Reflectıons of the Sakarya War on Turkısh Foreıgn Polıcy and Dıplomatıc Developments

Yıl 2023, , 370 - 385, 30.12.2023

Muhammet Yıldız

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1362844

Öz

The Battle of Sakarya, which was extremely valuable in terms of Turkish-Greek relations during the National Struggle period, shows that Turkish foreign policy has entered an important phase in terms of its results. The political process that developed after this war, while pacifying the Greek Government in the international arena, made the Turkish Government active. As a matter of fact, Turkish foreign policy, which is moving towards a new and positive process with the atmosphere created by the treaties and treaty initiatives, has made a strong gain through the successes in the military field. In this study, the effects of the military situation that emerged after the Battle of Sakarya on Turkish foreign policy, the current relations with the states existing in Anatolia in a new framework and the advantages of the Turkish Government with bilateral agreements are emphasized.

Anahtar Kelimeler

Turkish Foreign Policy, National Struggle, Battle of Sakarya, Greece, TBMM

Sakarya Savaşı'nın Türk Dış Politikasına Yansımaları ve Diplomatik Gelişmeler

Öz

Millî Mücadele dönemi Türk-Yunan ilişkileri bakımından son derece kıymet arz eden Sakarya Savaşı, sonuçları itibari ile de Türk dış politikasının önemli bir evreye geçtiğini göstermektedir. Bu savaş sonrasında gelişen siyasi süreç, uluslararası arenada Yunan Hükümeti’ni pasifleştirirken Türk Hükümeti’ni aktif bir duruma getirmiştir. Nitekim yapılan antlaşma ve antlaşma girişimlerinin ortaya çıkardığı atmosferle yeni ve olumlu bir sürece doğru ilerleyen Türk dış politikası, askerî alanda kazanılan başarılar üzerinden güçlü bir kazanım elde etmiştir. Bu çalışmada, Sakarya Savaşı sonrasında ortaya çıkan askerî vaziyetin Türk dış politikası üzerindeki etkileri, Anadolu’da varlığını sürdüren devletler ile mevcut ilişkilerin yeni bir çerçeve de ele alınması ve Türk Hükümeti’nin ikili antlaşmalarla sağladığı avantajlar üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Dış Politikası, Millî Mücadele, Sakarya Savaşı, Yunanistan, TBMM

