Analysis of Narrations Related to the Acceptance of Ezan [Call to the prayer]

Yıl 2021, Sayı: 7, 51 - 69, 30.04.2021

Fatih Çimen

Öz

Azan (The call to the prayer), one of the most significant symbols of Islam, is a call to Muslims to declare the beginning of prayer time and perform their prayers, and also expresses an invitation to Islam for all humanity. Moreover, if the words of Azan are analyzed it is seen that the adhan summarizes the principles of religion and faith. From this point of view, it is possible to say that it forms the basis of Islam. There are narrations in the hadith sources about how to recite the azan, which is among the sacred features of Islam, during and after its recitation. In this work which is written in order to create an awareness of azan, besides drawing attention to the significance of azan; in terms of acceptance of azan and the quality of this acceptance, the narrations taking place in particular Kutup Sıtta and other hadith resources which is relevant to the topic is analyzed in terms of relevance, context and verdict. In this context, it is possible to say that almost all of the narrations regarding to compliance to azan as well as to its quality is valid. In addition to that Prophet Muhammad (pbuh) pay attention to the compliance with azan, and hence it is possible to say that it has a value of worship.

Anahtar Kelimeler

Azan, Ijabah (Acceptance), Isnad, Text, Analyzed, Rumor, Muazzin.

Ezana İcabet İle İlgili Rivayetlerin Tahlili

Öz

İslâm’ın en büyük sembollerinden biri olan ezan, Müslümanlara namaz vaktinin başlangıcını ilan ve namazlarını eda etmeleri için bir çağrı anlamı taşıdığı gibi, bütün insanlığı İslam’a daveti de ifade etmektedir. Bununla birlikte sözlerine bakıldığında ezanın, dinin inanç ve amele dair esaslarını da özetlediği görülmektedir. Bu yönüyle dikkate alındığında ezanın, İslam’ın temelini oluşturduğunu söylemek mümkündür. Daha birçok yönüyle İslâm’ın mukaddesâtı arasında yer alan ezanın, gerek okunuşu esnasında gerek okunduktan sonra ne şekilde hareket edileceğine dair hadis kaynaklarında rivayetler bulunmaktadır. Ezana dair farkındalık oluşturmak amacıyla kaleme alınan bu çalışmada, ezanın önemine dikkat çekilmekle birlikte, ezana icabet ve bu icabetin keyfiyeti ile ilgili Kütüb-i Sitte başta olmak üzere hadis kaynaklarında yer alan konuyla ilgili rivayetlerin isnad, metin ve hüküm açısından tahlili yapılmıştır. Bu analizler bağlamında gerek ezana icabet gerek icabetin keyfiyetine dair varid olan rivayetlerin genellikle sahih hadislerden oluştuğu görülmektedir. Ayrıca rivayetlerin tahlili bağlamında Hz. Peygamber’in ezana icabeti önemsediğini, dolayısıyla ibadet değeri taşıdığını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Ezan, İcabet, İsnad, Metin, Tahlil, Rivayet, Müezzin

