Üç Sufi Tabakat Kitabının Mukayesesi: Nefehâtü'l-Üns, Nesâyimü'l-Mahabbe ve Fütûhu'l-Mücâhidîn

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 5, 81 - 115, 30.06.2017

Hasan Ali Esir , Songül Karaca

Öz

Öz: Câmî’nin
Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds’ü, Türk edebiyatında etkisi en büyük
olan sufi tabakat kitabıdır. İlk Türkçe sufi tabakat kitabı Nevâî’nin Nesâyimü’l-Mahabbe
min Şemâ’imi’l-Fütüvve’sidir. Bu eser, Câmî’nin Nefehâtü’l-Üns’ünün
ilaveli tercümesidir. Yine Anadolu’da yazılan ilk Türkçe sufi tabakat kitabı
Lâmiî’nin Fütûhu’l-Mücâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’l-Müşâhidîn adlı eseridir.
Bu eser de Câmî’nin eserinin eklemeler yapılarak genişletilmiş tercümesidir. Nevâî
ve Lâmiî, Hint ve coğrafyalarında yaşamış ve Câmî’nin eserinde olmayan sufileri
de eserlerine eklemişlerdir. Böylece XVI. yüzyıl İslam coğrafyasının ortak bir
sufi tabakat kitabı oluşmuştur.

Çalışmamız, bu üç eserin mukaddimesinin ve hangi
sufilerden bahsetmiş olduklarının mukayesesini içerecektir. Böylece hangi müellifin
esere ne gibi katkılarda bulunduğu ortaya çıkmış olacak ve sufilerin bu kitaplar arasındaki dağılımı gösterilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimler:
Tabakat, biyografi, Câmî, Nevâî, Lâmiî

Abstract:
Cami’s Nefehatu’l-Uns min Hadarati’l-Kuds is a sufi biography book which
has a predominant influence in Turkish literature. The first Turkish sufi
biography book is Nevai’s  Nesayimü’l-Mahabbe
min Şema’imi’l-Futuvve. Nevai’s book is the added translation of the Cami’s
Nefehatu’l-Uns. Also the first Turkish sufi biography book written in
Anatolia is the Lamii’s Futuhu’l-Mucahidin li-Tervihi Kulubi’l-Muşahidin. Lamii’s
book is also the added translation of the Cami’s Nefehatu’l-Uns. Nevai
and Lamii added to their books sufies from Indian and Turkish peninsulas who
weren’t existing in the Cami’s book. In this way a common sufi biography book
of Islamic world came into existence in the 16th century.

Our
work includes comparison of the three books’ introduction part, as well as a
comparison of the sufies was depicted. In this way, the contributions of the
authors to the book and the distribution of the sufies among the books will be
found.

Key words:
Sufi biographic book, biography, Cami, Nevai, Lamii

Anahtar Kelimeler

Tabakat, biyografi, Câmî, Nevâî

Kaynakça

• Durmuş, İ vd. (2010). “Tabakat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 39, İstanbul: TDV Yayınları, 288-301.
• Eraslan, K. (1996). Alî-şîr Nevâyî, Nesâyimü’l-Mahabbe min Şemâymi’l-Fütüvve, I Metin. Ankara: TDK Yayınları.
• Fayda, M. (1999). “İbn Sa’d”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 20, İstanbul: TDV Yayınları, 294-297.
• Feridüddîn Attâr (2012). Evliya Tezkireleri. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Jâmî. Nafahât al-Uns min Hadarât al-Kuds, HathiTrust Digital Library. Erişim 6 Eylül 2017: https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015079128768.
• Karaca, S. Lami’î Çelebi, Fütûhu’l-Mücâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’l-Müşâhidîn (Terceme-i Nefehâtü’l-Üns): İnceleme, Tenkitli Metin, Sözlük, Dizin. Devam Eden Doktora Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Rize. Lâmiî Çelebi (1270/1854).
• Fütûhu’l-Mücâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’l-Müşâhidîn. Dârü’l-Tıbâatü’l-Âmire, İstanbul.
• Lâmiî Çelebi. Fütûhu’l-Müşâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’l-Mücâhidîn. Mili Kütüphane, 06 Mil Yz. A 9035.
• Lâmiî Çelebi. Fütuhu’l-Mücahidin li-Tervih Kulub el-Müşahidin. İnebey Yazma ve Basma Eserler Kütüphanesi, UC1727.
• Lâmiî Çelebi. Kitâb-ı Tercüme-i Dîbâce-i Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds. Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesi, H. 1311.
• Nureddin Abdurrahman b. Ahmed Câmî. Nefahat el-Üns Tercümesi. çev. Lâmiî Çelebi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, OE Yz 0093.
• Nureddin Abdurrahman b. Ahmed el-Câmî. Nefahâtü’l-Üns min Hazarâti’l-Kuds. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Bel_Yz_K_1140.
• Uludağ, S. (2006). “Nefehâtü’l-Üns”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 32, İstanbul, 521, 522.