El-Muʻcemu’l-Arabiyyu'l-Êsâsî Sözlüğü Üzerinde Analitik İncelenme

- , 21.09.2022

Kanatbek Orozobekov

https://doi.org/10.29000/rumelide.1156805

Öz

Sözlük çalışması bazı temel adımları temsil etmektedir. Bu temel adımlar: Bilgi ve gerçekleri toplama, maddeleri seçme, düzenleme, yazma ve nihâi sonuca ulaşmaktır. Sözlük bir ulusun dilsel mirasını koruyan bir unsurdur. Bu da klasik ve modern bilim insanlarını sözlük derlemede belirli teorilere göre yönlendirmeye iten bir faktördür. Dolayısıyla bu çalışma modern sözlüklerden bir sözlük olan Arap Birliği Eğitim Kültür ve Bilim Teşkilatı tarafından yayımlanan, ana dili Arapça olmayanlara yönelik hazırlanmış, ansiklopedik karaktere sahip ve tek dilli olan "El-Muʿcemu’l-Arabiyyu’l-Esâsî" sözlüğünün analitik incelemesini yapmak amacıyla kaleme alınmış bir çalışmadır. Sözlük, Arap Birliği Eğitim Kültür ve Bilim Teşkilatı, Larousse Vakfı tarafından dağıtılan "El-Muʿcemu’l-Arabiyyu’l-Esâsî" başlığını taşıyan bir kitap olarak yayınlanmıştır. İlk baskısı 1989 da basılmıştır. Bu Arapça sözlük sürecinin dördüncü nesline giren modern bir sözlüktür. Ayrıca Muʻcemu’l-Vasît ve Kâmûsu’l-Cedîd Li’t-Tullâb sözlüğünden sonra kolektif yazarlık sebebiyle üçüncü sözlük olarak kabul edilmektedir. Sözlük, kelimenin kökünden alfabetik olarak düzenlenmiş yaklaşık yirmi beş bin madde içermektedir. Böylece sözlük Arap ve Arap olmayan öğretim üyeleri ve öğrenciler için güvenilir bir yardımcı niteliğini taşımaktadır. Çalışmada sözlüğün tanımı, basımları ve müellifleri belirtildikten sonra sözlüğün belli başlı özellikleri ile amaçları hakkında bilgiler verilmiştir. Ardından sözlüğün derleme meselesi, maddeleri ve izlediği yöntemleri analitik metot ile incelenerek eleştirisel bakış açısı ile sözlüğün değerlendirilmesine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arapça , Temel Arapça Sözlük , Ansiklopedi , Analitik , Madde

Analytical Analysis on the Dictionary of El-Muʻcemu'l-Arabiyyu'l-Êsâsî

Öz

The vocabulary work consists of several basic steps. These basic steps are: collecting information and facts, choosing elements, organizing, writing and achieving the final result. The dictionary is an element that preserves the linguistic heritage of the nation. This factor is pushing ancient and modern scientists to guide dictionaries on certain theories. Thus, this study aims to analyze the dictionary "al-Mu'cemu'l-Arabiyyu'l-Esâsî", which is one of the modern dictionaries and is encyclopedic and monolingual in nature, published by the Organization for Education, Culture and Science of the League of Arab States, prepared for those whose native language is not Arabic. The dictionary was published as a book titled "al-Mu'cemu'l-Arabiyyu'l-Esâsî" distributed by the Arab League Education Culture and Science Organization, Larousse Foundation. The first edition was published in 1989. This is a modern dictionary entering the fourth generation of the Arabic dictionary process. In addition, it is accepted as the third dictionary after the dictionary Muʻcemu'l-Vasît and Kâmûsu'l-Cedîd Li't-Tullâb due to its collective authorship. The dictionary contains about twenty-five thousand items arranged alphabetically from the root of the word. Thus, the dictionary is a reliable aid for Arab and non-Arab teachers, students and general intellectuals. In the study, after the definition, editions and authors of the dictionary are specified, information about the main features and purposes of the dictionary is given. Then, the compilation issue of the dictionary, its articles and the methods it followed were analyzed with the analytical method and the evaluation of the dictionary was given with a critical point of view.

