Hz. Osman Yönetiminin Muhaliflere Karşı Tavrı: Ebû Zer Örneği

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 89 - 110, 24.06.2023

İhsan Arslan

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1271591

Öz

Bu araştırmada Hz. Osman’ın yönetim anlayışına muhalif olan Ebû Zer’in eylemleri temel İslâm Tarihi kaynakları çerçevesinde bilimsel araştırmalara özgü metodolojik bakış açısıyla işlendi. Yapılan incelemede ilk Müslümanlardan olan ve kabilesinin İslâm’a girmesinde önemli rol oynayan Ebû Zer’in Medine’ye hicret ettikten sonra Hz. Peygamber’in burada kendisine verdiği görevleri başarıyla yerine getirdiği, Resûlullah’ın vefatından sonra Hz. Ali’nin halife olmasını istemesine rağmen ilk üç halifeye biat ettiği, ilk iki halife döneminde ise yönetimi eleştirmediği ve sakin bir hayat yaşamayı tercih ettiği belirtildi. Ancak onun, Hz. Osman döneminde idarenin gereksiz harcamaları ve bazı insanların mal biriktirme eğiliminde olmalarından dolayı Tevbe sûresinin 34. ve 35. âyetlerini merkeze alarak sistemi eleştirmeye başladığı, bu eleştirileri iktidarı için tehdit olarak algılayan Şam valisi Muâviye b. Ebî Süfyân’ın onu Medine’ye sürgüne gönderdiği, fakat Halife’nin uyarılarına rağmen burada da yönetimi eleştirmeye devam ettiği için Rebeze’ye sürgüne gönderildiği neticesine ulaşıldı.

Anahtar Kelimeler

Ebû Zer, Eleştiri, osman b. Affân, Muâviye b. Ebû Süfyân, Sürgün

Teşekkür

TEŞEKKÜRLER

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ayar, Kenan. Dört Halîfe Dönemi Siyasî Olaylarında Kur’ân’ın Rolü. Samsun: Etüt Yayınları, 2011.
• Aydınlı, Abdullah. ‘‘Ebû Zer el-Gıfârî’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/266-269. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Balcı, İsrafil, ‘‘Bir Yalnız Sahâbî Ebû Zer el-Gıfârî’’. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (1998), 351-386.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahya b. Câbir. Ensâbü’l-Eşrâf. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2011.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahya b. Câbir, Futûhu’l-Büldân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2014.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhu Buhârî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ebû Dâvud, Suleyman b. Eş’as. Sünenü Ebî Dâvud. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Fığlalı, Ethem Ruhî. İmâmiyye Şîası. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2008.
• Güneş, Adem. Ebû Zer. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayımcılık ve Ticaret, 1993.
• İbn A’sem, Ebû Muhammed Ahmed b. A’sem. Kitâbü’l-Fütûh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1986.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Ysuf b. Abdilber. el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2006.
• İbn Hacer, Şihâbüddin Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2001.
• İbn Hişâm, Abdülmelik. es-Sîratü’n-Nebeviyye. 4 Cilt. Kahire: Dâru İbn Kesîr, ts.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ. el-Bidâye ve’n-Nihâye. Kahire: 15 Cilt. Dâru’l-Hadîs, 1994.
• İbn Sa’d, Muhammed. et-Tabkâtü’l-Kübrâ. 9 Cilt. Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1990.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman. Telbîsü İblis. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1994.
• İbnü’l-Esîr, Izzüddin Ebü’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-TârÎh. 13 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1979.
• İbnü’l-Esîr, Izzüddin Ebü’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed. Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2009.
• İsfehânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdullah. Hilyetü’l-Evliyâ. 10 Cilt. Mısır: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye Mısır ts.
• Korkmaz, Sıddık. Tarihin Tahrifi İbn Sebe Meselesi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2012.
• Mes’ûdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Hüseyin b. Ali. Mürûcü’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher. 4 Cilt. Mısır: es-Seâde, 1964.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc. Sahîhu Müslim. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. Sünenü Nesâî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Okumuş, Namık Kemal. Nifakın Kıyam Hali. Anakara: Araştırma Yayınları, 2014.
• Okumuş, Namık Kemal. Algı ya da Gerçek/Hz. Peygamber'i Anmak veya Anlamak Üzerine. Ankara: Araştırma yayınları, 2019.
• Okumuş, Namık Kemal. Mescit, Mescitler ve Dırâr Mescidi. Ankara: Araştırma yayınları, 2019.
• Sarıtaş, Adem. Ebû Zer el-Ğıfârî. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 1997.
• Şulul, Kasım. İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1997.
• Tirmizî, Ebû Isa Muhammed b. Isa b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. Kitâbü’l-Meğâzî. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüp, 1984.
• Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer b. Vehb. Târîhu’l-Ya’kûbî. 2 Cilt. Beyrut: Müesesetü’l-A’lemî, 1993.
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Târîhu’l-İslâm (Hulefâi Râşidîn). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1987.