“Çırpınırdı Karadeniz” Şairi Ahmed Cevad’ın Makalelerinde Karadeniz Bölgesi

Yıl 2024, , 75 - 85, 29.06.2024

Afina Barmanbay

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1485415

Öz

Birinci Dünya Savaşı başlar başlamaz Çarlık Rusya’ya bağlı topraklardaki Müslümanların sivil toplum kurumları Osmanlı Devleti için seferber olmuşlardır. Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi bu amaçla faaliyet gösteren kurumların başında gelmektedir. Çırpınırdı Karadeniz türküsünün söz yazarı olan ünlü şair Ahmed Cevad, 1914-1918 yıllarında bu hayır kurumunda görev almıştır. Batum’daki şubenin aktif üyesi olarak Osmanlı’nın işgal altındaki Artvin, Rize, Trabzon, Ardahan, Kars, Erzurum gibi bölgelerinde köy köy gezerek yardım faaliyetlerinde bulunmuştur. Şairin bu yıllarda gazeteler için kaleme aldığı makaleler dönemin tarihî, sosyal ve siyasi hayatına ışık tutmaktadır. Rapor, belgesel, haber, teşvik, yardım için seferberliğe davet gibi amaçlarla yazılan bu makaleler edebî gücüyle de dikkat çekmektedir. Karadeniz Bölgesi Ahmed Cevad’ın hayatının ve sanatının çok önemli bir parçasını teşkil etmektedir. Çalışmamızda, bu hususla ilgili ayrıntılı bilgilere dikkat çekilmiş ve şairin Acara, Artvin, Rize, Trabzon, Abhazya gibi bölgelerden bahsedilen makaleleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Cevad, Karadeniz, Birinci Dünya Savaşı

The Black Sea Region in the Articles of Ahmed Javad, the Poet of “Çırpınırdı Karadeniz”

Öz

As soon as the First World War began, the non-governmental organizations of Muslims in the territories of Tsarist Russia mobilized for the Ottoman state. Baku Muslim Community Charity is one of the leading institutions operating for this purpose. The famous poet Ahmed Javad, the songwriter of the folk song Çırpınırdı Karadeniz (Was Fluttering the Black Sea), worked in this charity organization between 1914 and 1918. As an active member of the branch in Batumi, he traveled from village to village and carried out aid activities in the occupied regions of the Ottoman Empire such as Artvin, Rize, Trabzon, Ardahan, Kars and Erzurum. The articles the poet wrote for newspapers in these years shed light on the historical, social, and political life of the period. These articles, written for purposes such as reports, documentaries, news, encouragement, and invitations to mobilization for aid, also attract attention with their literary power. The Black Sea region constitutes a very important part of Ahmed Javad's life and art. In our study, detailed information on this issue was pointed out and the poet's articles mentioning regions such as Adjara, Artvin, Rize, Trabzon and Abkhazia were discussed.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Javad, Black Sea, First World War

Kaynakça

• Aslan, Cahit (2009). Türk-Rus-Gürcü İlişkilerinin Merkezindeki Ülke: Abhazya. Akademik Bakış, sayı: 16, Nisan, s.1-13.
• Aydın, Mustafa (2020). Acara. TDV İslam Ansiklopedisi, Ek- 1.Cilt, İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi, s.31-32.
• Barmanbay, Afina (2020). Azerbaycan Romantik Edebiyatında Vatan. Ankara: Bengü.
• Barmanbay, Afina (2022). Ahmed Cevad ve Türk Dünyası. Türkologiya jurnalı, No:1, s.125-137.
• Cavad, Ehmed (1915a). “Batum Oblastı’na Muavenet”. Açık Söz, 20 Aralık.
• Cavad, Ehmed (1915b). “Batum Oblastı’nın Tahkikat Komisyonu”. Açık Söz, 23 Aralık.
• Cavad, Ehmed (1916a). “Lazlara Kömek”. Açık Söz, 12 Ocak.
• Cavad, Ehmed (1916b). “Sohum Yolundan”. Açık Söz, 1 Ağustos.
• Cavad, Ehmed (1917a). “Acaristan’da Bir Vakaya Münasebetim”. Açık Söz, 3 Ocak.
• Cavad, Ehmed (1917b). “Yanlış Haber Münasebetiyle”. Açık Söz, 26 Ocak.
• Cavad, Ehmed (1917c). “Gürcü Matbuatı ve Acara”. Açık Söz, 31 Ocak.
• Cavad, Ehmed (1917d). “Batum’da Müslüman Mitingi”. Açık Söz, 28 Mart.
• Cavad, Ehmed (1917e). “Batum Müslüman Birlik Cemiyetinden”. Açık Söz, 18 Temmuz.
• Cavad, Ehmed (1917f). “Batum’dan - I”. Açık Söz, 23 Mayıs.
• Cavad, Ehmed (1917g). “Batum’dan - II”. Açık Söz, 1 Ekim.
• Cavad, Ehmed (1917h). “Rize ve Trabzon Felaketzedeleri”. Açık Söz, 4 Temmuz.
• Cavad, Ehmed (1917i). “Yukarı Acara’da Cami-yi Şerif Resmi Kuşadı”. Açık Söz, 6 Temmuz.
• Cavad, Əhməd (1992). Seçilmiş əsərləri. 2 cilddə. Tərtib edəni: Əli Saləddin. II. cild, Bakı: Azərnəşr.
• Cavad, Əhməd (2005). Seçilmiş əsərləri. Tərtib edəni: Əli Saləddin, Bakı: Şərq-Qərb.
• Gökalp, Ziya (2017). Kızılelma Şiirleri, 4. Basım, İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• Məmmədli, Afina (2010). Əhməd Cavad və Türkiyə. Bakı: Elm və Təhsil.
• Müxtəsər Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (1944). II cild. Bakı: Qızıl Şərq.
• Rəsulzadə, Məmməd Əmin (1990). Azərbaycan Cümhuriyyəti. Bakı: Elm.
• Turan, Resul (2019). Çarlık Rusyası döneminde Batum vilayeti (1878-1914). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Mehmet Ali Beyhan.
• Zeyrek, Yunus (2015). Ahıska Gül idi Gitti. Ankara: Gökçe Ofset.