MUSTAFA SABRİ EFENDİ’NİN BEYÂNÜ’L-HAK DERGİSİNDE MEHMED ZİHNİ EFENDİ VE “EL-KAVLÜ’L-CEYYİD” ADLI ESERİNE YÖNELTTİĞİ TENKİTLER

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 1, 151 - 220, 01.06.2012

Mustafa Irmak

Öz

Mehmed Zihni Efendi’nin el-Kavlü’l-ceyyid adlı eseri, Kazvînî’nin Telhîsü’l-Miftâh’ı, Teftâzânî’nin Mutavvel ve Muhtasaru’l-me‘ânî adlı eserleri ve Seyyid Şerîf Cürcânî’nin Mutavvel hâşiyesinde yer alan beyitleri inceleyen bir çalışmadır. Kitapta, adı geçen bu eserler başta olmak üzere klasik dil ve belâgat kaynaklarına yönelik sert bazı tenkitlere yer verilmiş olması Mustafa Sabri Efendi’yi oldukça rahatsız etmiş ve onu, el-Kavlü’l-ceyyid’i ağır şekilde tenkit eden bir reddiye kaleme almaya sevk etmiştir. Makalede, Mustafa Sabri Efendi’nin Beyânü’l-Hak dergisinde yayınlanan bu çalışması incelenmiş; yazar ve eserinin hangi açılardan tenkit edildiği ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Zihni Efendi, Mustafa Sabri Efendi, el-Kavlü‟lceyyid, Beyânü‟l-Hak, Kazvînî, Telhîs, Teftâzânî, Mutavvel

انتقادات مصطفى صبري أفندي على كتاب القول الجيد لمحمد ذهني أفندي في مجلة بيان الحق

Öz

القول الجيد لمحمد ذهني
أفندي دراسة تتناول أبيات التلخيص للقزويني والمطول ومختصر المعاني للتفتازاني
وحاشية السيد الشريف الجرجاني على المطول. في هذا الكتاب وجود بعض الانتقادات اللاذعة
على مصادر اللغة والبلاغة القديمة –خاصة الكتب المذكورة أعلاه- قد أزعج مصطفى صبري
أفندي و قد أدى به إلى كتابة رد شديد على القول الجيد. و في هذا البحث، تناولنا
دراسة هذه الانتقادات المطبوعة في مجلة بيان الحق لمصطفى صبري و حاولنا إظهار
جوانب الانتقادات التي وجهها إلى محمد ذهني و كتابه المسمى بالقول الجيد.

Anahtar Kelimeler

محمد ذهني أفندي، مصطفى صبري أفندي، القول الجيد، بيان الحق، القزويني، تلخيص المفتاح، التفتازاني، المطول.

Mustafa Sabri’s criticisms Published in the Journal of Bayan al-Haq on Mehmed Zihni and His Book “al-Kawl al-Jayyid”

Öz

Mehmed Zihni’s book, titled al-Kawl al-jayyid, is a study about the couplets in Qazvini’s Talhis al-Miftâh, Taftazani’s Mutawwal and Mukhtasar al-maani and Sayyid Sharif Jurjani’s glosses on Mutawwal. The existence of criti-cism over the major Arabic language and rhetoric books, including the ones mentioned above, had fairly disturbed Mustafa Sabri and impelled him to write a harsh refutation about al-Kawl al-jayyid. In this article, we examined Mustafa Sabri’s study published in the journal of Bayan al-Haq, and tried to show from which aspects the author and his work were criticized.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Zihni, Mustafa Sabri, al-Kawlu‟l-jayyid, Bayan al-Haq, Qazvini, Talhis, Taftazani, Mutawwal

Kaynakça

• Arslan, Ahmet Turan, Son Devir Osmanlı Âlimlerinden Mehmed Zihni Efendi, İFAV Yayınları, İstanbul, 1999. Bektaş, Ekrem, “Beyânülhak”, DİA, VI, 34. Beyânül-Hakk, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 46, 47, 50, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 60, 62, 64, 66, 69. sayılar. Ebu’l-Alâ el-Ma‘arrî, Şerhu Dîvâni’l-Mütenebbî, (thk. Abdülmecîd Deyyâb), Dâru’l-Me‘ârif, 2. Basım, Kahire 1413/1992. Ermiş, Hamza, Mehmed Zihni Efendi: Hayatı, Eserleri ve Arapça Öğre-timindeki Yeri, İSAM yayınları, İstanbul 2011. Mehmed Zihni Efendi, el-Kavlü’l-ceyyid fî şerhi ebyâti’t-Telhîs ve şer-hayhi ve Hâşiyeti’s-Seyyid, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1328. Öğüt, Salim, “Mîkât”, DİA, XXX, 48. Özen, Şükrü, “Teftâzânî”, DİA, XL, 300-301.