Lafız, Anlam ve Amel Boyutlarıyla Hz. Peygamber’in Kur’ân Tilaveti

Yıl 2021, Sayı: 19, 136 - 164, 25.06.2021

İbrahim Tetik

https://doi.org/10.32950/rteuifd.900594

Cited By: 1

Öz

Günümüzde Kur’ân kıraatiyle ilgili en önde gelen sorunlardan birini, bu kutsal kitabın niteliksel tilaveti oluşturmaktadır. Kurrânın lafza gösterdiği itina, Kur’ân’a anlam odaklı bir yaklaşımın önünü tıkadığı gerekçesiyle gerek klasik gerekse modern dönemde kimi çevrelerce eleştirilmektedir. Lafzın tali bir unsur olarak değer bulduğu bu söylem, Kur’ân’ın otantik telaffuz biçimini elde etme aşamasındaki tüm gayretleri değersiz kılabilmekte ve Kur’ân mefhumunun yapıtaşı mesabesindeki kelimelerin telaffuzlarının zaman içerisinde tahrif olması gibi bir tehlikeyi de beraberinde getirmektedir. Vakıanın diğer cephesinde ise salt lafız odaklı yaklaşımların, Kur’ân’ın hidayet boyutuna geçişi temsil eden, anlam ve amel veçhesini gölgelediği de bir gerçektir. Lafız ve anlamdan hangisinin tercih edileceğine dair temel kriter, Peygamber’in Kur’ân tilavetidir. Araştırmamızda, Hz. Peygamber’in tilavetinde gerek lafız (literal) gerekse anlam ve amel odaklı tilavetin yansımalarını tespit etmeye çalışacağız. Böylece birbirinin alternatifi gibi sunulan, hâlbuki hakikatte tamamlayıcısı konumundaki lafız ve anlam boyutlarına ne derece ehemmiyet gösterilmesi gerektiği, Nebevî ilkeler dâhilinde nihayete kavuşturulmuş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kuran, Tilavet, Hz. Peygamber, Lafız, Anlam

