Ubeydullah B. Ömer’in Hayatı ve Siyasî Faaliyetleri

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 288 - 309, 30.12.2023

İhsan Arslan

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1309256

Öz

Hz. Peygamber döneminde Mekke’de dünyaya gelen Ubeydullah b. Ömer, Hz. Ömer’in İslâm’a girmesinden sonra müslüman olmuş, hicretten sonra da Medine’de yaşamaya başlamıştır. Hz. Peygamber ve Hz. Ebû Bekir dönemlerinde fazla ön plana çıkmayan Ubeydullah, babasının şehit edilmesi olayından sonra Ebû Lü’lü’ün eşini, kızını, Hürmüzân’ı ve Cüfeyne’yi öldürmesiyle kaynaklarda çok geniş yer bulmuş, hakkında verilen karardan dolayı hem kendisi hem de dönemin halifesi Hz. Osman eleştirilerin odağı hâline gelmiştir. Eleştirilerin temel noktası, siyasî olarak kısas uygulanmayıp, öldürülenlerin diyetleri ödenerek Ubeydullah’ın affedilmesidir. “Otorite bende olsaydı, Ubeydullah’a kısas uygulardım” diyerek karara en çok tepkiyi gösterenlerin başında gelen Hz. Ali halife olunca, Ubeydullah kısas edilme endişesiyle Şam’a Muâviye’nin yanına gitmiş ve 37/657 yılında Sıffîn Savaşı’nda öldürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ubeydullah b. Ömer, Osman b. Affân, yargı, Kısas, tepki

Ubayd Allah B. Omar’s Life and Political Activties

Öz

Ubayd Allah b. Omar, who was born in Mecca during the Prophet Mohammed, became a muslim after his father Omar’s conversion to İslam and he began living in Medina after Hejira. Ubayd Allah, who did not come to the forefront during the Prophet Mohammad and Abu Bakr’s era, took up a lot room in the sources with his killing the wife of Abu Lu’lu’s wife, daughter, Hürmüzan and Cufeyne after his father’s martyrdom and due to the decision given about him both himself and the caliph of the time, Uthman, became the focus of criticism. Ubayd Allah’s being forgiven by paying blood money (diya) for victims instead of retaliation (qisas) was the main point of the critiques. When Ali was the caliph, who was amongst the ones who showed the harshest reaction to this decision by saying “If I were in authority, I would have applied qisas” Ubayd Allah went to Damascus to take refuge in Muaviye because of his concerns for being applied qisas and was killed in the battle of Siffin in 37/657.

Anahtar Kelimeler

Ubayd Allah b. Omar, Uthman bin Affan, judgment, qisas, reaction

Kaynakça

• Akbulut, Ahmet. Sahabe Devri Siyasi Hadiselerinin Kelami Problemlere Etkisi. İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1992.
• Ayar, Kenan. Dört Halife Dönemi Siyasî Olaylarında Kur’ân’ın Rolü. Samsun: Etüt Yayınları, 2011.
• Azimli, Mehmet. Dört Halifeyi Farklım Okumak- 3 Hz. Osman. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahya. Ensâbü’l-Eşrâf. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2011.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasan Ahmed b. Yahya b. Câbir. Fütûhu’l-Büldân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2014.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuki İslâmiyye ve İstilahatı Fıkhıyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr. el-Bursân ve’l-Urcân ve’l-Umyân ve’l-Hûlân. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, ts.
• Dîneverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvud. Ahbâru’t-Tıvâl. Bağdât: Mektebetü’l-Müsennâ, ts.
• Diyârbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan. Târîhu’l-Hamîs fî Ahvâli Enfesi Nefîs. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2009.
• Doğrul, Ömer Rıza. Büyük İslâm Tarihi - Asr-u Saadet. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım. 1978.
• Ertürk, Mustafa. ‘‘Ubeydullah b. Ömer b. Hattâb’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/26-27. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdilber. el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. Beyrut: Dâru'l-Ma’rife, 2006.
• İbn Abdirabbih, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed. el-Ikdü’l-Ferîd. 5 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2013.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibetullah b. Abdullah. Târîhu Medîneti Dımeşk. 74 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, ts.
• İbn Beşkuvâl, Ebu’l-Kâsım Halef b. Abdülmelik. Ğavâmizu’l-Esmâi’l-Mübheme. Beyrut: Âlemü’l-Kütüp, 1987.
• İbn Ebû Âsım, Ebû Bekr İbnü’n-Nebîl Ahmed b. Amr b. Dahhâk. el-Âhad ve’l-Mesânî. 6 Cilt. Riyâd: Dâru’r-Râye, 1991.
• İbn Hacer, Şihâbüddin Ahmed b. Ali b. Hacer Âskalânî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 2001.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Kitâbü’l-Iber ve Dîvânü’l-Mübtedi ve’l-Haber fî Eyyâmi’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve men Âsarahüm min Zevi’s-Sultâni’l-Ekber. Ürdün: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, ts.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. Cemheretü Ensâbi’l-Arab. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, t 2012.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail. Muhtasar Tefsîru İbn Kesîr. 3 Cilt. Mekke: el-Mektebetü’l-Mahmûdiyye, ts,
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail. el-Bidâye ve’n-Nihâye. 15 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1994.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe. el-Meârif. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2011.
• İbn Sa’d, Muhammed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1990.
• İbn Sa’d, Muhammed. Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. çev. Komisyon. 15 Cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2014.
• İbnü’l-Arabî, Kâdî Ebû Bekir. el-Avâsım mine’l-Kavâsım. Kâhire: Mektebetü’s-Sünne, 2000.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. el-Muntazam fî Târîhi’l-Ümem ve’l-Mülûk. 17 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1992.
• İbnü’l-Esîr, Izzüddin Ebi’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Keram Muhammed b. Muhammed. Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2009.
• İbnü’l-Esîr, Izzüddin Ebi’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Keram Muhammed b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-Târîh. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbnü’l-Esîr, Mecdüddin Ebu’s-Saâdât el-Mübarek b. Muhammed b. Muhammed b. Abdülkerim eş-Şeybânî el-Cezerî. Kitâbü’l-Murassa’. Beyrut: Âlemü’l-Kütüp, 1992.
• Mâlik b. Enes. Muvattâ. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Mes’ûdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali el-Mes’ûdî. Murûcu’z-Zeheb ve Meâdini’l-Cevher. 4 Cilt. Beyrut: Matbaatü’s-Saâde, ts.
• Okumuş, Namık Kemal. Ömer Müslümanlığı-Yaşayan Dindarlığın İlke, Adalet ve Ahlak Bazlı Analizi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2023.
• Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahman b. Ebî Bekir. Târîhu’l-Hulefâ. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1989.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Ayi’l-Kur’ân. 12 Cilt. Dâru’l-Hadîs, Kahire 2010.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1997.
• Tahâ Hüseyin. el-Fitnetü’l-Kübrâ. Kâhire: Dâru’l-Meârif, ts.
• Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer b. Vehb. Târîhu’l-Ya’kûbî. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-E’lemî, 1993.
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ (Siyeru Hulefâ’r-Râşidîn). Beyrut: Müesesetü’r-Risâle, 1998.
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Târîhu’l-İslâm (Ahdü’l-Hulefâi’r-Râşidîn). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1987.
• Zehebî, Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman el-Iber fî Haber men Ğaber. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1985.
• Ziriklî, Hayruddin. el-E’lâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ilmi’l-Melâyîn, 1992.
• Zübeyr b. Bekkâr. Cemheretü Nesebi Kureyş ve Ahbâruhâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2010.