Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. Muhammed Dışındaki Peygamberlere Yapılan Uyarıların Analizi

Yıl 2021, Sayı: 19, 102 - 135, 25.06.2021

Mehmet Zeki Doğan

https://doi.org/10.32950/rteuifd.908039

Cited By: 1

Öz

Yüce Allah, insanları doğru yola iletmek ve onları kötülüklerden sakındırmak için peygamberler göndermiştir. Peygamberler de Allah’tan aldıkları bu kutsal görevi ümmetlerine örnek olacak ve günahlardan uzak duracak şekilde tam ifa etmişlerdir. Ancak beşer olmaları hasebiyle peygamberlerden de bazen küçük hatalar sâdır olabilmiş ve onlar bu hatalarından ötürü Kur’ân’da uyarılmışlardır. Peygamberlerin bu uyarıları, onların resûl yönleriyle değil, doğrudan içtihatları sebebiyle evla olanı terk etmeleriyle ilgilidir. Ama Allah, onları bu hataları üzerinde bırakmamış ve uyarmıştır. Peygamberler de bu uyarılar karşısında en ufak bir noksanlık göstermeden doğruya yönelerek kemale ermişlerdir. Bu çalışmada ilk önce peygamberlere yapılan uyarların anlaşılmasında en etkin amillerden biri olan ismet sıfatının kavramsal içeriği ile ilgili kelâmî mezheplerin görüşlerini ve itâb kavramını ele alacağız. Ardından da Kur’ân’da hataları belirgin olan, yaptıkları hatalarından dolayı pişmanlık duyan peygamberlerden Hz. Âdem’e, Hz. Nûh’a, Hz. Mûsâ’ya, Hz. Dâvûd’a, Hz. Süleymân’a ve Hz. Yûnus’a yapılan uyarı âyetlerini mümkün mertebe mezhebî tartışmalara girilmeyecek şekilde analiz etmeye çalışacağız.
Anahtar Kelimeler: Kur’ân, Peygamberler, İsmet, Hata, Uyarı.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân,, Peygamberler,, İsmet,, Hata,, Uyarı.

تحليل التحذيرات الواردة في القرآن للأنبياء غير محمد صل الله عليه وسلم

Öz

لقد أرسل الله سبحانه تعالى الأنبياء ليهتدوا الناس إلى الصراط المستقيم ويبعدهم عن الشر. وقد أدى الأنبياء هذا الواجب المقدس الذي تلقوه من الله ليكون قدوة لأمتهم ويجتنبهم عن الذنوب. ومع ذلك، بما أن الأنبياء هم بشر، فقد ظهرت منهم أحيانًا بعض الأخطاء البسيطة؛ وبسبب هذه الأخطاء قد حذرهم الله في القرآن. إن التحذيرات التي وجهت للأنبياء لا تتعلق بجانب نبوتهم بل بتركهم القرار الأفضل بسبب اجتهادهم. إلا أن الله تعالى لم يتركهم على هذه الأخطاء بل حذرهم. ولقد وصل الأنبياء إلى الكمال باللجوء إلى الحق دون إظهار أي نقص في مواجهة هذه التحذيرات. في هذه الدراسة، سنناقش أولاً آراء الفرق حول مفهوم العصمة التي أكثر فاعلية في فهم التحذيرات التي وجهت للأنبياء ومفهوم العتاب. وبعد ذلك سنحاول الآيات التحذيرية للأنبياء الذين ظهرت أخطائهم في القرآن وندموا على أخطائهم كآدم ونوح وموسى وداود وسليمان ويونس بما لا يدخل في نقاشات طائفية قدر الإمكان

Anahtar Kelimeler

الإنذار, ، الخطأ،, العصمة, الأنبياء،, القرآن

The Analysis of Warnings Made in the Holy Qur’an to the Prophets Other Than Muhammad

