin, Satsuma

Destekleyen Kurum

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi

Proje Numarası

2013.112.01.1

Teşekkür

Bu proje ile Bölgede ilgili kurum ve kuruluşlar Rize Mandarinine sahip çıkmış, işbirliği içerisinde, güzel sonuçlar elde edilmiştir. Projemize maddi destek veren başta Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi BAP Birimi (Bu çalışma Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi BAP Birimi tarafından 2013.112.01.1 numara ile desteklenmiştir) olmak üzere, Rize İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’ne, ÇAYKUR’a ve Yılmaz Fidancılığa teşekkür ederiz.

Breeding of Rize (Satsuma) Mandarin by Clonal Selection

Öz

Within the scope of this project, Satsuma (Rize) Mandarin clone selection was made in Rize province and new candidate varieties were determined. The study was carried out by Recep Tayyip Erdoğan University Faculty of Agriculture and Natural Sciences between 2013 and 2016. First, the areas having Rize Mandarin germplasm were searched and 51 genotypes with superior characteristics were determined in the study. Tree development, productivity and maturation times were observed for these 51 genotypes for two years. Also, fruit properties of 50 fruit obtained from each of these 51 genotypes were examined (fruit weight, fruit length, fruit width, index (width/length), shell thickness, slice number, number of seeds per fruit, amount of juice, amount of titratable acid, amount of water-soluble dry matter, dry matter / acid ratio, fruit outer appearance, fruit shell structure, and fruit shell color). At the end of these studies, 10 satsuma clones with superior characteristics were selected using the weighed grading method. A bud eye was obtained from these clones and grafted onto the three-leafed rootstocks for moving to the selection phase II. In order to register the selected clones having superior features as the new varieties, the saplings obtained after budding were planted at a distance of 4x4 m and a garden was established.

