Cessâs’ın Kıraatlere Yaklaşımı: Taharet Bahsi

Yıl 2024, Sayı: 13, 117 - 132, 30.04.2024

Ayşenur Koçak

https://doi.org/10.53336/rumeli.1391369

Öz

Kıraatlerin ahkam üzerinde ne kadar müessir olduğu hep tartışılagelmiştir. Kahir ekseriyet kıraatlerin ayetlerin anlamlarına zenginlik kattığı hususunda görüş birliği içerisindedir. Fakat ayetlerden hüküm istinbat etmek için kıraatlerden ne kadar müstefit olunduğu değişkenlik arz etmektedir. Bundan hareketle ahkam tefsirleri içerisinde ilkler arasında olup önemli bir yer işgal eden Cessâs’ın Ahkâmü’l-Kur’ân’ı çalışmaya temel kılınarak taharet babı özelinde bu konudaki soru işaretlerin giderilmesi hedeflenmiştir. Aynı zamanda müfessirin kıraatleri ele alırken izlediği yöntemler, kıraatler arasında tercih yaparken mezhebi faktörün ne kadar etken olduğu, sosyolojik ve geleneksel saikler de göz önünde bulundurularak özgün bir çerçeve ile ortaya konmaya çalışılacaktır. Cessâs’ın tefsirinde fıkıh ile kıraat arasındaki bağlantıya dair çalışmalar mevcut iken kıraatler denilince ilk akla gelen ayetlerin toplu bir şekilde ele alındığı taharet babına ilişkin bir çalışmanın olmaması burada ele alınan konunun özgünlüğüne katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Cessâs, Ahkâmü’l-Kur’ân, Taharet, Kıraat Vecihleri

Al-Jassas' Approach to The Qur'anic Recitations: The Case of Tahārah

Öz

The impact of the qiraat (recitations) on the verses of the ahkām (rulings) has long been a topic of discussion. The vast majority of people concur that qiraat deepens the meaning of the passages. However, different scholars use the qiraat in different ways when extrapolating rules from the verses. In light of this, I hope to settle any doubts about this matter by applying al-Jassās' Ahkām al-Qur'ān to the particular instance of lustration (tahārah). This exegesis, which is among the earliest in terms of time, plays a significant role in the analysis of the Qur’anic verses from the ahkām. I'll also attempt to make clear the commentator's approach to the qiraat, the extent to which sectarianism influences one's choice of qiraat, and the extent to which traditional and sociological considerations are taken into account using a particular framework. While there have been studies on the relationship between jurisprudence and qiraat in al-Jassās, it is crucial for the topic's distinctiveness that there haven't been any on the chapter on tahārah, which discusses the verses that first spring to mind when we think of qiraat as a whole.

