Business Cards of the Ottoman Period as a New Method of Representation

Yıl 2024, , 195 - 214, 30.12.2024

Oya Şenyurt

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1541898

Öz

The use of signatures and business cards increased as relations with the Western world intensified in Ottoman society. The business cards were used effectively for various purposes after the second half of the 19th century. This article evaluates the usage of business cards in the Ottoman Period at the end of the 19th century and the obstacles and inconveniences related to their utilization based on Ottoman archival documents. The research reveals that business cards were used not only for parties to recognize each other in business contacts. At the same time, they were also considered as a document of identity and valued as such. Nevertheless, such an increased value attached to business cards has led to misconceptions about people's identities and demands. As it was thought that business cards would provide a specific impression about the person, people used logos and visual material that had nothing to do with them on their business cards instead of expressing themselves directly. Some business cards were also counterfeited and utilized by persons other than the card's legitimate owner. In conclusion, while business cards could be used for self-acquaintance and advertising purposes, some were found objectionable for political and religious reasons, and sometimes, their usage for propaganda and protest purposes attempted to be prevented by the government.

Anahtar Kelimeler

Business card, Ottoman Period, Poster, Advertisement, 19th century, Representation, Propaganda

Yeni Bir Temsiliyet Yaratma Biçimi Olarak Osmanlı’da Kartvizitler

Öz

Osmanlı toplumunda Batı dünyası ile ilişkiler yoğunlaşınca imza ve kartvizit kullanımının da arttığı görülür. 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra kartvizitler etkin biçimde ve çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. Makalede 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı dünyasında kartvizitlerin kullanımı ve kullanımlarına ait engeller ve sakıncalar Osmanlı arşiv belgelerine dayandırılarak değerlendirilmiştir. Yapılan araştırmada kartvizitlerin sadece ticarȋ ilişkilerde tarafların birbirlerini tanımaları için kullanılmadığı ortaya çıkmıştır. Kartvizitler aynı zamanda bir kimlik belgesi olarak değerlendirilmişler ve önemsenmişlerdir. Ancak kartvizitlere bu kadar önem verilmesi kişilerin kimlikleri ve talepleri hakkında yanılgılar yaşanmasına da sebep olmuştur. Kartvizitlerin kişi hakkında bazı kanaatlerin oluşmasına neden olacağı düşünüldüğünden kişiler kendisini doğrudan ifade etme biçimi yerine kendisi ile hiç ilgisi olmayan bazı logoları ve görsel malzemeyi kartvizitlerde kullanmıştır. Ayrıca kartvizitlerin sahteleri üretilmiş ve sahibi dışında başkaları tarafından kullanılmışlardır. Sonuç olarak kartvizitler kişilerin kendisini tanıtımında ve reklam amaçlı kullanılabildiği gibi bazıları siyasi, dini sebeplerle sakıncalı bulunmuş ve kimi zaman propaganda ve protesto amaçlı kullanımı hükümet tarafından engellenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kartvizit, Osmanlı, Afiş, Reklam, 19. Yüzyıl, Temsiliyet, Propaganda

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi (2016). Avrupa adab-ı muaşereti yahut alafranga. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Alus, S. M. (2023). Harp zengininin gelini. İstanbul: Kapra Yayıncılık.
• Coddington, R.S. (2016). Cardomania!: How the carte de visite became the Facebook of the 1860’s. Military Images, (34/3), 12-17.
• Duhani, N. D. (1984). Eski insanlar eski evler: 19. yüzyıl sonunda Beyoğlu’nun sosyal topoğrafyası. İstanbul: TTOK.
• Emiroğlu, K. (2012). Gündelik hayatımızın tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Erken, M. (2023). Geç Osmanlı döneminde matbaa ve kitap yayıncılığı (1857-1888) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul
• Göktaş, H. (2014). XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde hekim hasta ilişkileri ve diplomasız hekimler. History Studies, (6/6), 99-115.
• Işın, E. (2014). İstanbul’da gündelik hayat. İstanbul: YKY Yayınları.
• Karay, R. H. (2015). İstanbul’un bir yüzü. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Koloğlu, O. (2006). Tuğra ve mühürden imza ve kartvizit’e…. Popüler Tarih, (67), 54-59.
• Meriç, N. (2000). Osmanlı’da gündelik hayatın değişimi: Âdâb-ı muâşeret (1894-1927). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Miodownik, M. (2022). Eşyanın tabiatı (S. Ak, Çev.). İstanbul: Domingo.
• Öztunç, H. B. (2020). Osmanlı devletinde kartpostal kullanımı ve yasaklı kartpostallar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (67), 541-561.
• Sezen, T. (2006). Osmanlı yer adları (alfabetik sırayla). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Şahin, E. (2020). İkdam Gazetesi’nde efemera örnekleri bağlamında Osmanlı’daki gündelik yaşamda modernitenin izleri. Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildiriler, 357-374.
• Şenyurt, O. (2018). Osmanlı’nın son dönemlerinde renklerin siyasallaşması. Tarih ve Uygarlık İstanbul Dergisi, (11), 61-85.
• Şenyurt, O. (2023). Osmanlı mimarisine dair kısa okumalar. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Yaşar, F. T. (2016). Alafranga halleri: Geç Osmanlı’da âdâb-ı muâşeret. İstanbul: Küre Yayınları.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri (BOA.)
• BEO., Bâb-ı âlî Evrak Odası, 1630/122178, 3922/294109, 1897/142234, 1879/140894.
• DH.EUM.3.Şb., Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 3. Şube Evrakı, 4/43.
• DH.MKT., Dahiliye Mektubi Kalemi, 2459/22, 2595/56, 2579/104, 2534/69, 2329/61, 2194/75, 2199/97.
• DH.TMIK.M., Dahiliye Muamelat, 69/15.
• HR.SFR.04., Hariciye Nezareti Paris sefareti, 295/10, 838/82, 564/24.
• İ.HUS., İrade Hususi, 67/90.
• MF.MKT., Maarif Nezareti Mektubi Kalemi, 605/14.
• MV., Meclis-i Vükela Mazbataları, 77/8.
• ŞD., Şura-yı Devlet, 767/4.
• TFR.I.KV., Teftişat-ı Rumeli Evrakı (Rumeli Müfettişliği) Kosova Evrakı, 160/15987.
• YA.HUS., Yıldız Tasnifi Sadaret Hususi Maruzat Evrakı, 304/86.
• Y.PRK.ASK., Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat, 86/123.
• Y.PRK.TKM., Yıldız Perakende Evrakı Tahrirat-ı Ecnebiyye ve Mabeyn Mütercimliği, 43/47.
• Y.PRK.ZB., Yıldız Perakende Evrakı Zabtiye Nezareti Belgeleri, 26/83, 11/4. İnternet kaynakları
• URL 1: “Juan Pedro Aladro Kastriota”, https://dbe.rah.es/biografias/5855/juan-pedro-aladro-kastriota
• URL 2: https://history.state.gov/countries/bulgaria