How Much Possible to Write the Theory of “Individualisation in Islam?”

Yıl 2020, Sayı: 5, 132 - 146, 14.04.2020

Siddik Ağçoban

Öz

The purpose of this study is to show the existence of individualisation in Islam and that it
can be written at least on a theoretical level. This article argues that there is religious
individualisation in Islamic societies, but this occurs between the individual and the text (the
Qur'an), not between God and him/her. According to the Western definitions and contents, the
concept of religious individualization mostly describes a “non-mediation” situation between God
and the individual. Therefore, acting from the contents of the concept of individualisation defining
Western sociology may be wrong for Islamic societies. This study goes through the concepts of
modern Salafism, modernism and postmodernism to capture the types of individualisation in Islam.
However, without going into the details of these concepts, it passes as a summary and turns to the
main focus of the study.

The study focuses on the idea that all individualist ideas in Islam are under "text" control.
This control (domination) restricts the individual's free mind and constantly directs it to the text to
find Islamic truth. The person seeking the truth apart from the text, is under the obligation to prove
that the truth found is included in the text. The method of modern Salafism is based on explaining
the text with another text. Modernists are responsible for proving that their conclusions are included
in the text. Postmodernists focus on the horizontal positioning of the truth hidden by the text, rather
than entering the text essentially. Thus, while religious individualisation emerges as an individual’s
interpretation of God in western sociology, it emerges as an individual’s interpretation of the text in
Islamic societies.

Anahtar Kelimeler

Islam, Individualisation, Religion, Text, Modern Salafism, Modernism, Postmodernism

“İslam’da Bireyselleşme”nin Teorisini Yazmak ne Kadar Mümkün?

Öz

Bu çalışmanın amacı İslam’da bireyselleşme olgusunun varlığını ve bunun -en azından
teorik düzeyde- yazılabileceğini göstermektir. Bu makale ise İslam toplumlarında da dini
bireyselleşmenin olduğunu fakat bu bireyselleşmenin Allah’la kul arasında değil bireyle metin
(Kur’an) arasında gerçekleştiğini savunmaktadır. Batılı tanım ve içeriklerine göre ise dini
bireyselleşme kavramı daha çok tanrıyla birey arasında gerçekleşen “vasıtasızlaşma” durumunu
anlatmaktadır. Bundan dolayı bireyselleşme kavramının batı sosyolojisini tanımlayan içeriklerinden
hareket etmek İslam toplumları için hatalı olabilir. Bu çalışma İslam’daki bireyselleşme tiplerini
yakalamak için modern selefilik, modernistlik ve postmodenistlik kavramları üzerinden gitmektedir.
Fakat bu kavramların detayına girmeden özet mahiyetinde geçmekte ve çalışmanın asıl odak
noktasına yönelmektedir.
Çalışma, İslam’daki bireyci fikirlerin tamamının “metin” hakimiyeti altında olduğu fikrine
odaklanmaktadır. Bu hakimiyet bireyin özgür aklını kısıtlar ve onu İslami hakikati bulmak için
sürekli olarak metne yönlendirir. Metin dışında hakikati arayan kişi bulduğu hakikatin metne dahil
olduğunu ispatlamakla yükümlüdür. Modern selefilerin yöntemi metni başka metinle açıklamaya
dayanır. Modernistler ulaştıkları sonuçların metne dahil olduğunu akıllarıyla ispatlamakla
sorumludur. Postmodernist olanlarsa metne esastan giriş yapmak yerine metnin sakladığı hakikatin
yatay konumlanmasına odaklanır. Böylece dini bireyselleşme batılı sosyolojilerde bireyin tanrıyı
yorumlaması olarak ortaya çıkarken İslam toplumlarında bireyin metni yorumlaması olarak ortaya
çıkar.

