A Tafsir Treatise by Unknown Author

Yıl 2021, Sayı: 8, 14 - 31, 28.10.2021

Mustafa Özel

https://doi.org/10.53336/rumeli.946646

Öz

This study is the critical edition of a pamphlet that contains the exegesis (tafsir) of “Surat al-Nahl – verse: 90”. The author of the pamphlet is unfortunately unknown. There is only one known manuscript, which is registered in the Koprulu Library in the name of Risâla fî Tafsîri Âyat Innallâha Ya’muru bi al-‘Adl wa al-Ihsân. It is written in very clear and plain Arabic that makes it much easier to read. The author interpretes the verse under the five topics: Literature; Remarks of Early Exegetes; Usul al-Dîn (Essentials of the Religion); Usul al-Fiqh (Jurisprudence) and Fiqh (Law). In the part where he explains the verse in terms of the jurisprudence, the author pushes the limits of the ‘ilm al-tafsir. It might be interesting that the author does not attach hamdalah and salwalah after basmalah, which is quite uncommon in Islamic writing tradition. There is also no sign indicating the writing date of the manuscript. He uses Tabari Sufyan ibn Uyayna (d. 198/814), (d. 310/923), Ibn Isa (d. 334/946?), Zamahshari (d. 538/1144) and Ibn Atiyya (d. 541/1147) as its sources. Apart from these, he also refers to some famous names such as Ghazzali and Qadi Abu Bakr. The last chapter in which the verse is interpreted in terms of the fiqh has been quoted almost entirely from Nawawi’s (d. 676/1277) commentary on Sahih al-Muslim.

Anahtar Kelimeler

The exegesis of verse, Surah al-Nahl, 90. verse, the critical edition

Müellifi Bilinmeyen Bir Ayet Tefsiri

Öz

Bu çalışma, Nahl suresinin 90. ayet-i kerimesi üzerine müellifi bilinmeyen bir tefsir risalesinin tahkikidir. Eser tek nüsha olup Risâle fi Tefsîri Âyeti İnnallâhe Ye’muru bi’l-Adli ve’l-İhsân adıyla Köprülü Kütüphanesi’nde (Fazıl Ahmed Paşa Bölümü, dn.: 001606, va.: 189/b-195/b) kayıtlıdır. Dili Arapça olup yazısı gayet okunaklıdır. Yazar, söz konusu ayeti beş başlık altında tefsir etmiştir: Edebiyat, önceki müfessirlerin görüşleri, usûlüddîn, fıkıh usulü ve fıkıh. Ayeti fıkıh usulü açısından tefsir ettiği kısımda, tefsirin sınırlarını oldukça zorlamıştır. En dikkat çeken husus, müellifin tefsirinde besmeleden sonra hamdele ve salveleye yer vermemiş olmasıdır. Bu, ilim tarihimizde alışık olmadığımız bir durumdur. Yazmanın ferağ kaydı da bulunmamaktadır. Yazar, Süfyân b. Uyeyne (ö. 198/814), Taberî (ö. 310/923), İbn Îsâ (ö. 334/946?), Zemahşerî (ö. 538/1144) ve İbn Atıyye’yi (ö. 541/1147) kaynak olarak kullanmıştır. Bunların dışında Kâdî Ebû Bekr (Bâkıllânî) (ö. 403/1013), Gazzâlî (ö. 505/1111) gibi isimlerden de söz etmiştir. Ayetin fıkıh açısından tefsir edildiği son bölüm, nerdeyse bütünüyle Nevevî’nin (ö. 676/1277) Müslim şerhinden nakledilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ayet, tefsir, Nahl suresi, 90. Ayet, tahkik.

Kaynakça

• Fâik, Debreli Vildan. “Nahl/16 Sûresinin 90. Ayetinin Tefsiri”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi X/2 (2006), 135-147.
• Özel, Mustafa. “Mustafa Rüşdî’nin Nahl Sûresi 90. Âyetin Tefsirinin Tahkiki”. Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 2/2 (2019), 115-132.
• ابن عبد البر. جامع بيان العلم وفضله. (تحقيق: أبو الأشبال الزهيري). دار الابن الجوزي 1435.
• ابن عطية. المحرر الوجيز. (تحقيق: الرحالة الفاروق وزملائه). قطر 1428.
• ابن كثير. تفسير القرآن العظيم. (تحقيق: مصطفى السيد محمد وزملائه). جيزة.
• أبو داود سليمان بن الأشعث بن إسحاق بن بشير الأزدي السجستاني. السنن. (تحقيق: شعيب الأرنؤوط – محمد كامل قره بللي). دار الرسالة العالمية دمشق – الحجاز 1430.
• البخاري، محمد بن إسماعيل. الجامع الصحيح، دار ابن كثير بيروت 1423.
• الجوهري، إسماعيل بن حماد. تاج اللغة وصِحاح العربية. دار العلم للملايين 1990.
• الرازي، فخر الدين. التفسير الكبير. دار الفكر 1401.
• الراغب الأصفهاني. مفردات ألفاظ القرآن. (تحقيق: صفوان عدنان داوودي).
• الزمخشري، أبو القاسم محمود بن عمر بن محمد. الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل. (تحقيق: عادل أحمد عبد الموجود - علي محمد معوض). الرياض 1418.
• السيوطي، جلال الدين. الدرر المنتثرة في الأحاديث المشتهرة. (تحقيق: د. محمد بن لطفي الصباغ). الرياض بدون تاريخ.
• الشافعي، محمد بن إدريس. ديوان الإمام الشافعي. (شرح: عمر فاروق الطباع). بيروت بدون تاريخ.
• الطبري، محمد بن جرير. جامع البيان عن تأويل آي القرآن. (تحقيق: د. عبد الله ين عبد المحسن). القاهرة 1422.
• الماوردي، أبو الحسن علي بن محمد بن حبيب البصري. النكت والعيون. (المراجعة: السيد عبد المقصود بن عبد الرحيم). دار الكتب العلمية بيروت.
• محيي الدين النووي، شرح صحيح مسلم، مؤسسة قرطبة، 1414.
• مسلم بن الحجاج القشيري النيسابوري. الجامع الصحيح. (تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي). القاهرة 1412.