Anahtar Kelimeler

Arabic , Basic Arabic Dictionary , Encyclopedia , Anallytical , Article

Kaynakça

• Attâr, Ahmed Abdulgafur. Mukaddimetü’s-sıhâh. Kahire: Dâru’l-İlmi’l-Melâyin, 1956.
• Bustânî, Buterres. Muhitü’l-muhît kamûs mutavval li’l-lugati’l-arabiyye. Beyrut: Mektebet Lübnân, 1987.
• Cuburî, Muhammed Sâlih Yasin. “el-Elfazü’l-muhdese fi’l-muʿcemu’l-Arabiyyi’l-esasî”. Mecellet el-Meyâdîn li’d-Dirasat fi’l-Ulûmi’l-İnsaniyye 3 (Mayıs 2019) 255-296.
• Dayf, Şevki vd. Muʿcemu’l-vasit. nşr. Mecmeʿu’l-Lüğati’l-Arabiyye. Kahire: Mektebetü’ş-Şuruku’d-Devliyye, 4. Basım, 2004.
• Ebü Sikkîn, Abdülhamid Muhammed. el-Meâcimü’l-Arabiyye Medârisüha ve Menâhicühâ. Kahire: el-Faruku’l-Hadîsiyye Yayınları, 1981.
• Feyrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Yakub. Kâmûsu’l-muhît. nşr. Mekteb Tahkiki’t-Türâs fi Müesseseti’r-Risâle. Beyrut-Lübnân: Müesseseti’r-Risâle, 8. Basım, 1426/2005.
• Hatîb, Adnân. el-Muʿcemü’l-Arabî beyne’l-mazî ve’l-hadır. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 1994.
• Hale, Selime. el-Medaâhil fî’l-muʿcemü’l-Arabiyyeti’l-hadîse el-muʿcemu’l-Arabi’l-esâsî li’l-münezzamati’l-Arabiyye ve’s-sekâfe ve’l-ulûm enmûzecen. Ouargla: Kasdi Merbah Üniversitesi, Edebiyat ve Diller Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Hicbâr, Radiya. el-Elfâzü’l-hadâriyye ve hasâisü tevlidüha fi’l-muʿcemu’l-Arabiyyu’l-esasî. Tizi Ouzou: Mevlud Mi’mârî Üniversitesi, Edebiyat ve Diller Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Iʿtrî, Muhammed b. Nâfi el-Mudyânî. Kırâ’at nakdiyye fi’l-muʿcemu’l-Arabiyyi’l-esâsî, Mecellet Câmiatü’l-İmâm 52 (Şevval 1426 h), 379-437.
• İbn Faris, Ebü’l-Hüseyn Ahmet. Muʿcem mekâyîsü’-lüğa. nşr. Abdüsselam Muhammed Hârûn, 1 Cilt. Dâru’l-Fikir, 1399/1979.
• Kâsimî, Ali. el-Muʿcemiyyetü’l-Arabiyye beyne’n-nazariyye ve’t-tatbîk. Beyrut: 1. Basım, 2003.
• Matar Abdülaziz. (1999), “el-Muʿcemu’l-Arabiyyu’l-esâsî, idâ’et ve nakd”. Havliyye Külliyetü’l-İnsâniyât ve’l-Ulûmi’l-İctimâiyye 13 (1999), 59-96.
• Ömer, Ahmet Muhtâr vd. el-Muʿcemü’l-Arabiyyu’l-esâsî. nşr. Larousse. Paris: 1989.
• Ömer, Ahmet Muhtâr. Sınâ’atu’l-Mu’cemu’l-Hadis. Kahire: Âlemu’l-Kütüp, 2. Basım, 2009.
• Ömer, Ahmed Muhtâr. el-Bahsu’l-lugavî ında’l-Arab, Riyad: 1992.
• Şeʿşû, Fatıma. Cühüdü Ahmet Muhtâr Umar fi’s-sınâ’ati’l-muʿcemiyyeti’l-Arabiyyeti’l-hadîse beyne’t-taklid ve’t-tecdîd. Tilimsan: Ebu Bekir Belkaid Üniversitesi, Edebiyat ve Diller Fakültesi, Doktora Tezi, 2018.