Öz

Almighty Allah sent prophets to humans in order to lead them to the right path and refrain them from sins. Thus, the prophets precisely performed this holy mission that they undertook from Allah so that they would make an example to their community by avoiding sins. However, since the prophets are human beings, sometimes, some slight faults as well emerged from them; and they therefore were warned in Qur’an due to their faults. The warnings made to the prophets are not related to their messenger feature but to their abandoning the better decision because of their judicial opinions. Yet, Allah did not leave them owing to their faults but warned them. And, the prophets, too, reached the perfection by turning the truth without showing any objections to these warnings. In this study, we will initially investigate the concept of itâb and the views of Kalam sects related to conceptual content of virtue attribute, one of the most effective agents in comprehending the warnings made to the prophets. Then, the verses in which warnings are clearly mentioned in Qur’an about prophets such as Adam, Noah, Moses, David, Solomon and Jonah, who made faults and regretted them, will be tried to be analyzed without engaging in sectarian disputes as much as possible.

Anahtar Kelimeler

Qur’an,, Prophets,, Virtue,, Fault,, Warning

Kaynakça

• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu’cemu’l-Müfehres li Alfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-ʻArabî, ts.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû ʻAbdillâh ʻAhmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuʻayb el-Arnaût vd. 40 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1999.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr ʻAbdulkâhir b. Tâhir b. Muhammed Et-Temîmî. Kitâbu Usûli’d-Dîn. İstanbul: Dâru’l-Fünûn, 1968.
• Begâvî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mesûd. Meâlimü’t-Tenzîl. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2016.
• Beydâvî, Nâsırüddîn Ebû Saʻîd ʻAbdullâh b. ʻÖmer b. Muhammed eş-Şîrâzî. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 7. Basım, 2018.
• Buhârî, Ebû ʻAbdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʻu’s-Sahîh. 6 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
• Curcânî, Ebî Hasen Alî b. Muhammed b. Alî. et-Taʻrifât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiye, 2013.
• Demir, Recep. “İtâb Âyetlerinin Şiî Yorumu: Taâtabâî Örneği”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/4 (Nisan 2016), 1047-1082.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî. Tefsiru’l-Bahri’l-Muhît. thk. Zekeriyâ Abdülmevcud-Ahmed en-Necûlî. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2010.
• el-Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik. Letâifü’l-İşârât. thk. İbrâhim el-Besyûnî. 3 Cilt. Mısır: El-Heyetu’l-Mısriyyetu’l-ʻAmmetu li’l-Küttab, 3. Basım, ts.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-ʻAyn. thk. Mehdî el-Mahzûmî-İbrâhîm es-Sâmirâî 8 Cilt. (b.y.: Dâru Mektebeti’l-Hilâl, ts.
• İbn ʻAbbâs, ʻAbdullah. Tenvîru’l-Mıkbâs min Tefsîri İbni’l-ʻAbbâs. cem eden. Mecdüddîn Ebû Tâhir Muhammed b. Yaʻkûb el-Fîrûzâbâdî. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, ts.
• İbn ʻAşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 30 cilt. Beyrut: Mûessetu’t-Târîh, ts.
• İbn ʻAtıyye, Ebû Muhammed ʻAbdülhak b. Gâlib b. ʻAbdirrahmân b. Gâlib el-Muhâribî el-Gırnâtî el-Endelüsî. el-Muharreru’l-Vecîz fi Tefsîri’l-Kitâbî’l-ʻAzîz. thk. ʻAbdüsselâm ʻAbdüşşâfî Muhammed. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2016.
• İbn Fâris, Ebî Hüseyn ʻAhmed b. Zekeriyâ. Muʻcemu Meḳâyîsi’l-Luğa. thk. ʿAbdusselâm Muḥammed Hârûn. 6 Cilt. Dımeşḳ: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İmâdüddîn İsmâil b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr el-Kaysî. Tefsiru’l-Kur’âni’l-ʻAzîm. 4 cilt. Beyrut: Dâru İhya-i’t-Türasi’l-ʻArabî, 1997.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-ʻArab. 15 cilt. Beyrut: Dâru’s-Sadr, ts.