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî. el-Muṣannef. thk. Habîbu’r-Rahmân el-Azamî. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1983.
• Âcurrî, Ebû Bekr Muhammed b. Hüseyn b. Abdillâh. Aḫlâḳu ehli’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Amr b. Abdüllatîf. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Âcurrî, Ebû Bekr Muhammed b. Hüseyn b. Abdillâh. eş-Şerî‘a. thk. Abdullah b. Ömer b. Süleyman. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1420/1999.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Müsnedü Aḥmed b. Ḥanbel. thk. Şuayb el-Arnaût vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Azîmâbâdî, Ebü’t-Tayyib Muhammed Şemsü’l-Hak b. Emîr Alî ed-Diyânüvî. ‘Avnü’l-ma‘bûd şerh-i Sünen-i Ebî Dâvûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkâdir ‘Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1424/2003.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Şu‘abu’l-îmân. thk. Abdu’l-Alî Abdu’l-Hamîd Hâmid vd. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2003.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn. es-Sünenü’ṣ-ṣaġīr. thk. Abdu’l-Mu‘tî Emin Kal’aci. Karaçi: Cami‘atü’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1410/1989.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî. Ṣaḥîḥu’l-Buḫârî. thk. Muhammed Zuheyr b. Nâsır. Dimeşk: Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
• Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İsam Yayınları, 2011.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. nşr. Şuayb el-Arnaût vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1424/2004.
• Duveyl, Ahmed. Fennü’t-tertîl. Suudi Arabistan: Merkezu’l-Melik Faysal-Mucemme‘u’l-Melik Fahd, 1420/1999.
• Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyi’d-Dîn Abdulhamîd. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, ts.
• Ebû Ubeyd, el-Kâsım b. Sellâm b. Abdillah el-Heravî. Feḍâilü’l-Ḳur’ân. thk. Mervân el-Atiyye vd. Dimeşk: Dâru İbn Kesîr, 1415/1995.
• Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. el-Müsennâ. Mecâzu’l-Ḳur’ân. thk. Muhammed Fuat Sezgin. Kahire: Mektebetü'l-Hâncî, 1381.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî el-Mevsılî. el-Müsned. thk. Hüseyn Selîm Esed. Dimeşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, 1404/1984.
• Firyâbî, Ebûbekr Ca‘fer b. Muhammed b. el- Hasan b. el-Müstefâd. Feḍâilu’l-Ḳur’ân. thk. Yusuf Osman Fadlullah Cibrîl. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409/1989.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. İḥyâʾü ʿulûmi’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2010.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. Mustafa Abdulkadir ‘Ata. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Târîḫu Baġdâd. thk. Mustafa Abdulkadir ‘Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417.
• Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân. Mecme‘ü’z-Zevâid ve Menba‘ü’l-Fevâid. thk. Hüsâmeddîn el-Kudsî. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1414/1994.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf b Abdullah. el-İstiẕkârü’l-Câmiʿ li-meẕâhibi fuḳahâʾi’l-emṣâr ve ʿulemâʾi’l-aḳṭâr fîmâ teżammenehü’l-Muvaṭṭaʾ min meʿâni’r-reʾy ve’l-âs̱âr. thk. Sâlim Muhammed Ata, Muhammed Ali Muavvez. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1421/2000.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. el-Kitâbu’l-muṣannef fi’l-eḥâdîs̱ ve’l-âs̱âr. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• İbn Hâcer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. el-Meṭâlibü’l-ʿâliye bi zevâidi’l-mesânidi’s-s̱emâniye. thk. Muhammed b. Mes‘ûd vd. Suudi Arabistan: Dâru’l-‘Asime, 1419.
• İbn Hâcer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Abdülazîz b. Abdullah b. Bâz. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1993.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. el-İḥsân fî taḳrîbi Ṣaḥîḥi İbn Ḥibbân. thk. Şuayb Arnavûd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1988.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk. eṣ-Ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, ts.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm. thk. Muhammed Hüseyn Şemsü’d-Dîn, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd Ebû Abdullâh. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabî, ts.
• İbn Mücâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs. Kitâbü’s-Sebʿa fi’l-ḳırâʾât. thk. Şevkî Dayf. Mısır: Dâru’l-Me‘ârif, 1400. İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa’d Meni’ el-Hâşimî. eṭ-Ṭabaḳātü’l-kebîr. thk. Muhammed Abdulkâdir ‘Ata. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1410/1990. İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm. Mecmû‘u’l-Fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım. Medine: Mecme‘u’l-Melik Fahd, 1416/1995.
• İbnü’l-Cezeri, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr. thk. Necip el-Mâcidî. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1434/2013.
• İbnü’l-Esîr, Ebu’s-Saadât Mecduddîn Mubarek b. Muhammed. en-Nihâye fî ġarîbi’l-ḥadîs̱ ve’l-es̱er. thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî, Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. Beyrut: el-Mektebetu’l-İlmiyye, 1399/1979.
• İslamoğlu, Mustafa. “Tertil devrimini tecvit karşı devrimine kurban etmek”. YouTube. Yayın Tarihi 21 Nisan 2019. https://www.youtube.com/watch?v=3erE8PIurgs.
• Kur’an Yolu. Erişim 16 Eylül 2020. https://kuran.diyanet.gov.tr.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. nşr. Abdulmuhsin et-Türkî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
• Mâlik b. Enes, Mâlik b. Âmir. el-Muvatta’. Beyrut/Lübnan: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1406/1985.
• Mekkî b. Ebî Tâlib. Ebû Muhammed Hammûş b. Muhammed el-Kaysî. el-İbâne ʿan meʿâni’l-ḳırâʾât. thk. Abdu’l-fettâh İsmail Şelebî. Kahire: Dâru Nehda, ts.
• Mervezî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Nasr b. Yahyâ. Ḳıyâmu’l-leyl ve Ḳıyâmu ramażân ve Kitâbü’l-Vitr. kıs. Ahmed b. Ali el-Makrîzî. Pakistan: Hadîsu Akâdemi, 1408/1988.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Saḥîḥu Müslim. thk. Muhammed Fuâd ‘Abdu’l-Bâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdu’l-Mun’im Şelebî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Nîsâbûrî, Nizâmu’d-Dîn el-Hasan b. Muhammed b. Hüseyn el-A‘rec. Ġarâʾibü’l-Ḳurʾân ve reġāʾibü’l-furḳān. thk. Zekeriyya ‘Umeyrân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1996.
• Okçu, Abdulmecit. “Kur’an Tilavetinde Ezgi”, Dini Araştırmalar Dergisi 10/28 (2007), 213-247.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed-Dürrü’l-mens̱ûr fi’t-tefsîr bi’l-meʾs̱ûr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. Mu‘cemü’l-Kebîr. thk. Hamdi b. Abdulmecid es-Selefî. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1415/1994. Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. Mu‘cemu’l-Evsat. thk. Târık b. İvazullah, Abdülmuhsin b. İbrâhim el-Hüseynî. Kahire: Dâru’l-Harameyn, ts.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Şerḥu müşkili’l-âs̱âr. thk. Şuayb el-Arnaûd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1415.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). Sünenü Tirmizî. thk. Beşşâr ‘Avvâ Ma’rûf. Beyrut: Dâru’l-Gârbi’l-İslâmî, 1998.
• Ünal, Mehmet. “Kur’an’ı İçselleştirme Biçimi Olarak Sahâbenin Tilaveti”. Kur’an ve Sahâbe Sempozyumu (22-23 Mayıs 2015). ed. Hasan Keskin, Abdullah Demir. 101-121. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi't-tenzîl ve ʿuyûni'l-eḳāvîl fî vücûhi't-teʾvîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, 1376/1957.