Earthquakes in Anatolia During the Hittites Period and Their Traces

Yıl 2024, , 27 - 37, 29.06.2024

Hülya Kaya Hasdemir

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1443777

Öz

The literature and field studies on earthquakes in ancient times partially help us understand the reaction of the people of the relevant period to this destructive nature event. Like many ancient societies, the Hittites thought that natural phenomena that they could not make sense of were created by supernatural forces, that is, gods. According to the belief of the Hittites, people were punished by the gods with all kinds of disasters as a result of disrupting the duties against the gods, neglecting feast celebrations and the sacrifice offerings. In this context, the Hittites, who did not know about the factors that caused the earthquake, accepted earthquakes as the wrath of angry gods like other natural events. Earthquakes, which cause great destruction, can cause great effects on people and nature when they occur, although they do not occur frequently. The traces of the earthquakes that occurred in Anatolia during the Hittite period can be detected by archaeological, geological and archaeoseismological studies in Hittite cities such as Šapinuwa, Šamuha and Šarišša, especially in the capital Hattuša. Although the number of cuneiform documents with earthquake content is limited, some documents in the Hittite archives also provide information about the earthquakes experienced during the Hittite period and their effects.
In this study, it was aimed to determine the earthquakes experienced in Anatolia during the Hittite period and the traces of these earthquakes by using philological, archaeological, geological and archaeoseismological data.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Natural Events, Earthquake Omen, katkattima/katkattinu

Hititler Zamanında Anadolu’da Yaşanan Depremler ve İzleri

Öz

Antik dönemlerdeki depremler ile ilgili yapılan literatür ve saha çalışmaları dönem insanlarının bu yıkıcı doğa olayı karşısında sergilediği tepkiyi anlamamıza kısmen yardımcı olmaktadır. Birçok antik toplumda olduğu gibi Hititler de anlamlandıramadığı tabiat olaylarının doğaüstü güçler yani tanrılar tarafından meydana getirildiğini düşünmüşlerdir. Hititlerin inancına göre tanrılara karşı olan görevlerin aksatılması, bayram kutlamaları ve kurban sunularının ihmal edilmesi sonucunda insanlar tanrılar tarafından türlü felaketlerle cezalandırılmıştır. Bu bağlamda depreme sebep olan etkenler hakkında bilgi sahibi olmayan Hititler, diğer doğa olayları gibi depremleri de kızgın tanrıların gazabı olarak kabul etmişlerdir. Büyük yıkımlara sebep olan depremler sık yaşanılmasa bile gerçekleştikleri zaman insan ve tabiat üzerinde büyük izler bırakabilmektedir. Hititler zamanında Anadolu’da gerçekleşen depremlerin izleri başkent Hattuša başta olmak üzere Šapinuwa, Šamuha ve Šarišša gibi Hitit şehirlerinde arkeolojik, jeolojik ve arkeosismolojik çalışmalar sayesinde tespit edilebilmektedir. Deprem içerikli çivi yazılı belgelerin sayısı az olmasına rağmen Hitit arşivlerinde yer alan bazı belgeler Hititler zamanında yaşanılan depremler ve etkileri hakkında bilgi vermektedir.
Bu çalışmada filolojik, arkeolojik, jeolojik ve arkeosismolojik veriler kullanılarak Anadolu’da Hititler zamanında yaşanılan depremler ve bu depremlerden geriye kalan izlerin tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Doğal Afet, Deprem Kehaneti, katkattima/katkattinu