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed. Müsned. thk. Şuayb Arnaûd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım. 1419/1999.
• Aynî. Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn. Umdetül-kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, ts.
• Aynî. Nühabü’l-efkâr fî tenkîhi mebâni’l-ahbâr fî Şerh-i Meâni’l-âsâr, thk. Ebû Temîm Yâsir, Katar: Vizâretü’l-evkâf, 1429/2008.
• Aynî. Meğâni’l-Ahyâr fî Şerhi Esâmî Ricâli Meâni’l-âsâr. thk. Muhammed Hasan Muhammed. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426/2006.
• Bilgiç. Musa. Buhârî’nin el-Câmiu’s-Sahîh’indeki Ezanla İlgili Rivayetlerin Hadis Tekniği ve Yorumu Açısından Değerlendirilmesi, İstanbul: Marmamra Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-Sahîh. thk. Mustafa Dîb. 6 Cilt. Beyrut: Dâu İbn Kesîr, 3. Basım, 1407/1987.
• Cürcanî. Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed. et-Ta’rifat, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1403/1983.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 5. Basım. 2012.
• Çetin, Abdurrahman. “Ezan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/36-38. Ankara: TDV Yayınları: 1989.
• Dârimî. Ebû Muhammed Abdullah. Sünen. 4 Cilt. thk. Hüseyin Selim. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 1420/2000.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Kur’ân-ı Kerim Meali, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım. 2006.
• Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asrıyye, ts.
• Ebû Ya‘lâ. Ahmed b. Alî b. el-Mevsılî. Müsned. 13 Cilt. thk. Hüseyin Selim. Dımaşk: Dâru’l-Mem’mûn, 1404/1984.
• Fahreddin er-Râzî. Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl). Mefâtihu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Baım. 1420/2000.
• İbn Asâkir. Ebü’l-Kāsım Alî. Târîhu Dımaşk. 80 Cilt. thk. Amr b. Gurâme. Beyrut: Dâu’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Ebû Şeybe. Ebû Bekr Abdullāh. Musannef. 21 Cilt. thk. Muhammed Avvâme, Cidde: Dâru’l-Kıble, ts.
• İbn Hacer. Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn. Takrîbü’t-Tehzîb. thk. Muhammed Avvâme. Beyrut: Dâru’r-Raşîd, 1406/1986.
• İbn Hacer. et-Telhîsü’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-Râfiıyyi’l-kebîr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1409/1989.
• İbn Hacer. Tehzîbü’t-Tehzîb, 12 Cilt. Hindistan: Dâiretü’l-Meârif, 1326/1908.
• İbn Hibbân. Ebû Hâtim Muhammed. es-Sikât. 9 Cilt. thk. Şerefüddin Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1395/1975.
• İbn Hibbân. Sahîh. 18 Cilt. thk. Şuayb Arnaûd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Baskı. 1413/1993.
• İbn Huzeyme. Ebû Bekr Muhammed. Sahih. 4 Cilt. thk. Mustafa el-Azamî. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1423/2003.
• İbn Kudâme. Ebû Muhammed Muvaffakuddîn. el-Muğnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1388/1968.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed. Sünenü İbn Mâce. thk. Muhammed Fuâd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• İbn Manzûr. Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn. Lisânü’l-Arab. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• İbn Nüceym. Zeynüddîn b. İbrâhîm. el-Bahru’r-râik. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
• İbnü’l-Hümâm. Kemâlüddîn Muhammed. Fethul-Kadîr lil-âcizi’l-fakîr. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Kâsânî. Alâüddîn Ebû Bekir. Bedâi‘u’s-Sanâ‘î fî tertîbi’ş-şerâi‘.7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım. 1406/1986.
• Leknevî, Abdülhay, el-Ecvibetü’l-fâdıla li-es’ileti’l-aşarati’l-kâmile, thk. Ebdülfettâh Ebû Gudde.(Halep: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 2. Basım. 1404/1984.
• Mâlik. Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes. Muvattâ. 8 Cilt. Thk. Mustafa el-Azamî. Birleşik Arap Emirlikleri: Müessesetü Zâyid b. Sultan, 1425/2004.
• Merdâvî. Ebü’l-Hasen Alâüddîn. el-İnsâf fî marifet’r-râcih mine’l-hılâf. 12 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 2. Basım. ts.
• Mizzî. Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn,.Tehzîbü’l-Kemâl. 35 Cilt. thk. Beşşâr Avâd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1400/1980.
• Nesâî. Ebû Abdirrahmân Ahmed. es-Sünenü’l-kübrâ. 12 Cilt. thk. Hasan Abdülmün‘ım. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Nevevî. Ebû Zekeriyyâ Yahyâ. el-Mecmu‘ Şehu’l-Mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Özpınar, Ömer. Ezanı anlamak, Ankara: Diyanet İleri Başkanlığı Yayınları. 4. Basım. 2020.
• San‘ânî, Abdürrezzak. Musannef. thk. Habîbürrahman el-Azamî. 11 Cilt. Hindistan: el-Meclisü’l-İlmî. 2. Basım. 1403/1983.
• Şâfiî. Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. Müsned. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1400/1980.
• Şirâzî. Ebû İshâk. el-Mühezzeb fî fıkhı’l-İmâm eş-Şâfiî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Taberânî. Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ. el-Mu‘cemü’l-kebîr. 25 Cilt. thk. Hamdi b. Abdülmecid. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 2. Basım. ts.
• Taberânî. Müsnedü’ş-Şâmiyyîn. Thk. Hamdi b. Abdülmecid. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1984.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1418/1998.
• Vuruşkan, Hüseyin. “Ezan Duası Hadisinin Senet ve Metin Değerlendirmesi”. Adıyaman Üniversitesi İslami Bilimler Fakültesi İslami İlimler Araştırmaları Dergisi, 2 (Mayıs 2019), 181-216.
• Zehebî. Ebû Abdillâh Şemsüddîn. Mîzânü’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl. 4 Cilt. thk. Ali el-Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1382/1963.
• Zehebî. el-Kâşif fî marifeti men lehû rivâyetün fi’l-Kütübi’s-Sitte, 2 Cilt. ts.