Anahtar Kelimeler

Qiraat, al-Jassās, Ahkām al-Qur, Tahārah, Vajihs of Qiraat

Kaynakça

• Ateş, Süleyman. “Kırâatlarda Tevatür Meselesi”. Kur’an ve Tefsir Araştırmaları: Kıraat İlmi ve Problemleri 4 (Ekim 2001), 321-331.
• Bedir, Lokman. “Kıraat Farklılıklarının Yoruma Etkisi”, İslam ve Yorum: Temel Tartışmalar, İmkânlar ve Sorunlar 2 (2017), 313-328.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Abdüsselâm Muhammed Ali Şâhîn. 3 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1428/2007.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. el-Füsûl fi’l-usûl. 4 cilt. Küveyt: Vizâratü’l-Evkâfü’l-Küveytiyye, 1414/1994.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. Şerhu muhtasari’t-Tahâvî. 8 cilt. Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye ve Dârü’s-Sirâc, 1431/2010.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd. eṣ-Ṣıḥâḥ: Tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. thk. Ahmed Abdülgafûr ’Attâr. 6 cilt. Beyrut: Dârü’l-’İlmi li’l-Melâyîn, 1987.
• Çetin, Abdurrahman. Kur’an-ı Kerim’in İndirildiği Yedi Harf ve Kıraatlar. İstanbul: Ensar Neṣriyat, 2010.
• Çiçek, Mehmet. “Kırâat Farklılığı Bağlamında Abdest Konusu Taberî Örneği”. Kadim Hikmet Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2020), 11-18.
• Dânî, Ebû ‘Amr Osmân b. Saîd b. Osman el-Endelüsî. el-Ahrufü’s-seb’a li’l-Kur’ân. thk. Abdü’l-Müheymin Tahân. Mekke-i Mükerreme: Mektebetü’l-Minâre, 1408.
• Dânî, Ebû ‘Amr Osmân b. Saîd b. Osman el-Endelüsî. et-Teysîr fi’l-kırââti’s-seb‘. thk. Otto Pretzl. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabîyye, 1404/1984.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. el-Herevî. Me‘âni’l-kırâât. 3 cilt. Suudi Arabistan: Merkezü’l-Bühûs fî Külliyyeti’l-Êdêb, 1412/1991.
• Fârisî, Ebû Ali el-Hasan b. Ahmed b. Abdülgaffâr. el-Hücce li kurrâi’s-seb‘. thk. Bedreddîn Kahveci. 7 cilt. Beyrut: Dârü’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1413/1993.
• Güngör, Mevlüt. Cassâs ve Ahkâmu’l-Kur’ân’ı. Ankara: Elif Yayınevi, 1989.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdullah b. Muhammed. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Abdülkâdir ‘Atâ. 4 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddîn Muhammed b. Muhammed b. Yusûf. en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ‘. 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabiyye, ts.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osman. el-Muhteseb fî tebyîni vücûhi şevâzzi’l- kırâât ve’l- îdâhi anhâ. thk. Muhammed Abdülkâdir ‘Atâ. 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed eş-Şeybânî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser. thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî-Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. 5 cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1399/1979.
• İbn Manzûr, Cemâleddin Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânü’l-‘arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru-Sâdir, 1414/1994.
• İzci, Mustafa. el-Mâide Sûresi’nin Kırâat Açısından İncelenmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Kaya, Remzi. “Kıraat Açısından Abdest Ayeti”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/ 5 (1993), 255-266.
• Kiyâ el-Herrâsî, Ebü’l-Hasen Şemsülislâm ‘İmâdüddîn Ali b. Muhammed et-Taberî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Mûsâ Muhammed Ali ve İzzet Abdi ‘Atiyye. 4 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405/1985.
• Kurtuluş,Yusuf Ziya. Ahkâm Tefsirlerinde Kırâat Farklılıkları el-Cessâs’ın Ahkâmu’l-Kur’ân ve el-Kurtubî’nin el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân Örnekleri. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay. el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye. Kahire: Dârü’s-Seâde, 1324.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1374/1955.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî. Beyrut: Dârü’l-Kalem, 1412.
• Râzî, Zeyneddîn Ebû Abdullah Abdülkâdir. Muhtârü’s-sıhâh. thk. Yûsuf Şeyh Muhammed. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1420/1999.
• Süyûrî, Ebû Abdullah Cemâlüddin Mikdâd b. Abdullah b. Muhammed b. el-Hüseyn. Kenzü’l-‘irfân fî fıkhi’l-Kur’ân. 2 cilt. Tahran: Mektebetü’l-Mürtedaviyye, 1343. Erişim 10 Ağustos 2023. http:// http://ar.lib.eshia.ir.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmüslim et-Türkî. 26 Cilt. Dâru Hicr, 1. Basım, 1422.
• Ünal, Mehmet. “Kıraat Kriterleri Bağlamında Kıraatlerin Tevatürü Meselesi ve Şia’nın Buna Bakışı”. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 8/3 (Eylül- Aralık 2011), 78-114.
• Yalçın, Yunus. Ahkâm Âyetleri Bağlamında Fıkıh-Kıraat İlişkisi: Taberî ve Cessâs Örneği. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Yalçın, Yunus ve Mehmet Erdem. “Cessâs’ın Kıraat Anlayışı ve Kıraatlerle Fıkhî İstinbat Yönteminin Tesbiti”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (Aralık 2022), 485-510.
• Yeniçeri, Celal. “Mülâmese”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/535-36. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Yıldırım, İlyas. “Ahkâm Ayetlerini Yorumlamada Fıkhî Mezhep Faktörü: Cessâs, Ebû Bekr İbnü’l-Arabî ve Kiyâ el-Herrâsî Örneklemleri”. Tekirdağ İlahiyat Dergisi 5/2 (Aralık 2019), 623-653.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 7 cilt. İstanbul: Şura Yayınları, 1993.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. thk. Şeyh Şuayb Arnaût. 25 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.