A Translator with Multiple Professional Identities in Turkish Cultural and Literary System: Süleyman Tevfik

Yıl 2014, Sayı: 1, 38 - 59, 21.10.2014

Eshabil Bozkurt Ayşe Banu Karadağ

https://doi.org/10.29000/rumelide.133737

Cited By: 1

Öz

In this essay, the identity of Süleyman Tevfik as a translator, who comes into prominence with his various professional identities in our cultural and literary systems, will be highlighted in terms of his position and significance in our history of translation, after his identities as a teacher, a journalist, an author and a lexicologist have been touched on shortly. It is aimed to conduct a complete and comprehensive study on both the original and translation works of Süleyman Tevfik as well as his identity as a translator, with an emphasis on his selection of original work to be translated along with his purpose of translation. Süleyman Tevfik, who speaks Arabic, Persian, English, Italian, French and Armenian languages, has original works on a wide variety of fields like language, literature, Yrd. Doç. Dr., Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Mütercim-Tercümanlık Bölümü, İngilizce MütercimTercümanlık Anabilim Dalı, [e-mail]ç. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Batı Dilleri ve Edebiyatları Bölümü, Fransızca MütercimTercümanlık Anabilim Dalı, [e-mail] religion and cooking apart from a number of translations. The leading novelists of French literature such as Emile Zola, Paul de Kock, Ponson du Terrail, Maurice Leblanc, Pierre Louys and Pierre Benoit are among the authors the works of which Süleyman Tevfik translated. Besides these, he also translated some works whose writers are anonymous. Süleyman Tevfik, who also has translations from detective fiction -which turned out to be a popular literary genre in Turkish cultural and literary system after the Second Constitutional Era, translated a French-Turkish dictionary with Avan-zâde Süleyman, who was recognized as one of the master translators of the relevant era. The data gained from this research, which intends to analyze in depth the identity of Süleyman Tevfik as a translator based on Süleyman Tevfik's original work on the genre of memoir with the title II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Elli Yıllık Hatıralarım (My Semicentennial Memories from the Second Constitutional Era to the Republic Period (ed. by Tahsin Yıldırım - Şaban Özdemir, 2011) and the prefaces he wrote for his translation works, will be assessed with reference to the “skopos” concept of Hans J. Vermeer, who is a German scientist of translation studies, and the “culture repertoire” concept of Itamar Even-Zohar, who is an Israeli scientist of translation studies.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Tevfik (Özzorluoğlu), history of Turkish translated literature, translation studies, “skopos”, “culture repertoire”.

Türk Kültür ve Edebiyat Dizgesinde Çok Kimlikli Bir Mütercim: Süleyman Tevfik

Öz

Bu makalede kültür ve edebiyat dizgemizde farklı kimlikleriyle ön plana çıkan Süleyman Tevfik’in “gazeteci”, “muallim”, “muharrir” ve “sözlükbilimci” kimliklerine kısaca değinildikten sonra, “mütercim” kimliğinin Türk çeviri tarihindeki yeri ve önemine dikkat çekilmiştir. Amaç, Süleyman Tevfik’in gerek telif gerekse çeviri eserleri ve “mütercim” kimliği üzerine “çeviri eser seçimi” ve “çeviri amacı” vurgusuyla bütünlüklü bir çalışma yapmaktır. Arapça, Farsça, İngilizce, İtalyanca, Fransızca ve Ermenice bilen Süleyman Tevfik dil, edebiyat, din, yemek gibi konular hakkında birçok telif eser vermiş ve çeşitli çeviriler yapmıştır. Eserlerini çevirdiği yazarlar arasında Emile Zola, Paul de Kock, Ponson du Terrail, Maurice Leblanc, Pierre Louys ve Pierre Benoit gibi Fransız edebiyatının önde gelen romancıları yer almaktadır. Bunların yanı sıra yazarı bilinmeyen eserler de çevirmiştir. II. Meşrutiyet sonrasında Türk kültür ve edebiyat dizgesinde çok popüler bir tür olarak ortaya çıkan polisiye roman türünde de çevirileri bulunan Süleyman Tevfik, dönemin üstat kabul edilen mütercimlerinden olan Avan-zâde Mehmed Süleyman ile Fransızcadan Türkçeye bir de sözlük çevirmiştir. Süleyman Tevfik’in II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Elli Yıllık Hatıralarım (haz. Tahsin Yıldırım - Şaban Özdemir, 2011) isimli hatıra türündeki eserinden ve çevirilerine yazdığı ön sözlerden hareketle “mütercim” kimliğinin irdelenmeye çalışılacağı bu makalede elde edilen veriler, Alman çeviribilimci Hans J. Vermeer’in “skopos (amaç)” ve İsrailli çeviribilimci Itamar Even-Zohar’ın “kültür repertuarı” kavramları temel alınarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Tevfik (Özzorluoğlu), Türk çeviri edebiyat tarihi, çeviribilim, “skopos”, “kültür repertuarı”.

