Türkçe Ferâiz Programları Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2021, Sayı: 20, 66 - 88, 25.12.2021

Huzeyfe Çeker

https://doi.org/10.32950/rteuifd.1003042

Öz

İslam dini, müslümanların hayatlarını düzenleyen çeşitli hükümler getirmiştir. Bu hükümlerin bir kısmı her Müslüman tarafından bilinmekte iken bazı hükümler sadece o konuda bilgi sahibi olan müslümanlar tarafından öğrenilmiş, diğer müslümanlar ihtiyaç halinde bu kimselere müracaat ederek ihtiyaç duydukları bilgiye ulaşma imkânı bulmuşlardır. İslam miras hukuku da bazı temel hüküm ve ilkeleri dışında konunun uzmanlarına havale edilegelmiş olan özel bir hukuk alanıdır. Müslümanlar, geçmişte olduğu gibi günümüzde de, bir vefat vaki olduğu zaman genellikle miras hükümlerini bilen bir kişiye müracaat ederek mal bölüşümünü yapmaktadırlar. Ancak teknolojinin gelişmesi ile miras konusunda uzman kişilerin yerini alabilecek programlar ve akıllı cihaz uygulamaları da hayatımıza girmiştir. Günümüzde bazı müslümanlar vefat eden yakınlarının mirasının nasıl bölüşüleceği konusunda bilen bir kimseye sormak yerine bu iş için hazırlanmış programlara müracaat edebilmektedir. Aranılan bilgiye her an ve hızlı bir şekilde ulaşma imkânı vermesi bakımından faydalı olan bu programlar, bazı durumlarda ise yanlış yönlendirmelere sebep olabilmektedir. Kullanıcıdan kaynaklı hatalı kullanımların yanı sıra yazılımcısının miras hukukunu iyi bilmemesi, hesap hatası yapması veya yeterince kontrol edilmemiş olması programların yanlış hesaplama yapmasına neden olabilmektedir. Bundan dolayı bu programların doğru çalışıp çalışmadığının kontrol edilmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Bu boşluğu doldurmak amacıyla kaleme alınan bu makalede, ferâiz hükümleri esas alınarak hazırlanmış Türkçe miras programları incelenecektir. Doğru hesaplama kriterinin yanı sıra programın kapsamı, ihtilaflı konulardaki tercihleri ve kullanım pratikliği gibi hususlar da değerlendirmeye dahil edilecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, İslam Miras Hukuku, Ferâiz, Miras Hesaplama, Ferâiz Programı, Ferâiz Uygulaması

An Evaluation of the Turkish Islamic Inheritance Calculators

Öz

The Islamic religion has established several provisions regulating the lives of Muslims. While some of these provisions are known to every Muslim, some others have been learned only by Muslims who have information about it. Thus, the other Muslims have the access to the information they need by applying to those people if necessary. Islamic inheritance law is also a private field of law that can be referred to specialists in the field except for some basic provisions and principles. As in the past, today, when a person dies, Muslims usually divide the property under supervision of a person who knows the regulations of the hereditary law. However, with the development of technology, programmes and smart device applications that can substitute the experts in inheritance issues have also entered our lives. Nowadays, some Muslims might use the programmes prepared for this purpose instead of asking anyone who knows how to divide the assets of their deceased relatives. These programmes, which are useful in terms of providing the opportunity to access the required information at any time and quickly, can cause misdirections in some cases. Improper usage of the users, as well as the insufficiency of the software maker on inheritance law, can cause programmes to make incorrect calculations. Therefore, it is necessary for these programmes to be checked whether they are working correctly or not. In this article, which was written with aforementioned purpose, Turkish inheritance programmes prepared based on the provisions of the farāidh science will be examined. In addition to the correct calculation criterion, considerations such as the scope of the programme, preferences in controversial issues and the practicality of use will also be included in the assessment

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Islamic Inheritance Law, Farāidh, Farāidh Calculation, Farāidh Programme, Farāidh Application

