Ḳāyyımzâde ‘Abdullah al-Kânḳırî’s Life and Works

Yıl 2024, Sayı: 13, 81 - 97, 30.04.2024

Sezgin Elmalı

https://doi.org/10.53336/rumeli.1413287

Öz

Ḳāyyımzâde ‘Abdullah al-Kânḳırî was an Ottoman scholar who was born in 1772 and died in 1824. He completed his education in Çankırı, the city where he was born. Abdullah Efendi was the first sheikh of Üsküdar Selimiye Tekke, which was built in 1805. It is understood that Kāngırî, who wrote works in the style of hāshiya, was engaged in rational sciences such as logic and theology (kalām). Content of his theological works show clearly that he was a scholar belonging to the Māturīdī school. The purpose of this study is to give detailed information about his life and works.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Scholars, Ḳāyyımzâde ‘Abdullah al- Kânḳırî, Kalām, Glosses (Hāshiya)

Kayyımzâde Abdullah el-Kângırî’nin Hayatı ve Eserleri

Öz

Kayyımzâde Abdullah el-Kângırî milâdî 1772’de doğmuş 1824 senesinde vefat etmiş bir Osmanlı âlimidir. Çankırı’da doğmuş ve eğitimini tamamlamıştır. Tasavvufî yönü de bulunan Kayyımzâde, aynı zamanda 1805 sensinde inşa edilen Üsküdar Selimiye Tekkesi’nin ilk postnişinidir. Mantık ve kelâm gibi aklî ilimlere dair hâşiye türünden eserler kaleme alan Kângırî’nin söz konusu alanlarla daha çok meşgul olduğu izlenimi uyanmaktadır. Telif ettiği kelâm eserlerinden onun Mâtürîdî ekole mensup bir âlim olduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışmada onun hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Âlimleri, Kayyımzâde Abdullah, el-Kângırî, Kelâm, Hâşiye