Kaynakça

• Alp, S. (1956). Die Large von Samuha, Anatolia, I, 77-80.
• Alp, S. (2011). Hitit Çağında Anadolu, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara.
• Ambraseys, N. N. (2008). Descriptive Catalogues of Historical Earthquakes in the Eastern Mediterranean and the Middle East; Revisited, Historical Seismology. (Ed.) J. Fréchet, M. Meghraoui, M. Stucchi, Historical Seismology, Springer, Berlin, 25-39.
• Demirel, S. (2015). Hititçe Çiviyazılı Metinlerde Geçen Kumarbi Efsanesi ve Ullikummi Şarkısı’na İlişkin Bir Tartışma Notu, Tarih İncelemeleri Dergisi, 30 (2), 443-449.
• Drahor, G.M., Berge, A.M.., Ongar, A., Ortan, A. (2016). Hitit Başkenti Şapinuva’da Arkeosismoloji Çalışmaları, Aktif Tektonik Araştırma Grubu Toplantıları Bildiri Özetleri Kitabı, Denizli.
• Drahor, M.G., Sümer, Ö., Ongar, A., Ortan, B., Berge, M.A., Süel, A., Ayyıldız, S. (2017). Şapinuva Arkeolojik Alanında 2017 Yılında Yapılan Arkeosismolojik Gözlemler, Aktif Tektonik Araştırma Grubu 21. Çalıştayı Bildiri Özetleri Kitabı, Afyon.
• Earle, S. (2019). Physical Geology.
• Fincke, J. C. (2010). KBo 36, 63: Duplikat zum Text mit Erdbebenomina KUB 37, 163, NABU, I, 9–11.
• Güterbock, H. G. (1951). The Song of Ullikummi Revised Text of the Hittite Version of a Hurrian Myth, Journal of Cuneiform Studies, 5 (4), 135-161.
• Hoffner, H. A., & Melchert, H. C. (2008). A Grammar of the Hittite Language, Part I, Eisenbrauns, Indiana.
• Karagöz, Ş. (2005). Eskiçağ ’da Depremler, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kürçer, A., Duran, İ., Öncü, U., Kılıç, A. R., Çalınak, G., Gürsoy, H., Tatar, O., & Kayadibi, Ö. (2018). Deliler Fayı Üzerinde Aktif Tektonik ve Paleosismolojik Çalışmalar, Orta Anadolu, Aktif Tektonik Araştırma Grubu 22. Çalıştayı Bildiri Özleri Kitabı, Çanakkale.
• Mielke, D. P. (2019). Şehirler ve Yerleşim Düzeni, (Ed.) M. Doğan Alparslan, M. Alparslan, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 93–103.
• Müller-Karpe, A. (1994). Yeni Bir Hitit Merkezi: Kuşaklı (Başören/Sivas) 1992 Yılı Yüzey Araştırması, Kazı Sonuçları Toplantısı, 11, 259–264.
• Müller-Karpe, A. (2003). 1999–2001 Yıllarında Kuşaklı-Sarissa’da Yapılan Kazı ve Araştırmalar. Kazı Sonuçları Toplantısı, 24 (1), 437–448.
• Müller-Karpe, A., Müller-Karpe V., Schrimpf A. (2009). Geometrie und Astronomie im Stadtplan des Hethitischen Sarissa, MDOG, 141, 45–64.
• Müller-Karpe, V., & Müller-Karpe A. (2011). Kuşaklı-Sarissa, (Ed.) N. Karul, Arkeoatlas, İstanbul, 266–269.
• Müller-Karpe, A., Müller-Karpe, V., & Kryszat, G. (2014). Untersuchungen in Kayalıpınar 2013 und 2014, MDOG, 146, 11–41.
• Reyhan, E. (2016). Hitit Kültür Dünyasında Bayram Ritüelleri, Turkish Studies, 11 (16), 89-114.
• Schachner, A. (2013). Hitit Başkenti Hattuşa’nın Yakın Çevresiyle İlişkileri, 4. Çorum Kazı Araştırma Sempozyumu Bildiri Kitabı, Çorum.
• Schachner, A. (2019). Hattuša, Hitit İmparatorluğu’nun Başkenti, (Ed.) M. Doğan Alparslan, M. Alparslan, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 104–105.
• Schwemer, D. (2019). Tanrılar Kültü, Büyü Ritüeli ve Ölülerin Bakımı, (Ed.) M. Doğan Alparslan, M. Alparslan, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 219–228.
• Sir Gavaz, Özlem. (2023). Hititçe Metinler Işığında Ani Gelişen Doğal Afetlerden Deprem ve Sel, (Ed.) İ. Albayrak vd., Prof. Dr. Salih Çeçen’e Armağan, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara, 155-156.
• Sivas İl Afet Risk Azaltma Planı, Sivas Valiliği.
• Soysal, O. (2017). A New Join KUB 17.8 + Bo 6172: Mythological Description of a Natural Disaster in AncientAnatolia?, NABU, 2017 (2), 80-83.
• Süel, A. (1992). 1990 Yılı Çorum-Ortaköy Kazı Çalışmaları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 14 (2), 495–508.
• Süel, M. (1998). Ortaköy- Šapinuwa Hitit Şehri, III. Hititoloji Kongresi Bildirileri Kitabı, Ankara, 559-572.
• Süel, A. (1995). 1994 Yılı Çorum-Ortaköy Kazı Çalışmaları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 17 (1), 263–282.
• Süel, M. (2015). Ortaköy-Şapinuva 2014 Kazı Çalışmaları, 5. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu Bildirileri, Çorum.
• Süel, A., Süel M. (2007). 2007–2008 Yılı Ortaköy-Şapinuva Kazı Çalışmaları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 31 (4), 23–40.
• Sümer Ö., Drahor M. G., Berge M. A., Ongar A., & Schachner A. (2019). Geoarchaeological and Archaeoseismological Observations in Ḫattuša: First Evidence of Earthquake Traces from the Hittite Capital. Archäologischer Anzeiger, 1 (1), 90–96.
• Ünal, A. (1977). M.Ö. II. Binyıl Anadolusunda Doğal Afetler, Belleten, 41 (163), 423–446.
• Ünal, A. (2005). Hititler Devrinde Anadolu, 3, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Ünal, A. (2016). Hititçe-Türkçe- Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• Ünal, A. (2018). Eski Anadolu Siyasi Tarihi, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• Ünal, A. (2019). Falcılık ve Kehanet, (Ed.) M.Doğan Alparslan, M. Alparslan, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 229–245.
• Wilhelm, G. (2002). Noch einmal zur Lage von Samuha. Gs Imparati, Eothen 11, 885–890.