Kaynakça

• Alman Don Kişot’u - Bir Baronun Seyahati. (1334 [1918]). Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Kader Matbaası.
• Arabacının Cinayeti. (1330 [1914]). Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Manzûme-i Efkâr Matbaası.
• Ateşde Yananlar. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası. Bovet, M. A. D. (1327 [1911]). Zevceni Gözet. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası.
• Bozkurt, E. (2014). 1908-1928 Yılları Arasında Batı Dillerinden Osmanlı Türkçesine Çevrilen Romanlarda Mukaddime Geleneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Celladlar-Mağdurlar. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası. Deniz Perisinin İnekleri - İnsanın Hilesi. (1339-1342 [1923-1926]). Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Orhaniye Matbaası.
• Din Namına Cinayet. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası. Doyle, A. C. Otel Sofracıbaşısının Feraseti. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Sancakcıyan Matbaası. _______. (1333 [1917]). Şarlok Holmes (Mak Karney Cinayeti-Zengin Dilenci-Halanın Milyonları-Prensin Elmasları). Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Kader Matbaası.
• Even-Zohar, I. (2002). The Making of Culture Repertoire and The Role of Transfer. Translations: (Re)Shaping of Literature and Culture (ed. Saliha Paker). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. 166-174.
• _______. (2008 [1987]) Yazınsal Çoğul-Dizge İçinde Çeviri Yazının Durumu. Çev. Saliha Paker. Çeviri Seçkisi II (ed. Mehmet Rifat). İstanbul: Sel Yayıncılık. 125-131.
• Fransuva Josef’in Hayât-ı Âşıkânesi. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: el-Adl Matbaası. Galebe-i Taassub. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası. Güzel Kraliçenin İdamı. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Teşebbüs Matbaası. Kan Mahkemesi. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası. Karadağ, A. B. (2014a). Çevirmenin Tanıklığında Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Çeviri Tarihini Yeniden Okumak. C. 1. İstanbul: Diye Yayınları.
• _______. (2014b). Çevirmenin Tanıklığında Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Çeviri Tarihini Yeniden Okumak. C. 2. İstanbul: Diye Yayınları.
• Katil Papas. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası. Kızgın Sevda. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası. Kock, P. D. (1338 [1922]). Boşeno’nun Sergüzeşti. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Orhaniye Matbaası.
• Kralın Piç Kızı. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası. Le Fort, J. (1922). Ahlak Düşkünü. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası. Leblanc, M. (1333 [1917]). Arsen Lüpen Hem Kibar Hem Hırsız. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Kader Matbaası.
• Louys, P. (1329 [1913]). Afrodit yani Zühre. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Sakayan Matbaası.
• Müdhiş İşkence. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası. Nik Karter. (1333 [1917]). Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Kader Matbaası.
• Odyan, Y. (1329 [1913]). Saliha Hanım yahud Müstebide Karşı Kahraman Osmanlı Ordusu. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: R. Sakayan Matbaası.
• Özege, M. S. (1971). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 1. İstanbul: Fatih Yayınevi Matbaası. _______. (1973). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 2. İstanbul: Fatih Yayınevi Matbaası. _______. (1975). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 3. İstanbul: Fatih Yayınevi Matbaası. _______. (1977). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 4. İstanbul: Fatih Yayınevi Matbaası. _______. (1979). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 5. İstanbul: Fatih Yayınevi Matbaası. Ruhban Cinayetleri. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası.
• Süleyman Tevfik. (1997). Tutiname. Haz. D. Gürlek. İstanbul: Timaş Yayınları.
• _______. (2002). Kâmilu’l-Kelâm ve Bânû Cihan. Haz. D. Gürlek. İstanbul: Timaş Yayınları. _______. (2006). Leyla ile Mecnun. Haz. K. Yavuz. İstanbul: MVT Yayıncılık.
• _______. (2011). Pakize. İstanbul: Antik Kitap.
• _______. (2013). Kerbela. Ankara: Liya Kitap.
• _______. (2011). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Elli Yıllık Hatıralarım. Haz. T. Yıldırım ve Ş. Özdemir. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• Süleyman Tevfik ve A. M. Süleyman. (1329 [1913]). Muhît-i Tefeyyüz. İstanbul: Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
• Süleyman Tevfik ve A. Zühdü. (1315 [1898]). Devlet-i Âliye-i Osmâniye ve Yunan Muharebesi. İstanbul: Mihran Matbaası.
• Sevük, İ. H. (1940). Avrupa Edebiyatı ve Biz. C. 1. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• _______. (1941). Avrupa Edebiyatı ve Biz. C. 2. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Şarlok Holmes Casus. (1919). Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Kader Matbaası.
• Terrail, P. D. (1339 [1923]). Siyah Sihirbazlar. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Teşebbüs Matbaası.
• Unat, F. R. (1940). Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu. Ankara.
• Üyepazarcı, E. (2005). II. Abdülhamid’in Çevirttiği Polisiye Romanlar. Müteferrika. 28: 25
• _______. (2008). Korkmayınız Mister Sherlock Holmes! Türkiye’de Polisiye Romanın 125 Yıllık Öyküsü (1881-2006). C. 1-2. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Üyepazarcı, Erol ve Raşit Çavaş. (2002). II. Abdülhamid’in Polisiye Roman Merakı ve Çevirttiği Polisiye Romanlar. Müteferrika. 22: 97-116.
• Vermeer, H. J. (1989) Skopos and Commission in Translational Action. Reading in Translation Theory. Çev. Andrew Chesterman. Helsinki: Oy Finn Lectura Ob.. 173-187. Yahudinin Hazineleri. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Meşrutiyet Matbaası.
• Zola, E. (1919). Sayfiyede Bir Muaşaka. Müt. Süleyman Tevfik. İstanbul: Hukuk Matbaası. http://www.kultur.gov.tr/EN,38789/suleyman-tevfik-ozzorluoglu.html (15.03.2014).