Kaynakça

• Akay, Sedat. "Yazma Eserlerin Ferağ ve İstinsah Kayıtlarında Görülen Bir Garip Bilmece: Kesirlerle Tarih", Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (2023), 712-729.
• Ayvansarâyî, Hüseyin. Hadîkatu’l-cevâmi. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1281.
• Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. Kilisli Rifat Bilge ve İbnülemin Mahmut Kemal İnal (tsh.). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1951.
• Benli, Ali. “Abdulkadir Sadreddin Efendi ve Miftâhu Kunûzi’l-İslâm Adlı Fehrese Türü Eserinin Tefsir Literatürüne Katkısı”. Osmanlı Toplumunda Kur'an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları II. ed. Bilal Gökkır vd. 483-492. İstanbul: İlim Yayma Vakfı, 2013.
• Benli, Ali. “Üsküdar Kadısı Ali Nureddin Yüce ve Kasîde fî Esmâi’s-Süver Tercümesi”. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 44/1 (2013), 67-86.
• Benli, Ali. “Osmanlı’dan Cumhuriyete Çankırılı Bir İlim Ailesi Kayyımzâdeler”. Çankırı'nın Manevi Mimarları Sempozyum Bildirileri. 409-421. Çankırı: Yenigün Basın, 2017.
• Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333.
• Ebül’ulâ Mardini. Huzur Dersleri. Ankara: DİB Yayınları, 2017.
• el-Ankaravî, Mustafa b. Mustafa. Şerhu’l-Akâidi’n-Nesefî. Beyazıt Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi Koleksiyonu, Koleksiyon No. V2076.
• el-Rouayheb, Khaled. The Development of Arabic Logic (1200-1800). Basel: Schwabe Verlag, 2019.
• el-Rouayheb, Khaled. İslam Mantığının Gelişimi (1200-1800). çev. Yusuf Daşdemir. Klasik Yayınları, 2022.
• Hâfız Hızır İlyas Ağa. Osmanlı Sarayında Gündelik Hayat (Letâif-i Vekâyi’-i Enderûniyye). Haz: Ali Şükrü Çoruk. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2011.
• İpşirli, Mehmet. “Medrese (Osmanlı Dönemi)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/327-333. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• İpşirli, Mehmet. “Atâullah Mehmed Efendi, Topal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/47. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Kângırî, Kayyımzâde Abdullah. Hâşiyetü’l-Kângırî. Mısır: Bulak Matbaası, 1254.
• Kângırî, Kayyımzâde Abdullah. Hâşiyetü alâ Hâşiyeti'l-Lârî alâ Şerhi’l-Kâdî Mir alâ Hidâyeti’l-Hikme. Beyazıt Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi Koleksiyonu, Koleksiyon No. V2160.
• Kângırî, Kayyımzâde Abdullah. Ta‘lika ‘alâ Hâşiye Şerhi Telhîsi’l-Miftâh. Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi, No. 2366.
• Kângırî, Kayyımzâde Abdullah. Hâşiye ‘alâ Hâşiyeti Mîr Ebi’l-Feth ‘alâ Şerhi’r-Risâleti’l-Adudiyye. Süleymaniye Kütüphanesi, Yozgat Koleksiyonu, No. 814.
• Kângırî, Kayyımzâde Abdullah. Risâle fî Nezâheti Ashâbi’r-Rasûl. Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi, Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, Koleksiyon No.3234/4.
• Kângırî, Kayyımzâde Abdullah. Ḥâşiye ‘alâ Şerhi Muḫtaṣari’l-Müntehâ. Beyazıt Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi Koleksiyonu, No. 946.
• Kângırî, Kayyımzâde Abdullah. Hâşiyetü ‘alâ evîli’t-Telvîh. Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi, Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, Koleksiyon No. 1587.
• Kângırî, Kayyımzâde Abdullah. Hâşiye ‘alâ Şerhi Tehzîbi’l-Mantık ve’l-Kelâm. Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi, Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, Koleksiyon No. 2506.
• Kângırî. Hâşiye ‘alâ Şerhi’l-Fenârî. İstanbul: Hacı İbrahim Saib Matbaası, 1242.
• Kângırî. Hâşiye ‘alâ Şerhi’l-Fenârî. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1279.
• Kângırî. Hâşiye ‘alâ Şerhi’l-Fenârî. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1313.
• Kıpramaz, Ümmühan Kevser. Halîl Sidkî’nin Mir’âtü’s-Sâlikîn’i (İnceleme-Metin-Sadeleştirme). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Koca, Muhammet Ali. “El-Akâ’idü’n-Nesefiyye Ve El-Akâ’idü’l-Adudiyye Örneğinde Osmanlı’da Akaid Risaleleri: Problemler, Özellikler Ve Literatür”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 14/28 (Ekim 2018), 41-97.
• Köseoğlu, Mehmed Akif. İstanbul’un 100 Tekkesi. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2017.
• Mehmed Süreyyâ. Sicill-i Osmânî. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1308.
• Ramazanoğlu, M. Gözde. “Selimiye Camii ve Külliyesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/434-436. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Şemseddin Sâmî. Kāmûsü’l-a‘lâm. 6 Cilt. İstanbul: Mihran matbaası, 1306.
• Taftâzânî. Şerhu’l-Akâid. Trc. Talha Hakan Alp. İstanbul: Rıhle Kitap, 2011.
• Tanman, M. Baha. “Selimiye Tekkesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/438-439. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Tarhan, Murat. Osmanlı Medrese Sistemi İçerisinde Çankırı Medreseleri ve Müderrisler. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Doktora Tezi, 2012.
• Yıldırım, Arif. "Kesirlerle Bilmeceli Tarih Usûlü ve Çözümü". Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (Aralık 2016), 75-95.
• EK-1 Kayyımzâde Abdullah Efendi’nin talebesine verdiği icazetin mühürlü son sayfası-Süleymaniye 2444