Anahtar Kelimeler

İslam, Bireyselleşme, Din, Metin, Modern Selefi, Modern, Postmodern

Kaynakça

• Ağçoban, Sıddık. “İmam Hatip Liselerinde Okutulan Ders Kitaplarının Bireycilik ve Kolektivizm Açısından İncelenmesi”, Talim: Journal Of Education in Muslim Societies and Communities, 2, 53–83, 2018, Doi:10.12738/Talim.2018.1.0104.
• Afşar, Timuçin. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Bulut Yayınları, 2004,
• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1975.
• Alpyağıl, Recep. “El-İşârât ve’t-Tenbîhât’ın Dekonstrüksiyoncu Okunuşu: Dekonstrüksiyoncu Bir ibn Sînâcılığa Doğru”, Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu Bildiriler, C: 2, (22-24 Mayıs, İstanbul, 2009), 143-152, 2008.
• Ateş, Süleyman. “Kur’ân’a Yaklaşımda Islâh Akımı (Modernizm)”, Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Uluslararası Sempozyumu 5-7 Ekim 2012, C: 1, 33-53, 2013.
• Bazzi, Emad. “Postmodernism And İslam: Epistemological Challenges And Sociopolitical Perils”, The Journal of Rotterdam İslamic and Social Sciences, C: ıv/Sayı:1, 85-99, 2013.
• Beck, Ulrich. Risk Toplumu: Başka Bir Modernliğe Doğru. Çev. Kazım Özdoğan, Bülent Doğan, İstanbul: İthaki. 2011. Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Corcuff, Philippe. Bireycilik Sorunu, Çev. Aziz Ufuk Kılıç, İstanbul: Versus Kitap, 2009.
• Coşkun, Ali. “Gelenek, Modernlik ve Postmodernlik Tartışmalarına Kavramsal, Tipolojik ve Karşılaştırmalı Yaklaşımlar”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 18, 17-33, 2007.
• Descartes, Renetus. Metafizik Üzerine Düşünceler. Çev. Çiğdem Dürüşken, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2013.
• Erbaş, Ali. Hristiyanlıkta Reform ve Protestanlık Tarihi, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Faruki, İsmail. Raci. Bilginin İslamileştirilmesi. Çev. Fehmi Koru, İstanbul: Risale Yayınları, 2014.
• Fukuyama, Francis. Büyük Çözülme: İnsanın Doğası ve Toplumsal Düzenin Yeniden Oluşması, Çev. Zeynep Avcı, Aslı Telli Aydemir, İstanbul: Sabah Kitapları, 2000.
• Furseth, İnger. Repstad, Pal. “Bireysel Dindarlık”, Çev. Mustafa Ulu, Bilimname: Düşünce Platformu, C: 2/S: 25, 191-214, 2013. Gellner, Ernest. Postmodernizm İslam ve Us. Çev. Bülent Peker, Ankara: Ümit Yayıncılık, 1994.
• Günay, Ünver. “Dinin Bireysel ve Toplumsal Boyutu”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C: ö.s. (Cumh. 75), 91-117, 1999.
• Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi: Kavramlar ve Akımlar. C: 1, İstanbul: Remzi Kitabevi. t.y. Hannay, Alastair. Kierkegaar. Çev. Nur Nirven, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
• İşcan, Mehmet. Zeki. “Selefiliğin İhtiyacı ve Dini Düşüncede Yenilik”, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi (Bilimsel Birikim), C: ıx/S: 3, 9-20, 2009.
• Jaspers, Karl. Felsefeye Giriş. Çev. Mehmet Akalın, İstanbul: Dergah Yayınları, 1981.
• Jaspers, Karl. Felsefi İnanç. Çev. Akın Kanat, İzmir: İlya İzmir Yayınevi, 2005.
• Kierkegaard, Soren. Korku ve Titreme. Çev. İbrahim Kapaklıkaya, İstanbul: Anka Yayınları, 2002.
• Kur’ân Yolu. (Erişim: 02.09.2019), el-Kafirun 109/1-6, https://Kur’an.diyanet.gov.tr.
• Lukes, Steven. Bireycilik. Çev. İsmail Serin, Ankara: Bilim Sanat Yayınları, 2006.
• Luther, Martin. Doksan Beş Tez. Çev. C. Cengiz Çevik, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, II. Basım, 2018.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• Okan, Oya. “Prens Sabahattin Literatürü Üzerine”, Türkiye Araştırmalar Literatür Dergisi, C: 6/ S:11, 477-498, 2008.
• Özyurt, Cevat. “Bireyci Toplum Savunusu Olarak Prens Sabahattin Sosyolojisi”, Muhafazakar Düşünce Dergisi, Yıl:8/S:32, 175-198, 2012.
• Paçacı, Mehmet. “Kur’an ve Ben Ne Kadar Tarihseliz?”, İslâmî Araştırmalar, C: ıx/ S: 1-2-3-4, s. 119-134, 1996.
• Perşembe, Erkan. “Modernlik Gerçeğinden Postmodernlik Söylemine Din Sorunu”, Ekev Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler-, C: vı/S: 13, 1-16, 2002.
• Tanyol, Cahit. “İçtimai Monografi Hazırlıkları Prens Sabahattin”, İ.Ü.E.F. Sosyoloji Dergisi, İ.Ü.E.F. Yayınları, C. 2/S. 4-5, 145-175, 1949. Tekin, Mustafa. Kutsalın Serüveni: Modern ve Postmodern Süreçte Dinin Sosyolojik Açılım İmkanı, İstanbul: Açılım Kitap, 2003.
• Turner, Bryan, S. “Oryantalizm Postmodernizm ve Din”, Çev. Yasin Aktay, Postmodernizm ve İslam Küreselleşme ve Oryantalizm, Der. Abdullah Topçuoğlu, Yasin Aktay, Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
• Ünal, Mehmet Süheyl. Modern Toplumda Dinsel Bireycilik. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.