Kahramanmaraş Merkezli Depremlerin Tarihi ve Kültürel Miras Yapılarına Etkisi: Malatya Örneği

Yıl 2023, , 436 - 449, 30.12.2023

İrfan Tapan

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1375917

Öz

İnsanoğlunun geçmişten günümüze çeşitli sebeplerle inşa ettiği tarihi ve kültürel yapılar; kullanım amacı zamana göre değişen, günümüzde ise koruma altına alınan miras değerleridir. Tarih boyunca çeşitli medeniyetlerin inşa ettiği bu miras yapıları, zaman içinde doğal sebepler veya insanların sebep olduğu tahribatlardan ötürü çeşitli olumsuzluklara maruz kalmakta, deformasyona uğramakta ve bazen ise tamamen yıkılmaktadır. Doğal sebepler arasında kültür varlıklarına en geniş alanda ve en fazla zararı veren hiç şüphesiz depremlerdir. Ülke tarihinde meydana gelmiş en büyük doğal afetlerden biri olan ve “asrın felaketi” olarak nitelendirilen 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremler tarihi ve kültürel miras yapıları üzerinde de ciddi olumsuzluklara neden olmuştur. Bu depremin etkili olduğu illerden bir tanesi de Malatya ilidir. Malatya ilinde bulunan pek çok tarihi ve kültürel miras yapıları bu depremden büyük hasar almıştır. Bu çalışmada Kahramanmaraş merkezli depremlerin Malatya ilindeki tarihi ve kültürel miras yapılarına olan etkileri ve bu tarihi yapıların depremden sonraki durumları araştırılmıştır. Gerçekleştirilen araştırmalarda il genelinde hasar gören bu yapıların hasar tespiti yapılarak, yapılar üzerinde oluşan bozulmalar fotoğraflar vasıtasıyla çalışmaya eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Malatya, Deprem, Tarihi ve Kültürel Yapılar, Kültürel Miras, Depremin Etkisi

The Effect of Kahramanmaraş Centered Earthquake on Historical and Cultural Heritage Structures: The Case of Malatya

Öz

Historical and cultural buildings built by human beings for various reasons from the past to the present are heritage values whose purpose of use has changed over time and are now under protection. These heritage structures, built by various civilizations throughout history, are subjected to various adversities, deformations and sometimes completely destroyed over time due to natural causes or human destruction. Among natural causes, earthquakes undoubtedly cause the most damage to cultural heritage in the largest area. One of the biggest natural disasters in the history of the country and described as the "disaster of the century", the February 6, 2023, Kahramanmaraş-centered earthquake caused serious negative effects on historical and cultural heritage structures. One of the provinces affected by this earthquake is Malatya. Many historical and cultural heritage buildings in Malatya province were severely damaged by this earthquake. In this study, the effects of the Kahramanmaras-centered earthquakes on the historical and cultural heritage buildings in Malatya province and the post-earthquake conditions of these historical buildings were investigated. In the researches carried out, the damage of these buildings damaged throughout the province was determined and the deterioration on the buildings was added to the study through photographs.

Anahtar Kelimeler

Malatya, Earthquake, Historical and Cultural Buildings, Cultural Heritage, Impact of Earthquake

