Rav Yosef ben Efraim Karo: Osmanlı Edirne’sinde Bir Yahudi Din Bilgini

Yıl 2020, Sayı: 6, 43 - 66, 14.10.2020

Halim Işık

Öz

Serhad, pâyitaht, Osmanlı, Selimiye, Balkanlar, Trakya, Rumeli isimleri ile anılan Edirne vilâyeti, Ege denizi, Bulgaristan, Yunanistan, Tekirdağ, Kırklareli, Çanakkale illeriyle çevrili coğrafyası, jeopolitik ve stratejik konumu yanında dinlerin tarihinde, barındırdığı azınlık kültürlerine ev sahibi özelliği ile çok yönlü karakter taşımaktadır.
Makalemizde ele aldığımız konu, döneminde İstanbul ve Bursa ile Osmanlı vilâyet tarihinin en önemli şehirlerinden biri olmuş kimliğini bütün safhalarında kültür, ilim, dinler ve sanat merkezi olma vasfıyla yansıtmış, bunu sadece İslâm adına değil İspanya ve Portekiz’den sürgün edilmiş Yahudilere de yaşatmış Edirne’nin, bu kültür havzasında önemli yeri olan Yahudi din âlimi Yosef ben Efraim Karo’nun Edirne’deki hâtıraları ve eseri üzerine oluşmaktadır.
Bizans dönemi ve Sultan II. Bayezid’ın hükümdarlığı zamanında Edirne’ye yerleşen, ticaret faaliyetleri ile zenginleşen ve şehir hayatına dâhil olan Yahudiler, Osmanlı Devleti’nin diğer azınlıklara tanıdığı haklara sahip olmuşlardır. Öyle ki Yahudiler kendi ibadetlerini özgürce yapabilmiş, kutsal kitap araştırmaları ve helâl gıda çalışmalarında bulunmuş ve ayrıca on dört havra inşa etmişlerdir.
Yahudi din âlimi Yosef Karo, Osmanlıların yükselme devri olan XVI. asırda bu Devlete sığınıp yeni başlangıçlar için fırsatlar yakalayan Yahudiler adına “altın çağ”ın en önemli figürlerinden biri olarak bilinir

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Yahudilik, Edirne, Yosef Karo, İspanya

RABBI YOSEF ben EFRAYIM KARO: A RABBI JEWISH IN OTTOMAN EDIRNE

Öz

Edirne province which is also mentioned in history by other names such as “the borderline, the capital, Ottoman, Selimiye, Balkans, Thrace and Rumeli” has a geopolitical and strategic position with its geography surrounded by Aegean Sea, Bulgaria, Greece, Tekirdağ, Kırklareli and Çanakkale. From the standpoint of History of Religions, it has a multidirectional character with the attribute of being a host to minority cultures.
In this respect, Edirne had become one of the most important provinces with Istanbul and Bursa during the Ottoman period. Edirne, which was a center of culture, science, religions and arts, had not only provided these opportunities to its Muslim population but also to the Jews settled there after their expulsion from Spain and Portugal.
The first settlement dates of the Jews in Edirne go back to the times of Byzantine Empire, and their number increased in the city with the incoming exiles during the reign of Bayezid II. When the Jews settled there, they became involved in the activities of the city with their trade and wealth and benefited luxuriantly from the freedom of religion which the Ottoman Empire had provided for them and for the other minorities. In Edirne, they had built fourteen synagogues and worshiped in them freely and performed without concern the religious rituals like the study of the sacred books and the consumption of kosher food.
Our article is about Edirne memoirs of Rabbi Yosef ben Efraim Caro who had an important place in the culture of this city during his lifetime. The Jewish religious scholar Yosef Karo was known by the Jews invited to the Ottoman Empire in the XVI. century as one of the most important figures of the golden age of this community.

Anahtar Kelimeler

History of Religions, Jewish, Edirne, Joseph Caro, Deportation, Spain

Kaynakça

• Adam, Baki. “sinagog”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 222-224. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• AGOS. “Büyük Sinagog’da 41 Yıl Sonra İlk Nikâh”, 30.05.2016.
• Ahmed Bâdî Efendi. Riyâz-ı Belde-i Edirne 20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirnesi. İstanbul: Trakya Üniversitesi, 1/1, 2014.
• Altıntaş, Yusuf. “Musevî Yaşam Kuralları Bütününün Bilge Derleyicisi: Rabi Yosef Karo= Rabi Yosef Ben Efrayim Karo= Maram”, Uluslararası Türk Dünyası İnanç Merkezleri Bildirileri. 114-120. Ankara: 2004.
• Arslan, Hammet. “Tarih Boyunca İzmir Yahudileri: Yedi Kiliseler, Sürgün, Cemaatleşme Süreci ve Modern Durum”. Bütün Yönleriyle Yahudilik Uluslararası Sempozyum. 186-217. Ankara: 2012.
• Aydın, Mehmet. “Osmanlı Devlet Yapısı İçinde Hahamhane Nizamnamesinin Yeri ve Öne-mi”. Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, (2006/2): 6-30.
• Aytin, Beste Karakaya-Ertin, Deniz Gözde-Özyavuz, Murat. “Kent Kimliğinin Edirne Kaleiçi Yerleşim Alanı Özelinde Değerlendirilmesi”. 4. Uluslararası Kentsel ve Çevresel Sorunlar ve Politikalar Kongresi, (Ekim 2016): 81-102.
• Bostan, İdris. “Kemal Reis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 226-227. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• AGOS. “Büyük Sinagog’da 41 Yıl Sonra İlk Nikâh”, 30.05.2016.
• Ahmed Bâdî Efendi. Riyâz-ı Belde-i Edirne 20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirnesi. İstanbul: Trakya Üniversitesi, 1/1, 2014.
• Altıntaş, Yusuf. “Musevî Yaşam Kuralları Bütününün Bilge Derleyicisi: Rabi Yosef Karo= Rabi Yosef Ben Efrayim Karo= Maram”, Uluslararası Türk Dünyası İnanç Merkezleri Bildirileri. 114-120. Ankara: 2004.
• Arslan, Hammet. “Tarih Boyunca İzmir Yahudileri: Yedi Kiliseler, Sürgün, Cemaatleşme Süreci ve Modern Durum”. Bütün Yönleriyle Yahudilik Uluslararası Sempozyum. 186-217. Ankara: 2012.
• Aydın, Mehmet. “Osmanlı Devlet Yapısı İçinde Hahamhane Nizamnamesinin Yeri ve Öne-mi”. Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, (2006/2): 6-30.
• Aytin, Beste Karakaya-Ertin, Deniz Gözde-Özyavuz, Murat. “Kent Kimliğinin Edirne Kaleiçi Yerleşim Alanı Özelinde Değerlendirilmesi”. 4. Uluslararası Kentsel ve Çevresel Sorunlar ve Politikalar Kongresi, (Ekim 2016): 81-102.
• Bostan, İdris. “Kemal Reis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 226-227. Ankara: TDV Yayınları, 2002.