Kaynakça

• Arıkan, M. (2021). Millî Mücadele Dönemi Türk Basınında Dış Politika Yönelimleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aslan, Y. (2002). Moskova Antlaşması’ndan Sonra Türk-Sovyet İlişkilerinde Yaşanan Sorunlar ve Mustafa Kemal Paşa-M. Frunze Görüşmeleri, Atatürk Dergisi, 3 (2), 21-57.
• Atatürk, M. K. (2019). Nutuk/Söylev, 1-2, TTK Yayınları, Ankara.
• Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri (1991). ATAM Yayınları, Ankara.
• Avrupa Hakikati Anlamaya Başlıyor, Açıksöz, (29.09.1921), s. 1.
• Aydemir, Ş. S. (1972). Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, III, Yükselen Matbaacılık, İstanbul.
• Azerbaycan ve Gürcistan İstikbâlinin Tasdiki, Vakit, (19.01.1920), s. 1.
• BCA, 30.10.262.764/3, 30 Haziran 1921.
• BCA, 30.18.1.1.4.45/14, 22 Ocak 1921.
• Bekir Sami Bey İstifa Etti, Hâkimiyet-i Milliye, (10.05.1921), s. 2.
• Bizim İstiklâlimiz, Alemdar, (20.01.1920), s. 1.
• BOA, Hariciye Siyasi, (HR.SYS), 2399.12, 28 Ekim 1921.
• Cebesoy, A. F. (2002). Moskova Hatıraları, Temel Yayınları, İstanbul.
• Çapa, M. (1989). Sakarya Savaşı’ndan Sonra İmzalanan Türk-İngiliz Esir Mübadelesi Anlaşmasının Uygulanması ve Belgeler, Atatürk Yolu Dergisi, I (3), 399-418.
• Çelebi M. (2002). Millî Mücadele Döneminde Türk-İtalyan İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Ermeni Hükümeti Sevr Muâhedesi’ni Reddetti, Açıksöz, (01.12.1920), s. 4.
• Fransızlarla İtilâf-İtilâfnâmenin Metn-i Resmîsi, İstikbâl, (07.11.1921), s. 1.
• Gökay, B. (1998). Bolşevizm ile Emperyalizm Arasında Türkiye (1918-1923), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Gunaris Tavassut mu Talep Ediyor? Hâkimiyet-i Milliye, (24.10.1921), s. 1.
• Gunaris’in Seyahati Hakkında, Peyâm-ı Sabah, (23.10.1921), s. 1.
• Güven, C. (2012). Millî Mücadele’de Mustafa Kemal Paşa’nın Yabancılarla Temas ve Görüşmeleri, Eğitim Yayınevi, Konya.
• İngiliz Siyasetinde Zecrî Bir Tebeddül, Hâkimiyet-i Milliye, (20.10.1921), s. 1.
• İngilizlerle de Mücadele-i Üserâ, İstikbâl, (27.10.1921), s. 1.
• İngiltere’nin İtirazları, İstikbâl, (13.12.1921), s. 2.
• İtalya Mümessili Marki Garroni Cenapları, İkdam, (27.11.1921), s. 1.
• İtalyanlarla Ankara’da Müzâkerâta Başlandı, Vakit, (27.10.1921), s. 1
• Karabekir, K. (2018). İstiklâl Harbimizde Enver Paşa ve İttihat Terakki Erkânı, Yapı Kedi Yayınları, İstanbul.
• Kars Muâhedesi, Hâkimiyet-i Milliye, (15.10.1921), s. 1.
• Kars Muâhedesi, İstikbâl, (21.10.1921), s. 1.
• Kilikya’nın Tahliyesi ve İktisâdî İtilâflar, Vakit, (16.03.1921), s. 1.
• Kürkçüoğlu, Ö. (2006) Mondros’tan Musul’a Türk-İngiliz İlişkileri, İmaj Yayınevi, Ankara.
• Moskova Muâhedenâmesi’nin Teâtîsi, Anadolu’da Yenigün, (27.09.1921), s. 2.
• Mösyö Franklin Boullion, Hâkimiyet-i Milliye, (08.06.1921), s. 2.
• Mösyö Tuoazzi ile Bir Mülâkat, Vakit, (11.01.1922), s. 2.
• Müderrisoğlu, A. (1974). Kurtuluş Savaşı’nın Malî Kaynakları, Maliye Bakanlığı Ellinci Yıl Yayınları, Ankara.
• Özçelik, M. (2013). Türk Kamuoyunda Sakarya’dan Büyük Taarruz’a (Eylül 1921-Ağustos 1922) Sessiz Bekleyiş, Yalın Yayıncılık, İstanbul.
• Sevr Muâhedesi, Peyâm-ı Sabah, (12.12.1920), s. 1.
• Sonyel, S. R. (2003). Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika-II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Soysal, İ. (2000). Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945), I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Sürmeli, S. (2001). Türk-Gürcü İlişkileri (1918-1921), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Şark İçin İngiliz Matbuatı Ne Diyor, Peyâm-ı Sabah, (02.11.1921), s. 1.
• Şark’ta İtalya Siyaseti, Hâkimiyet-i Milliye, (05.08.1921), s. 1.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivleri (BOA, BCA).
• Tansel, S. (1973). Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C III, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Yayınları, Ankara.
• Tavassut Dileniyorlar, Açıksöz, (29.09.1921), s. 2.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, Devre: 1, İçtima: 8, Cilt: 9, 1921, s. 4-8.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, Devre: 1, İçtima: 8, Cilt: 9, 1921, s. 4-8.
• Teklif Olunan Mütarekenin Şartları, İstikbâl, (27.03.1922), s. 1.
• Türk-Fransız İtilâfnâmesi İmza Edildi, Hâkimiyet-i Milliye, (21.10.1921), s. 1.
• Türkiye-Ukrayna Muâhedesi İmzalandı, Hâkimiyet-i Milliye, (03.01.1922), s. 1.
• Uzun, H. (2012). Sakarya Muharebesi Sonrasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Batı’daki Diplomatik Çalışmaları, 90. Yıldönümünde Sakarya Zaferi ve Haymana, Ankara, s. 295-332.
• Wrangel Ordularının İnhilâli, İstikbâl, (21.11.1920), s. 1.
• Yavuz, B. (1992). 1921 Tarihli Türk-Fransız Antlaşması’nın Hazırlık Aşamaları, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 8 (23), 273-308.
• Yavuz, B. (1994). Kurtuluş Savaşı’nda Türk-Fransız İlişkileri 1919-1922, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Yıldız, M. (2023). Türk Kamuoyunda Sakarya Savaşı, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yunan Heyeti Londra’dan Roma’ya Geliyor, Anadolu’da Yenigün, (24.10.1921), s. 1.
• Yunanistan Müttefiklerin Tavassutuna Dört El ile Sarıldı, Sulhe Uğraşıyor, Vakit, (22.10.1921), s. 1.
• Yunanistan, Sulh İçin Anadolu’nun Kat’iyen Israr Ettiği Esasa Muvâfakat Ediyormuş, Anadolu’da Yenigün, (23.10.1921), s. 1.