Fakîrî ve Manzum Hikâye-i Ashâb-ı Kehf’i

Yıl 2019, Sayı: 15, 364 - 392, 20.06.2019

Necdet Şengün

https://doi.org/10.32950/rteuifd.558738

Öz

Öz: Ashâb-ı Kehf
konusu, Kur’ân-ı Kerim’de geçmesi münasebetiyle, başta tefsircilerin ve Kur’ân
üzerine çalışanların dikkatini çekmiş ve üzerinde epeyce söz söylenmiş önemli
bir konudur. Özellikle tefsir
kitaplarında ve Kur’ân ilimleri ile ilgili kitaplarda müstakil başlıklar
altında incelenen bu konu, aynı zamanda edebiyatçıların da üzerinde söz
söylediği konulardan biridir. Edebiyat alanında konuyla alakalı şöyle bir göz
gezdirdiğimizde, oldukça geniş bir literatür ile karşılaşırız. Bu literatürün
önemli bir kısmı mensur (düz yazı) olarak meydana getirilmiştir. Bu mensur
eserlerde Menâkıb-ı Ashâb-ı Kehf, Hikâyet-i Ashâb-ı Kehf, Dâsitân-ı Ashâb-ı
Kehf, Kıssatu Ashâb-ı Kehf gibi başlıklar bulunmaktadır. Konuyla alakalı manzum eserler sınırlı sayıdadır. Bunların en
önemlilerinden biri de Fakirî’nin Hikâye-i
Ashâb-ı Kehf’idir. Bu çalışmada, kimliği ve kişiliği tam olarak tespit
edilemeyen fakat birtakım verilerden hareketle hakkında bir kanaate varılan
Fakîrî adlı şâirin yazmış olduğu Hikâye-i Ashâb-ı Kehf adlı mesnevî
üzerinde durulmuş ve eser hem transkribe metin olarak çalışmanın sonuna
eklenmiş hem de metin üzerinden Ashâb-ı Kehf’in durumuna dair veriler ortaya
konulmaya çalışılmıştır. Elbette ki tüm bu görüşler metin merkezli, yani
Fakîrî’nin gözüyle değerlendirilmiştir.   

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Mesnevî, Ashâb-ı Kehf, Fakîrî, Yemliha

Kaynakça

• Çınarcı, M. Nuri, Şeyhülislâm Ârif Hikmet Bey’in Tezkiretü’ş-Şu’arâ’sı ve Transkripsiyonlu Metni, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, 2007.
• Dağhan, Mehmet Diyadin, Ashâb-ı Kehf Kıssası ve Metafizik Boyutu, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, 1998.
• Dilçin, Cem, Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983.
• Erdem, Mevlüt - Demir, Ahmet. “Metinsel-Aşkınlık Bakımından Ashâb-ı Kehf’in Türk Dili ve Edebiyatına Yansımaları” Millî Folklor 121 (Bahar 2019): 16-29.
• Ersöz, İsmet, “Ashâb-ı Kehf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 3, 465-467, İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Esrar Dede, Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye, haz. İlhan Genç, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2000.
• Fakîrî, Hikâye-i Ashâb-ı Kehf, Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 2461/8, 152a-168a, Ankara Millî Kütüphâne.
• Gibbon, Edward, Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi, 4 Cilt, trc. Asım Baltacigil, İstanbul: BFS Yayınları, 1988.
• İpekten, Haluk ve diğerleri, Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988.
• İsen, Mustafa, Latîfî Tezkiresi, Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
• Kılıç, Filiz, Meşa’irü’ş-Şu’ara İnceleme Tenkitli Metin, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 1994.
• Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuarâ, 2 Cilt, Haz. İbrahim Kutluk, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1981.
• Koncu, Hanife. “Bir Ashâb-ı Kehf Kıssası: Hâzâ Kıssa-i Ashâbü’l-Kehf”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi Prof. Dr. Amil Çelebioğlu Hatıra Sayısı, 10/10, (2013), 275-318.
• Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmanî, 6 Cilt, Haz. Nuri Akbayar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Sert, Özlem, Hristiyan ve İslam Kültürlerinde Eshab-ı Kehf (Yedi Uyurlar) İnancı, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2001.
• Şenödeyici, Özer – Yakar, Ahmet. Yedi Uyurlar Lafzalı Nuri’nin Ashâb-ı Kehf Manzumesi, Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2015.
• Şemseddin Sâmi, Kâmûsu’l-A’lâm, 6 Cilt, (Tıpkı Basım), Ankara: Kaşgar Neşriyat, 1996.
• Travay, Nesrin, Fakîrî’nin Risâle-i Ta’rîfat’ının Edisyon Kritiği, Mezuniyet Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1939.
• Ulçugür, İsmail, Fakîrî ve Risâle-i Ta’rifât’ı, Mezuniyet Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1947.
• Yılmaz, Kaşif, “Fakîrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 12: 131-132, İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Yılmaz, Kaşif, Fakîrî, Şehrengiz-i Fakîrî, Risale-i Fakîrî, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, 1978.
• Yılmaz, Nuran. “Klâsik Türk Şiirinde Ashâb-ı Kehf: İslâmî’nin Mesnevîsi Örneği”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/1, (Ocak 2006), 34-65.
• XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü, 8 Cilt, Haz. Ömer Asım Özsoy ve Dehri Dilçin, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1969-1977.
• Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, “Fakîrî”, erişim: 28.04.2019. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=3777