ÂŞIK TARZI TÜRK ŞİİRİNDE HZ. SÜLEYMAN ALGISI

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 12, 264 - 288, 31.12.2020

Cafer Özdemir

Öz

Âşıklık geleneği, oluştuğu dönemden günümüze halkın büyük bir kesimine seslenmiş ve onların duygu ve düşüncelerini terennüm etmiştir. İçerik açıdan zengin bir yapıya sahip olan bu edebiyatın önemli kaynaklarından biri de hiç şüphesiz dindir. Oluşumunda ve muhtevasında İslâm dininin etkilerini açıkça görmekteyiz. Âşıkların şiirlerinde dini konuların yanında peygamber kıssalarına da kimi zaman bağımsız kimi zaman da münferit olarak rastlamak mümkündür. Kur’an-ı Kerim’de sıklıkla zikredilen peygamberlerden biri de Hz. Süleyman’dır. Onun kıssaları etrafında şekillenen ve ismiyle beraber zikredilen hatem/yüzük, mühür, kuş dili, hükümranlık, zenginlik, adalet, karınca, rüzgâra ve cinlere hükmetme ve asâ gibi kavramlar Divan edebiyatında olduğu gibi Âşık edebiyatında da belirli işlevleri yerine getiren sembol olarak kullanılmıştır. Bu çalışmada 16. yüzyıldan günümüze kadar eser vermiş âşıkların şiirleri incelenmiş ve Hz. Süleyman peygamber ve onunla birlikte anılan kavramlar tespit edilmiştir. Bu kavramlar hayatın geçiciliği ve insanın fâniliği, toplumsal ve bireysel taşlamalar, sevgili ve aşk, nasihatnameler, felsefî düşünceler ve değerler üzerine kurgulanmıştır. Bu başlıklar altında ele alınan örnekler, bağlamından koparılmadan, kullanıldığı işlevlere göre yorumlanmaya çalışılmıştır. Sonuçta Âşıklık geleneğini besleyen önemli kaynaklardan birinin de din olduğu ve bu kaynağın bazı unsurlarının zamanla çeşitli duygu ve düşüncelerin aktarımında bir sembol olarak varlığını günümüze kadar taşıdığı bir kez daha görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Âşıklık geleneği, şiir, Hz. Süleyman, sembol, algı

Kaynakça

• Akkaya, H. (2010). “Süleyman”, C.38, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 60-62.
• Alptekin, A. B., Sakaoğlu, S. (2006). Türk Saz Şiiri Antolojisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Artun, E. (2011). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı, Adana: Karahan Kitabevi.
• Aslan, E. (2007). Çıldırlı Âşık Şenlik, Ankara: Maya Akademi Yayın Dağıtım.
• Başgöz, İ. (1968). İzahlı Türk Halk Edebiyatı Antolojisi, İstanbul: Ararat Yayınevi.
• Başgöz, İ. (1986), Folklor Yazıları, İstanbul: Adam Yayınları.
• Cassirer, E. (2011). Sembol Kavramının Doğası, (Çev. Milay Köktürk), Ankara: Hece Yayınları.
• Cassirer, E. (2017). Kültür Bilimlerinin Mantığı Üzerine, (Çev. Milay Köktürk), Ankara: Hece Yayınları.
• Çakır, M. (2015). Mu’cizeler Kitabı, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Çankırılı Ahmet Talât (1933). Âşık Tokatlı Nuri, Çankırı Matbaası.
• Çobanoğlu, Ö. (1999). “Osmanlı Devleti’nde Türk Halk Kültürünün Değişim ve Dönüşüm Dinamikleri”, Osmanlı, Kültür ve Sanat, C. 9, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 51-71.
• Düzgün, D. (2011). Dertli Divanı, Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Elçin, Ş. (1987). Âşık Ömer, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Elçin, Ş. (1998). Gevherî Divanı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Ergun, S. N. (t.y.). Âşık Ömer Hayatı ve Şiirleri, Semih Lütfi Matbaası ve Kitap Evi.
• Erkal, A. (2007). Âşık Sümmânî, Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Gökbulut, S. (2012). “Sûfîlerin Gözünde Hz. Süleyman”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 35, 105-130.
• Görkem, İ. (2006). Yeni Bilgiler Işığında Dadaloğlu Bütün Şiirleri, İstanbul: E Yayınları.
• Günay, U. (2008). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• İncil, Erişim tarihi: 22.09.2020 https://www.pdfdrive1.com/%C4%B0ncil-%C4%B0ncil-d117512858. html.
• Kalkan, E. (1991). XX. Yüzyıl Türk Halk Şairleri Antolojisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kasır, H. A. (1984). Seyranî, İstanbul: Acar Matbaacılık.
• Kaya, D. (2010). Âşık Ruhsatî, Sivas: Zirve Yayıncılık
• Köprülü, M. F. (2004). Saz Şairleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kur’an-ı Kerim, Diyanet İşleri Başkanlığı, Erişim tarihi: 05.09.2020, https://kuran.diyanet.gov.tr/Tefsir/
• Orhan, Y. A. (1999). Âşık Dâimî Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Can Yayınları.
• Özer, V. (2018). Efsane ve Halk Hikâyelerinde Peygamberler ve Veliler Üzerine Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sakaoğlu, S. (2004). Karacaoğlan, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Saraçoğlu, A. (1999). Ercişli Emrah, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tevrat, Erişim tarihi: 06. 09. 2020, file:///C:/Users/Exper/Downloads/Tevrat%20-%20Tevrat%20(%20PDFDrive%20).pdf.
• Ural, O. (1984). Erzurumlu Emrah/Hayatı Şiirleri, İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım.