ANADOLU SAHASI MESNEVİLERİNDE KERBELA VAKASI

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 1, 43 - 64, 01.06.2012

Hasan Ali Esir

Öz

Bu makalede Anadolu sahasında yazılan ve konusu Maktel olmayan mesneviler üzerinde Kerbela Vakası araştırıldı. Çalışmanın Giriş bölümünde Arap, İran ve Türk edebiyatlarında Kerbela Vakası’nın yansıması genel olarak anlatıldı. Daha sonra klasik edebiyatımızın gelişme döneminden son dönemine kadar her yüzyıldan en az bir mesnevi olmak üzere Anadolu sahasında yazılan toplam on dört mesnevi üzerinde Kerbela Vakası’nın işlenişi araştırıldı. Bu yapılırken önce incelenen mesneviler hakkında kısa bilgiler verildi. Daha sonra Kerbela Vakası’nın mesnevilerde geçtiği bölümler, bu bölümlerin adları, bölümlerin beyit sayıları, olayın mesnevilerde yer alış sebepleri, yüzyıllar içerisinde olayın işlenişi, olayın anlatıldığı bölümlerde kullanılan vezinler ve bu bölümlerin nazım şekilleri gibi hususlar mukayeseli olarak incelendi. Elde edilen bulgular makalenin sonunda değerlendirilerek sonuçlandırıldı.

Anahtar Kelimeler

Kerbela Vakası, Maktel, Ehl-i Beyt, Hz. Hüseyin, Türk edebiyatı, Mesneviler

Karbala Case in Anatolian Field Mesnevies

Öz

Abstract: In this article, Karbala Case is investigated on mesnevies which wrote in Anatolian field and are not Maktel (a place where murdered or poems that wrote about famous leaders). In the introduction of study, reflections of Karbala Case in Arabian, Iranian and Turkish Literatures are explained as generally. Later on, working of Karbala Case is analiysed on fourteen mesnevies that wrote in Anatolian field as taking a mesnevi from our flourishing era of Classical Turkish Literature to last era. When this is done, firstly brief information is gived about examined mesnevieNextly; The Chapter which included Karbala Case in mesnevies, these chapters’s names, the number of chapter couples, the reasons of events for take place in mesnevi, the working of event throughout centuries, the prosody used in chapter that explained cases, and the poetry form of chapters are examined as comparative.

Anahtar Kelimeler

Karbala Case, Maktel (a place where murdered or poems that wrote about famous leaders), Ehl-i Beyt, Hz. Hüseyin, Turkish Literature, Mesnevies

واقعة كربلاء في مثنويات ساحة الأناضول

Öz

يطرح هذا البحث تحقيق واقعة كربلاء اعتمادا على
المثنويات التي كُتبت في الأناضول وليس موضوعها مقتل الحسين (رضى الله عنه). وفي
مقدمة الدراسة تمَّ شرح تأثير واقعة كربلاء على الآداب العربية والإيرانية
والتركية بشكل عام. ثمَّ قمنا بتحليل كيفية تناول واقعة كربلاء في أربعة عشر
مثنويا كتبت بساحة الأناضول منذ بداية عصر ازدهار أدبنا التركي الكلاسيكي إلى
العصر الأخير ومن كل عصرٍ مثنوي واحد على الأقل. وفي أثناء التحقيق قدمت معلومات
موجزة عن المثنويات التي تم تحقيقها من قبل. عقب ذلك تم تحقيق الفصول التي شملت
واقعة كربلاء في المثنويات وأسماء هذه الفصول وعدد مقاطعها وأسباب وجود الواقعة في
المثنويات وكيفية تناولها طوال العصور السابقة وكذلك الأوزان المستخدمة في الفصول
التي أخبرت عن الوقعة وأشكال نظم الفصول. و جاءت النتائج في نهاية البحث. 

Anahtar Kelimeler

واقعة كربلاء, مقتل, اهل بيت, حسين, الآداب التركية, المثنويات

Kaynakça

• Abdel-Maksoud, Belal Saber Mohamed, Leylâ ile Mecnûn Mesnevîsi-nin Arap, Fars ve Türk Edebiyatı’nda Ele Alınış Biçimi ve Lârendeli Hamdî’nin Eseri, İnceleme-Metni, C 2 (Metin), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr Akdoğan, Yaşar, Ahmedî – İskendernâme http://ekitap.kulturturizm.gov.tr Aksoyak, İ. Hakkı, Gelibolulu Mustafa Âlî Tuhfetü’l-Uşşâk http://ekitap.kulturturizm.gov.tr Altun, Kudret, Pend-nâme-i Nazmî (Tercüme-i Pend-nâme-i Attâr) İnce-leme-Metin-Sözlük, Laçin Yay., Kayseri 2004. Altun, Mustafa, İbrâhim ibn-i Bâlî'nin Hikmet-Nâme'si-I (1b-149a), Me-tin, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr Arslan, Mehmet-Erdoğan, Mehtap, Kerbelâ Mersiyeleri, Grafiker Yay.-Tunceli Üniversitesi, Ankara 2009, 809 s. Bayram, Ömer, Seyyid Azim Şirvânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ, Metin B, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr Ceylan, Ömür-Yılmaz, Ozan, Bir Sürgün Şaheseri Mihnetkeşân, Keçeci-zâde İzzet Molla, Sahhaflar Kitap Sarayı, İstanbul, 2007. Çelebioğlu, Amil, Türk Edebiyatı’nda Mesnevi (XV. Yüzyıla Kadar), Kitabevi, İstanbul 1999. Doğan, Muhammet Nur, Şeyh Galib, Hüsn ü Aşk, Metin-Nesre Çeviri-Notlar ve Açıklamalar, Ötüken, İstanbul 2002. Esir, Hasan Ali, Lâmiî Çelebi Ferhâd ile Şîrîn İnceleme-Metin-İndeks, İÜSBE Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 1998. Güngör, Şeyma, Fuzûlî, Hadîkatü’s-Süedâ, Kültür ve Turizm Bakanlı-ğı Yay., Ankara 1987. Güngör, Şeyma, “Maktel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 27, Ankara 2003, s. 455. Güngör, Şeyma, “Maktal-i Hüseyin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm An-siklopedisi, C 27, Ankara 2003, s. 456, 457. Harmancı, M. Esat, Manisalı Câmiî, Muhabbet-nâme (Vâmık u Azrâ), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr