MAHLASNAMELERDE GENÇ ŞAİRLERE ÖĞÜTLER

Yıl 2022, , 238 - 255, 29.12.2022

Adnan Uzun

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1152904

Öz

Divan şiiri geleneğinde mahlas kullanımı önemli bir yer tutar. Mahlaslar bizzat şair tarafından belirlenebildiği gibi şaire onun yetişmesinde etkisi olan kişilerce de verilebilir. Şairin karakterini duygu ve düşünce dünyasını yansıtan imza niteliğindeki bu takma adların usta şairler tarafından yeni yetişmekte olan şairlere verilmesi üzerine mahlasname adlı manzumeler kaleme alınmıştır. Bu çalışmada ağırlıklı olarak Hoca Neş’et ve Kırımlı Ebubekir Rif’at Efendinin mahlasnameleri incelenerek, genç şairlere yapılan tavsiyelerden dönemin şiir sanatı anlayışı tespit edilmeye çalışılmıştır. Buna göre mahlasnamelerde vurgulanan düşünceleri; ilim ve irfan sahibi olmanın önemi, ilimsiz şiirin temelsiz olacağı; genç şairlerin şiir geleneğini temsil eden usta şairleri örnek almaları; boş sözden, hiciv ve hezeliyattan uzak durmaları; özgün eserler vermeleri, taklitten sakınmaları; sanat değeri olan eser vermeleri; şiirde manaya önem vermeleri; yalnızca şiire değil nesre de ehemmiyet vermeleri şeklinde sıralayabiliriz. Yazdığı mahlasnamelerle meşhur Hoca Neş’et bütün bunların yanında genç şairlere naat yazmalarını tavsiye eder. Mahlasnameler dönemin ve bu türde eser veren şairlerin sanat anlayışlarını tespitte önemli belge niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler

Mahlasname, Usta şair, Genç şair

Kaynakça

• Referans1 Akkuş, Metin (2006); “Nef’î”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.32, İstanbul: TDV Yayınları.
• Referans2 Kenan Akyüz ve diğerleri (1990) (Haz.), Fuzûlî, Divan, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Referans3 Bal, Sema (2014), “Şâhî (Mes’ud Mîrzâ) ve Çağatayca Divanının Dil Özelliklerine Dair”, III. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiriler Kitabı IV, s.123-130.
• Referans4 Beyzâdeoğlu, Süreyya Ali (1997) (Haz.), SümbülzâdeVehbî-Lutfiyye, İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Referans5 Devellioğlu, Ferit (2002), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, (Haz. Aydın Sami Güneyçal), Ankara: Aydın Kitabevi.
• Referans6 EBÛ DAVÛD, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî, (?) (275/889), Sünen-i Ebî Dâvud, I-IV, (thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd), el- Beyrût: Mektebetü’l-Asriyye.
• Referans7 el-BUHÂRÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî (2001) (256/870), Sahîhu’l-Buhârî, I-IX, (thk. Muhammed Züheyr b. Nasır), y.y., Dâru Tavkın-Necât.
• Referans8 et-TİRMİZÎ, Ebû İsa Muhammed b. İsa (1975) (279/892), el-Câmi‘, I-V, (thk. Ahmed Muhammed Şakir), Mısır: Mektebetu Mustafa el-Bâbî el-Halebî.
• Referans9 Fatin Davud (2017), Hâtimetü’l-Eş'âr, (Haz. Ömer Çifçi), Ankara: T. C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü 3218 Kültür Eserleri 469 (https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0, (31.08.2021).
• Referans10 Genç, İlhan (2006), “Mahlâsnâme ve Kaside İlişkisi Üzerine Bir Mukayese”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, Cilt: VI, S. 2, s. 317-331, İzmir.
• Referans11 Kavruk, Hasan (?) (Haz.), Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı, Ankara: T. C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü 3147 Kültür Eserleri 430 (https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10655,seyhulislamyahyadivanihasankavrukpdf.pdf?0, (26.08.2021).
• Referans12 Kayaalp, İsa (2001); “Kânî”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.24, İstanbul: TDV Yayınları.
• Referans13 Kubbealtı Lugatı; http://lugatim.com/s/
• Referans14 Macit, Muhsin (2017) (Haz.), Nedîm Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Referans15 Macit, Muhsin; Nedîm Dîvânı, (https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56214,nedim-divanipdf.pdf?0 (18.08.2021)
• Referans16 Mehmet Süreyya (1996), Sicill-i Osmanî, (Haz. Nuri Akbayar, Eski Yazıdan Aktaran: Seyit Ali Kahraman), Cilt 4,5, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları 30.
• Referans17 Muallim Naci (2004), Osmanlı Şairleri, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Referans18 MÜSLİM, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc (?) (261/874), Sahîhu Müslim, I-V, (thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki), Beyrût: Dâru’t-Türâsi’l-Arabî.
• Referans19 Oğraş, Rıza (1991) (Haz.), Hoca Neş’et Divanı, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Referans20 Pala, İskender (2004), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara: Kapı Yay.
• Referans21 Rif’at Efendi (H:1254/M:1838), Münşeat ve Divan, Kahire: Bulak Matbaası, (Milli Kütüphane 06 Mil EHTA 1231).
• Referans22 Tahirül Mevlevi (1972), Edebiyat Lüğati, İstanbul: Enderun Yayınevi.
• Referans23 Tülücü, Süleyman (2003), “Lebîd b. Rebîa”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.27, İstanbul: TDV Yayınları.
• Referans24 Uzun, Adnan (2015) (Haz.), Kırımlı Bir Şair Ebubekir Rif’at Efendi, Almanya: Türkiye Alim Kitapları, Saarbrücken.
• Referans25 Yıldırım, Ali (2006), Divan Edebiyatında Mahlas ve Mahlasnameler, Ankara: Akçağ Yayınları.