• İsfahânî, Hüseyn b. Muhammed b. Mufaddal. Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’ân. çev. Abdulbaki Güneş-Mehmet Yolcu. İstanbul: Yarın Yayınları, 4. Basım, 2015.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. 5 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Kârî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn ʻAlî b. Sultân Muhammed. Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber. Mısır: Dâru’l-Kutubi’l-ʻArabîyyeti’l-Kübrâ, 1327.
• Kâsimî, Muhammed Cemâluddîn. Mehâsinu’t-Te’vîl. thk. Muhammed Bâsil. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2. Basım, 2003.
• Kefevî, Ebü’l-Bekâ Eyyûb b. Musâ. Külliyyâtü Ebi’l-Bekâ. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1998.
• Kendibay, Serikjan. “Kur’an’da İtab Âyetleri Çerçevesinde Hz. Peygamber (s.a.s)’e Yapılan Uyarılar”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 3 (2017), 31-49.
• Lekkânî, ʻAbdusselâm b. İbrâhîm. Şerhu Cevhereti’t-Tevhid. Muhammed Muhyeddîn b. ʻAbdulhamîd’in en-Nazmu’l-Ferîd bî Şerhi Cevhereti’t-Tevhid ile birlikte. Mısır: Matbatu’saʻade, 2. Basım, 1955.
• Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Semerkandî. Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne. thk. Mecdî Bâslûm. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2005.
• Mutrafî, ʻUveyd b. ʻİyâd b. ʻÂyid. Âyâtu ʻİtâbi’l-Mustafâ fî Davi’l-ʻİsmeti ve’l-İctihâd. Mekke: y.y., 2005.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâikut’-Te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
• Okumuş, Mesut. “Kelâm-ı İlâhi Oluşunun Kanıtı Olarak Hz. Peygamber’e Yönelik Uyarı ve Tehditler”. İslâmî İlimler Dergisi 1/1 (Bahar 2006), 27-49.
• Özdemir, Ahmet. “Fahreddin Râzî’de Peygamberlerin İsmet Meselesi”. Turkish Studies 13/9 (2018), 195-212.
• Pak, Süleyman. “Kur’an’da Hz. Peygamber’in Günah İşleme İmkânı (Nisa Suresi 105-107. Ayetler Örneği)”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/32 (2017), 641-669.
• Râzî, Ebû ʻAbdillâh Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. ʻİsmetu’l-Enbîyâ. tkd. Muhammed Hicâzî. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1986.
• Râzî, Ebû ʻAbdillâh Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtihu’l-Ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-ʻArabî, 3. Basım, 1420.
• Saʻlebî, Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Keşf ve’l-Beyân ʻan Tefsiri’l-Kur’ân. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2004.
• Sancaklı, Saffet. “Hz. Peygamber’in Bazı Nitelikleri Açısından Kur’ân-ı Kerîm’de Kendisini Uyaran Âyetlerin Analizi”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 15/3 (2002), 435-446.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullâh. Fethu’l-Kadîr. 5 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1414.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiʻu’l-Beyân ʻan Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 6. Basım, 2014.
• Teftâzânî, Saʻduddîn Mesʻûd b. Ömer b. ʻAbdillâh. Şarhu’l-Mekâsıd fîʻİlmi’l-Kelâm. Pakistan: Dâru’l-Meʻârifi’n-Nuʻmâniyye, 1981.
• Temîmî, Mansûr Râşid. el-ʻİsmetu fî Davi ʻAkideti ehl-i Sünneti ve’l-Cemâati. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1429.
• Turan, Abdülbaki. “Kur’ân-ı Kerîm’deki İtâb Âyetleri”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1990), 56-75.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. Et-Tefsîru’l-Basît. Riyad: ʻİmâdetu’l-Bahsi’l-ʻİlmiyyi, 1430.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Peygamber”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/257-262. İstanbul: TDV Yayınları, 2007. Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʻÖmer b. Muhammed. el-Keşşâf ʻan Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve ʻUyûni’l-Akâvîli fi Vucûhi’t-Te’vîl. thk. Muhammed Abdüsselam Şahin. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2015.
• Zürkânî, Muhammed ʻAbdulʻazîm. Menâhilu’l-ʻİrfân fi ʻUlûmi’l-Kur’ân. thk. Fevvâz ʻAhmed Zemerlî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Küttâbi’l-ʻArâbî, 2. Basım, 1996.