Türkiye in Elmas Yıldırım’s Poetry

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 16 - 26, 29.06.2024

Hülya Cəbiyeva

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1437792

Öz

Elmas Yıldırım (B. 1907, Baku – D. 1952, Malatya) is one of the literary figures who has his own place in the 20th century Azerbaijani literature. The poet was persecuted by the totalitarian Soviet regime in the 1920s due to his national way of thinking, irreversible beliefs, and struggle for ideas. As a result of moral pressure implied by the Bolshevik’s government against Elmas Yıldırım, he was expatriated from Azerbaijan. In 1934, After the several years of expatriation the poet was able to move to brother Türkiye. Elmas Yıldırım, who lived here as an immigrant until the end of his life, continued his artistic work and enriched our literature with his valuable works. Although the main theme of his poems is Azerbaijan, the nostalgia and the struggle for national independence, the theme of Türkiye has a special place in the poet’s poetry. In this article, Elmas Yıldırım's poems were examined regarding the socio-political atmosphere of the period (1934-1952), he lived in Türkiye, and most of his so-called poems were analyzed for the first time. Uzaktakı soydaşlara çağırış - which reflects the joy and pride evolved from the progress of the CHP (Republican People's Party), Dönek kardeş - dedicated to the Boraltan tragedy which is still memorated with compassionly, Yaygaracı Yalman’a in which the poet critized the 1938-1950’s execution, Yediler...İçtiler... - the poet’s criticism-based works which were published with the pseudonym of İki nokta and lots of other poetic pattering carry a similar importance.

Anahtar Kelimeler

Elmas Yıldırım, emigration literature, Türkiye, socio-political situation, poetry

Elmas Yıldırım’ın Şiirlerinde Türkiye

Öz

Elmas Yıldırım (D. 1907, Bakü – Ö. 1952, Malatya) XX. yüzyıl Azerbaycan edebiyatında önemli yere sahip olan ediplerden biridir. Şair millî düşünce tarzından, yürüdüğü yoldan, fikrî mücadelesinden vazgeçmediği için 1920’li yıllarda diktatör Sovyet rejiminin istibdadına maruz kalmıştır. Bolşevik hükümeti uyguladığı manevi baskılarla yetinmeyerek şairi Azerbaycan’dan sürmüştür. Birkaç yıl devam eden sürgün hayatının ardından 1934 yılında kardeş Türkiye’ye sığınabilmiştir. Ömrünün sonuna kadar burada muhacir hayatı yaşayan Elmas Yıldırım, edebî faaliyetlerini devam ettirmiş, edebiyatımızı değerli eserlerle zenginleştirmiştir. Şiirlerinin esas konusu Azerbaycan, yurt hasreti, millî istiklal mücadelesi olsa da şairin edebî faaliyetlerinde Türkiye konusu da önemli yere sahiptir. Bu makalede, Elmas Yıldırım’ın adı geçen şiirleri şairin Türkiye’de yaşadığı dönemin (1934-1952) sosyal ve siyasi durumu göz önüne alınarak incelenmiş, büyük bir kısmı üzerinde ilk kez araştırma yapılmıştır. Cumhuriyetin gelişiminden doğan sevinç ve gururu yansıtan Uzaktakı Soydaşlara Çağırış, kardeş ülkenin ve Azerbaycan’ın tarihinde hâlâ büyük hüsranla anılan Boraltan faciasını anlatan Dönek Kardeş, 1938-1950’li yıllar hâkimiyetinin eleştirildiği Yaygaracı Yalman’a, Yediler…İçtiler..., şairin İki Nokta imzasıyla basılan eleştirel içerikli şiirleri vs. bu türde olan edebî örneklerdendir.

Anahtar Kelimeler

Elmas Yıldırım, Muhaceret Edebiyatı, Türkiye, Toplumsal ve Siyasi Durum, Şiir

Kaynakça

• Aras, E. (2007). Hazar'dan Hazar'a Elmas Yıldırım. Elazığ: Manas Yayıncılık.
• Cabbarlı, N. (2014). Azerbaycan muhaceret poeziyası. Bakü: Elm ve Tehsil Neşriyatı.
• Dinçşahin, Ş. (2012). Ahmet Emin Yalman ve Türkiyede liberal düşünce. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(20. Yıl.Özel sayı), 111-135.
• Ezer, F. (2003). Yakın tarihimizde Dersim isyanları, Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 1(3), 18-23.
• Gökberk, Y; Bölükbaşı Y.Z. (2019). Türk milletçiliğinde yol ayrımı: 3 Mayıs 1944 Irkçılık-Turancılık davası. Milliyetçilik Araştırmaları Dergisi, 1(2), 5-34.
• Köse, İ. (2016). Boraltan faciası: Türk kökenli sovyet vatandaşı mültecilerin Sovyetler Birliği’ne iadesi (1945). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXXII( 93), 148-186.
• Uyar, H. (2023). Boraltan Köprüsü hadisesi. Atatürk Ansiklopedisi.
• Yıldırım, E. “Ata’ya Sesleniş” şiiri, Toprak Dergisi, S.22-23, ağustos-eylül 1947.
• Yıldırım, E. “Dönek Kardeş” şiiri, Orkun Dergisi, Yıl.1, S.11, 15 aralık 1950.
• Yıldırım, E. “Gölcükle Hasbihal” şiiri, Kurtuluş Dergisi, Y.2, S.3, ikinci kânun 1935.
• Yıldırım, E. “İlerleyen Elâzizʼe” şiiri, Altan Dergisi, S.7, 22 ağustos 1935.
• Yıldırım, E. “İstanbul!...” şiiri, Kurtuluş Dergisi, Y. 6, S.52, şubat 1939.
• Yıldırım, E. “Ne Derler” şiiri, Demokrat Malatya Gazetesi, S.1, 13 nisan 1951.
• Yıldırım, E. “Tunceli Dağlarına” şiiri, Altan Dergisi, S.29, 22 ağustos 1937.
• Yıldırım, E. “Uzaktakı Soydaşlara Çağırış” şiiri, Altan Dergisi, S.10, 22 ikinci teşrin 1935.
• Yıldırım, E. “Yaygaracı Yalmanʼa” şiiri, Demokrat Malatya Gazetesi, S.3, 9 nisan 1951.
• Yıldırım, E. “Yediler... İçtiler...”şiiri, Demokrat Malatya Gazetesi, S..2, 24 ağustos 1951.
• Yıldırım, E. “Zor Mu Geldi Sizlere?...” şiiri, Demokrat Malatya Gazetesi, S.1, 21 ağustos 1951.
• Yazarı bilinmeğen şiir. “Elmas’ıma” şiiri, Demokrat Malatya Gazetesi, S.1, 16 ocak 1952.