Kaynakça

• AFAD. (2023). 06 Şubat 2023 Pazarcık (Kahramanmaraş) Mw 7.7 Elbistan (Kahramanmaraş) Mw 7.6 Depremlerine İlişkin Ön Değerlendirme Raporu. Ankara. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
• AFAD. (2023). Doğal Afetler. 07.08.2023 tarihinde AFAD: https://www.afad.gov.tr/afadem/dogal-afetler adresinden alındı.
• Arslan, R. (2011). Alman Baskı Resim Sanatı ve Toplumsal Gerçekçilik Bağlamında Bir Sanatçı: Kâthe Kollwitz. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır.
• Aslan, E., & Satıcı, B. (2022). Tarihi Yapılarda Bozulmalar ve Depremden Korunma Yöntemlerinin İncelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 4(2), 47-76.
• Aytaç, İ. (2003). Malatya Mimari. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (s. 474-477). içinde İstanbul. Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aytaç, İ. (2015). Geleneksel Malatya Evleri Envanteri. Malatya. Malatya Büyükşehir Belediyesi. Battalgazi Belediyesi (2020). Yeni Cami- Teze Cami (Hacı Yusuf Taş Cami). https://www.battalgazi.bel.tr/p/yeni-cami-teze-cami-haci-yusuf-tas-cami-1600844050299
• Chan, C. S., Nozu, K., & Cheung, T. O. (2020). Tourism and Natural Disaster Management Process: Perception of Tourism Stakeholders in the Case of Kumamoto Earthquake in Japan. Current Issues in Tourism, 23(15), 1864-1885.
• Çalış, E. (2019). Malatya Beş Konaklar Etnografya Müzesi’nde Bulunan Bir Gurup Şifa Tası. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 5(2), 312-331.
• Doğaner, S. (2013). Türkiye Kültür Turizmi (Cilt 1. Baskı). İstanbul. Doğu Kitabevi.
• Elmastaş, N., & Özcanlı, M. (2014). Arazi Kullanımı ve Deprem İlişkisi Bağlamında 2011 Van Depremlerinin Erciş Şehrine Etkileri. Turkish Studies, 9(5), 825-847.
• EXPO. (2023). EXPO 2023 Doğa Dostu Şehir ve Duyarlılık. 07.09.2023 tarihinde EXPO 2023: https://expo2023.org/expo-2023-dog%CC%86a-dostu-s%CC%A7ehir-ve-duyarlilik/ adresinden alındı
• Göktaş, L. S. (2021). Gastronomi Şehri Gaziantep. D. F. İstanbullu, & M. Özdemir Altınay içinde, Yaratıcı Turizm ve Turizmde Yaratıcılık (Cilt 1. Cilt. 1. Baskı, s. 259-279). Ankara. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Göktaş, L. S. (2023). Kahramanmaraş Merkezli Depremlerin Turizm Sektörüne Etkisi ve Deprem Sonrası Atılması Gereken Adımlar Hakkında Öneriler. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 6(2), 624-635.
• Güler, K. (2023). Depremin Yarattığı Yıkımla Birlikte Kültürel Mirası Düşünmek. Mimarlık 430, s. 22-30.
• İTÜ. (2023). 06 Şubat 2023 04.17 Mw.7.7 Kahramanmaraş (Pazarcık, Türkoğlu), Hatay (Kırıkhan) 13.24 Mw 7.6 Kahramanmaraş (Elbistan, Nurhak-Çardak) Depremlerin Ön İnceleme Raporu. İstanbul. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Khan Academy. (2023). ''Kriz Döneminde" Kültürel Miras. 07.08.2023 tarihinde Khan Academy: https://tr.khanacademy.org/humanities/special-topics-art-history/arches-at-risk-cultural-heritage-education-series/arches-beginners-guide/a/cultural-heritage-in-crisis adresinden alındı.
• Özyılmaz, H., & Aluçlu, İ. (2009). Malatya Geleneksel ve Güncel Konutları’nda Kullanıcı Gereksinimleri ve Tasarıma Yansıması. Electronic Journal of Social Sciences,(8), 168-183.
• Şahin, M., & Eroğlu, B. (2020). Malatya Geleneksel Konutları Ve Dokusu Üzerine Bir Yaklaşım: Yakınca Evleri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi(Özel Sayı), 713-729.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2023). Battalgazi Ulu Cami. https://malatya.ktb.gov.tr/TR-58318/battalgazi-ulu-cami.html.
• T.C. MalatyaValiliği (2023). Arslantepe Höyüğü. http://www.malatya.gov.tr/arslantepe-hoyugu.
