HAFIZ VILDAN FAIK DIBRA: ATDHETAR, DIJETAR DHE HOXHË I SULLTANIT

Yıl 2018, Sayı: 1, 8 - 16, 26.04.2018

Ziber Lata

Öz

Abstrakt

Vetë fakti se popujt ballkanikë kanë pasur fatin pothuajse të
njëjtë gjatë historisë, ata po ashtu kanë arritur të krijojnë edhe vija të
përbashkëta kulturore. Veçanërisht kur është fjala për popullsinë myslimane,
ata kanë zhvilluar ideologjinë, drejtimin dhe praktikën gati të njëjtë. Krahas
shumë barazive që kanë gëzuar popujt e Ballkanit, ata ishin të barabartë edhe
në mundësinë për t’u edukuar dhe për t’u ngritur shkencërisht në kohën Osmane.
Prandaj, nëse gjurmohen mirëfilli dokumentet arkivore të Perandorisë Osmane,
atëherë do të shohim se edhe hapësirat tona kanë pasur dijetarë dhe shkencëtarë
të shquar të kohës, të cilët presin studiuesit seriozë që edhe ata të shohin
dritën e publikimit. Në mesin e këtyre kolosëve të diturive fetare është edhe
Vildan Faik Dibra.

Në këtë punim do të hulumtohen dy segmente të jetës së Faik Dibrës:
i pari është segmenti kombëtar, i cili veçse është i njohur për lexuesin
shqiptar, dhe segmenti fetar-arsimor, i cili është pothuaj i papranishëm në ato
pak punime ku përmendet Faik Dibra. Por kur shfleton punimet e botuara për Faik
Dibrën në gjuhën turke, e gjen një hoxhë intelektual të pashembullt, por pak si
kontribuues kombëtar, kurse kur i shfleton punimet në gjuhën shqipe, atëherë
kryesisht del si një rilindas shqiptar, por shumë pak si një hoxhë i
kualifikuar dhe mësues i denjë i komentimit të Kur’anit. Pra, ky punim supozon
të paraqesë këtë dijetarë hoxhë dhe më intelektual para shqiptarëve, gjithashtu
edhe më kombëtar para turqve.

Anahtar Kelimeler

Faik Vildân Dibra, Shqiptar, Osman / Ottoman, Dijetare, Atdhetar.

HAFIZ VILDAN FAIK DİBRA: VATANSEVER, BİLGİN VE SULTANIN HOCASI

Öz

Öz

Balkan halklarının tarih boyunca
neredeyse aynı kadere sahip olmaları, aynı zamanda ortak kültürel çizgiler
oluşturmalarını da sağlamıştır. Özellikle
Müslüman nüfus, ideolojik ve pratik açıdan aynı çizgide ilerlemeyi başarmıştır.
Balkan halkları, sahip oldukları birçok eşitliğe ek olarak, bilimsel açıdan da
yeterli eğitim ve yetiştirme imkânına da sahiplerdi. Osmanlı İmparatorluğu'nun
arşiv belgeleri düzgün bir şekilde araştırıldığında, Balkan coğrafyasında, ünlü
bilim adamlarının olduğunu görmekteyiz. Bu dinî bilgilerin derin âlimleri
arasında Vildan Faik Dibra da bulunmaktadır.

Bu yazıda V. F. Dibra’nın yaşamının iki bölümü ele alınacaktır: Arnavut
okuyucu tarafından zaten tanınan ulusal yönü ile az sayıdaki eserde sözü edilen
ve Vildan Efendi’nin neredeyse hiç bulunmayan dinî eğitim yönü. Vildan Efendi
için Türkçe yayımlanan eserler incelendiğinde, o benzersiz bir entelektüel ve
din âlimi, lakin ulusal yönü daha az şöhretli olan birisi olarak karşımıza
çıkar; ancak Arnavutça yazılan eserleri incelerken esasen bir “ulusal arnavut
yeniden doğuşçu” olarak ortaya çıkmaktadır. Bu yazı, Vildan Efendi’nin
Arnavutlara daha çok entelektüel ve ve din âlimi tarafını, Türklere ise daha
çok ulusal yönünü tanıtmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Debreli Vildân Fâik, Arnavut, Osman, Bilgin, Vatansever., Osmanlı

Kaynakça

• Kaleshi, Hasan. “Disa aspekte të luftës për alfabetin shqip në Stamboll”, në “Gjurmime Albanologjike”, nr. 1, Prishtinë: 1969; Lata, Ruzhdi. “Kontributi i ulemave dibranë për çështjen shqiptare”, Kontributi i prijësve myslimanë në formësimin e vetëdijes dhe identitetit kombëtar, (Tiranë: 28-29 Shtator 2012) Komuniteti Mysliman Shqiptar, Rruga. Ilir. Arnavutluk’ta İslâm – Hıristiyanlık Karşılaşması (1385-1600), Doktora Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi - Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016. Skendi, Stavro. The Albanian National Awakening 1878-1912, Princeton University Press: 1967. Sula, Murat. “Debreli Vildân Fâik ve Teshîlu’n-Nahv’i”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29/2009: 29, f. 123-17