Anahtar Kelimeler

Selection, Breeding, Registration, Mandarin, Satsuma

Proje Numarası

2013.112.01.1

Kaynakça

• Anonim, (2019). Yaş meyve sebze ihracatçıları birliği değerlendirme raporu, Akdeniz İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği, Türkiye geneli (2011/2012 Ocak-Mayıs Dönemi), Rapor Tarihi : 04.06.2012.
• Bostan, S.Z., İslam, A. (2007). Doğu Karadeniz Bölgesi muşmulalarının (Mespilus germanica L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine bir araştırma. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü. s: 494-501. 4-7 Eylül 2007 Erzurum.
• Çimen, B., Yeşiloğlu, T., İncesu, M., Yılmaz B., Tuzcu, Ö. (2019). Evaluation of robinson mutant population derived by gamma ırradiation, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 56 (3), 375-381.
• Davies, F.S., Albrigo, L.G. (1994). Citrus, Crop Production Science in Horticulture. CABI Publishing ISBN: 0851988679 Wallingford, 254 p.
• Göral, T. (1987). Turunçgillerde çeşit geliştirme ve olanakları. Derim, 4 (2), 63-77.
• Hızal, A.Y., Moralı, K., Göral, T., Salman, A., Tekin, M.A. (1984). Turunçgillerde aşı gözü seleksiyon – sertifikasyonu ve çeşit geliştirme. Derim, 1(1), 7-12.
• Kaplankıran, M., Demirkeser, T.H., Toplu, C., Yıldız, E. (2005). Dünya turunçgil yetiştiriciliğindeki eğilimler ve türkiye için öneriler. AB Yolunda Türk Narenciye Sektörü Zirvesi, 20-21 Mayıs 2005, Mersin, 7s.
• Kelten, M., Taşdemir, T., Güneş, S., Göçmen, M., Topuz, E., Eryılmaz, Z., Çelik, N., Yeşilova, Ö. (2002). Türkiye turunçgil çeşit geliştirme programı. Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, 2001 Yılı Gelişme Raporu, 10s.
• Matyar, D., Kaplankıran, M., Tuzcu, Ö. (1995). Bazı mandarin çeşitlerinin Adana koşullarındaki verim ve kalite özellikleri. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 19(4), 237-245.
• Özsan, M., Bahçecioğlu, H.R. (1970). Akdeniz Bölgesinde yetiştirilen turunçgil tür ve çeşitlerinin değişik ekolojik şartlar altında gösterdikleri özellikler üzerinde araştırmalar. TOA 6, TÜBİTAK Yayın No. 10. 11, sayfa,37.
• Özsan, M., Tuzcu, Ö., Aktepe, Ş.A., İnci, H.B., Çelikel, K., Özdemir, E., Çimen, İ. (1986). Turunçgillerde aşı gözü seleksiyon – sertifikasyonu ve çeşit geliştirme. Derim, 3(4), 147-156.
• Soost, R.K., Roose, M. (1996). Citrus. In: Jules J, Moore JN (eds) Fruit breeding: tree and tropical fruits, vol 1. John Wiley & Sons Inc., New York, pp 257–323.
• Tuncay, M., Demirel, H. ve Apaydın, H. Y. (2005). Turunçgillerde aşıgözü seleksiyon-sertifikasyonu ve çeşit geliştirme projesi II. turunçgil çeşitlerinin seleksiyonu. Proje Sonuç Raporu (Yayınlanmamış).
• Turgutoğlu, E., Güneş, S., Göçmen, M., Tepe, S., Eryımaz, Z., Dal, B., Gözen, B., Aktaş, G., Kurt, Ş. (2006). Türkiye turunçgil çeşit geliştirme programı. Narenciye, Zeytin, İncir ve Diğer Subtropik Meyveler Program Değerlendirme Toplantısı, 13-17 Mart 2006, Antalya.
• Tuzcu, Ö. (1990). Türkiyede yetiştirilen başlıca turunçgil çeşitleri. Akdeniz İhraacatcı Birlikleri Yayınları, Mersin, 71 s.
• Ulubelde, M., Özsan M.Ö., Erkan, S., Sarp, H. (1986). Ege Bölgesinde satsuma aşı gözü seleksiyonu. Derim, 3(3), 120-128.
• Ulubelde, M. (1996). Ege Bölgesinde satsuma (Citrus unshiu Marc.) ve yerli (Citrus deliciosa Tenore) mandarinlerde seleksiyon çalışmaları (1987-1990), Anadolu Journal of Aegean Agricultural Research Institute, 6(2), 24-35
• Urgun, Ş. (1997). Bazı mandarin çeşitlerinin adana ekolojik koşullarında gösterdikleri pomolojik özellikler. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Uysal, M. (2001). Bazı turunçgil tür ve çeşitlerinin Dörtyol koşullarında meyve gelişim sürecinde gösterdikleri fizyolojik, morfolojik ve biyokimyasal değişimler. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Antakya-Hatay.
• Wardowski, W.F., Nagy, S., Grierson, W. (1986). Fresh citrus fruit. Avi Publishing Company Inc., ISBN : 0870555197, 571 s., USA.
• Yeşiloğlu, T., Kafa, G., Demirkeser, T.H., Turgutoğlu, E., Aka Kaçar, Y., Yılmaz, B.. İncesu, M., Polatöz, S., Seday, Ü., Sanal, D., Uysal, O., Canıhoş, E., Demiray, S. T., Yurtmen, M., Toplu, C., Kamiloğlu, M., Kurt, Ş., Eryılmaz, Z., Demir, G., Ağarsan, B. ( 2013a). Turunçgillerde sektörel gelişim ve ihracat şansını artıracak çeşit ve anaç geliştirme. TÜBİTAK 111G025 Nolu proje.
• Yeşiloğlu, T., Çimen, B., İncesu, M., Yılmaz, B., Aka-Kaçar, Y., Şimşek, Ö. (2013b). Turunçgil sektörünün gereksinim duyduğu yeni çeşitlerin geliştirilmesi. TABAD, 6(2), 127-132.
• Yeşiloğlu, T., Yılmaz, B., İncesu, M., Çimen, B. (2015). Erken dönemde olgunlaşan bazımandarin çeşitlerinin adana ekolojik koşullarında meyve kalite kriterleri ve hasat dönemlerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 8(2), 01-04.
• FAO, 2018. http://www.fao.org/faostat/en/#data/ QC, 11.06.2020.