• Tombaş, Z. (2021). Yaratıcı Şehir Temaları. F. Dinçer İstanbullu, & M. Özdemir Altınay içinde, Yaratıcı Turizm ve Turizmde Yaratıcılık (Cilt 1. Cilt. 1. Baskı, s. 135-157). Ankara. Nobel Akademik Yayıncılık.
• www.kyivpost.com (2013). Fighting in Aleppo Starts Fire in Medieval Souks. 28.11.2023 tarihindehttps://web.archive.org/web/20120929105047/http://www.kyivpost.com/content/world/fighting-in-aleppo-starts-fire-in-medieval-souks-313673.html adresinden alındı.
• www.aa.com.tr (2017). Trump'tan Utah'daki İki Ulusal Parkı Küçültme Kararı. 28.11.2023 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/trumptan-utahdaki-iki-ulusal-parki-kucultme-karari/989790 adresinden alındı.
• www.malatyagazetecilercemiyeti.org (2021). Malatya Üç Horon Kilisesi. 28.11.2023 tarihinde https://www.malatyagazetecilercemiyeti.org/makale/296/malatya-uc-horan-kilisesi adresinden alınmıştır.
• www.ntv.com.tr (2022). UNESCO: Ukrayna'da 53 Kültürel Miras Zarar Gördü. 28.11.2023 tarihinde https://www.ntv.com.tr/n-life/kultur-ve-sanat/unesco-ukraynada-53-kulturel-miras-zarar-gordu,9cja8nXCzkatd0qOKJoK4w adresinden alındı.
• www.sputniknews.com.tr (2022). Her Şey Çin Yatırımı Uğruna: Taliban Bu Kez Buda Heykellerini Korumaya Aldı. 28.11.2023 tarihinde https://sputniknews.com.tr/20220328/her-sey-cin-yatirimi-ugruna-taliban-bu-kez-buda-heykellerini-korumaya-aldi-1055100117.html adresinden alındı.
• www.sanliurfa.gov.tr (2022). 2023 Yılı İslam Dünyası Turizm Kenti: Şanlıurfa. 28.11.2023 tarihinde http://www.sanliurfa.gov.tr/2023-yili-islam-dunyasi-turizm-kenti-sanliurfa adresinden alındı.
• www.battalgazi.gov.tr (2023). Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı. 28.11.2023 tarihinde http://battalgazi.gov.tr/kervan-saray#:~:text=Bat%C4%B1'dan%20do%C4%9Fuya%20giden%20yollar,silahtar%C4%B1%20Mustafa%20Pa%C5%9Fa%20taraf%C4%B1ndan%20yapt%C4%B1r%C4%B1lm%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1r adresinden alınmıştır.
• www.arkeologlardernegi.org (2023). DEAŞ Antik Nimrud Kentini Paramparça Etmiş! 28.11.2023 tarihinde https://arkeologlardernegi.org/5169/deas-antik-nimrud-kentini-paramparca-etmis/ adresinden alındı.
• www.blog.kurby.ai (2023). Geçmişten Günümüze: Monrovia'nın Evrimi, Liberya Mimarisi. 28.11.2023 tarihinde https://blog.kurby.ai/tr/from-past-to-present-the-evolution-of-monrovia-liberias-architecture/ adresinden alındı.
• www.cnnturk.com (2023). 134. Gün! Depremde Ölü Sayısı Ne Kadar Oldu, Güncel Yaralı Sayısı Kaç? Hangi İlde Kaç Bina Yıkıldı, Kaç Kişi Öldü? 07.09.2023 tarihinde CNN Türk: https://www.cnnturk.com/turkiye/106-gun-depremde-olu-sayisi-ne-kadar-oldu-guncel-yarali-sayisi-kac-hangi-ilde-kac-bina-yikildi-kac-kisi-oldu adresinden alındı
• www.dadanizm.com (2023). Mona Lisa’nın Büyük Çaresizliği: Ünlü Tablonun Tarih Boyunca Başına Gelenler. 28.11.2023 tarihinde https://dadanizm.com/mona-lisanin-basina-gelenler/ adresinden alındı.
• www.jawoo.com.tr (2023). Rodos Heykeli Nasıl Yok Oldu? 28.11.2023 tarihinde https://jawoo.com/rodos-heykeli-nasil-yok-oldu/ adresinden alındı.
• Vere-Jones, D. (1995). Forecasting Earthquakes and Earthquake Risk. International Journal in Forecasting, 11(4), 503-538.
• Yetimoğlu, S. (2021). Zanaat ve Halk Sanatları Şehri Kütahya. F. Dinçer İstanbullu, & M. Özdemir Altınay içinde, Yaratıcı Turizm ve Turizmde Yaratıcılık (Cilt 1. Cilt. 1. Baskı, s. 199-221). Ankara. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Zhu, H., & Yasami, M. (2021). Developing Gastronomic Resources: Practices of UNESCO Creative Cities of Gastronomy. Geo Journal of Tourism and Geosites, 39(4), 1406-1414.