دراسة على برامج الفرائض التركية

Öz

لقد جاء الإسلام بأحكام مختلفة لتنظيم حياة المسلمين. ومن هذه الأحكام ما يُعرف من قِبل كل مسلم في حين أن بعضها لا يعرفه إلا مَن تخصص في هذا المجال من العلماء المسلمين، في حالة احتاج سائر المسلمين إلى مثل هذه الأحكام أمكنهم الرجوع إلى هؤلاء المتخصصين كي يصلوا إلى المعلومات المحتاجة. ومن مثل هذه الأحكام علمُ الفرائض (أحكام الميراث) حيث تمت إحالته إلى العلماء الخبراء فيه، ما زال عامة المسلمين ولا يزالون يراجعون إلى خبير يعرف أحكام الميراث عند حدوث وفاة شخص منهم ويقسمون ما ترك لهم وفقا لجواب ذلك الخبير. ولكن مع تطور التكنولوجيا دخلت في حياتنا البرامج الحاسوبية وتطبيقات الأجهزة الذكية التي يمكن أن تحل محل أهل الاختصاص في علم الفرائض، في يومنا هذا قد يراجع بعض المسلمين إلى البرامج المعدة لهذا الأمر بدلا من سؤال شخص يعرف كيف يقسمون ميراث أقاربهم المتوفين. هذه البرامج مفيدة جدا من حيث توفير الفرصة للوصول إلى المعلومات المطلوبة في أي وقت وبسرعة، ولكن في بعض الأحيان من الممكن أنها تتوصل إلى نتائج خاطئة. بالإضافة إلى إساءة الاستخدام من قِبل المستخدم، فإن عدم معرفة مطور البرامج بأحكام الفرائض جيدًا أو ارتكاب أخطاء حسابية أو عدم التدقيق بشكل كافٍ من شأنه أن يتسبب في قيام البرامج بإجراء حسابات خاطئة. لذلك، هناك حاجة للتحقق من أن هذه البرامج تعمل بشكل صحيح أم لا. في هذه المقالة التي تمت كتابتها لسد هذه الفراغ، سيتم تدقيق برامج المواريث المعدة باللغة التركية على أساس أحكام علم الفرائض. بالإضافة إلى معيار صحة الحساب، سيراقَب في التقييم نطاقُ البرامج وترجيحاتها في المسائل المختلف فيها وعملية الاستخدام لها أيضًا.

Anahtar Kelimeler

الفقه الاسلامي, علم المواريث الإسلامي, الفرائض, حساب الميراث, برامج الميراث, تطبيقات الميراث

Kaynakça

• Aktan, Hamza. “Red”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/511-512. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Chemaa, Shahbaz Ahmad. “Distribution of Inheritance under Islamic Law: An Appraisal of Online Inheritance Calculators”. Journal of Islamic Thought and Civilization 11/1 (2021), 112-131.
• Çeker, Huzeyfe. “Kur’an’da Hata Yok Kitabında Teklif Edilen Miras Sisteminin Değerlendirilmesi”. Kocatepe İslami İlimler Dergisi 4/1 (2021), 23-40.
• Döndüren, Hamdi. “Avl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/117-118. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Mevsılî, Ebu’l-Fadl Mecdüddîn Abdullah b. Mahmûd el-. el-İhtiyâr li-ta’lîli’l-Muhtâr. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Yazıcı, Abdurrahman. “Fıkıhta Bir Miras Meselesi Olarak Avliyye: Avl Halleri, Kaynağı ve Çözümlerin Değerlendirilmesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 24 (2014), 305-327.
• Yazıcı, Abdurrahman. “Fıkıhta Meşhur Bir Miraz Meselesi Olarak Ömeriyyeteyn: Kaynağı, Ortaya Çıktığı Haller ve Çözümü”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (2003), 223-244.
• Yazıcı, Abdurrahman. “Kelâle (Yansoy) Hısımların Mirasçılıklarıyla Alakalı Meşhur Bir Mesele: Müşerreke”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 13/3 (2013), 89-100.
• Zikrullah Network. “Zikrullah Network’ten Türkiyede bir ilk”. Twitter. 23 Mart 2019, 14:52. Erişim 25 Eylül 2021. https://twitter.com/ZikrullahNet/status/1109422573090209792
• https://kurandersleri.net/miras/Miras_Erkek.html (Erişim 20 Eylül 2021)
• https://kurandersleri.net/miras/Miras_Kadin.html (Erişim 20 Eylül 2021)