Turkish Proverbs in The Praktische Handbuch der Osmanisch-Türkischen Sprache of A. Wahrmund

Yıl 2017, Sayı: 9, 1 - 14, 21.10.2017

Beytullah Bekar

https://doi.org/10.29000/rumelide.347544

Cited By: 1

Öz

Some products of oral culture -
story, proverb, idiom, anecdote, riddle, lullaby, folk song, etc. - which
belong to a nation and are passed by word of mouth throughout history have been
forgotten in time; some have undergone changes; some have reached the present
day as in their first form. Proverbs are the best products of oral culture
reflecting view and experience of a nation. To name proverbs sav (claim) was
used in earlier sources, then the terms of mesel (adage) and darbı mesel
(saying) were seen to be used. In the 11th century, Kasgarlı Mahmud recorded
some proverbs in his work Divânü Lugâti’t Turk. After reform era, Sinasi
compiled a part of proverbs in his work named Durûb-u Emsâl-i Osmaniye. Besides
these works, it is also possible to encounter products of oral culture
belonging to Turks in transcription texts written by foreigners. In these texts
prepared with the aim of teaching Ottoman Turkish to their own public, Ottoman
Turkish grammar rules and vocabulary were given. Moreover, spoken sentences
listed thematically in some texts, exercises, riddles, proverbs, stories and
anecdotes were added. Codex Cumanicus, Institutiones Lingvae turcicae libri
quatuor by Megiser and Grammaire Turque by Preindl are some of these works.
Praktische Handbuch der Osmanisch-Türkischen Sprache (Practical Ottoman Turkish
Handbook) by A. Wahrmund is a transcription text published in 1864. It is
composed of three volumes and the content includes materials of oral culture. A
hundred proverbs were included in the products of oral culture. In this study,
the proverbs in the work of A. Wahrmund will be introduced and compared with
our present proverbs. Also, the proverbs forgotten or undergone changes will be
investigated.

Anahtar Kelimeler

A. Wahrmund, Praktische Handbuch der Osmanisch-Türkischen Sprache, proverb, transcription text

A. Wahrmund’un Praktische Handbuch Der Osmanisch-Türkischen Sprache Adlı Eserindeki Türk Atasözleri

Öz

Bir millete ait olan ve tarih boyunca dilden dile akratılan sözlü kültür
ürünlerinden -masal, atasözü, deyim, fıkra, bilmece, ninni, türkü vb.- bazıları
zamanla unutulmuş, bazıları değişikliğe uğramış bazıları da ilk günkü şekliyle
günümüze kadar ulaşmıştır. Atasözleri bir milletin görüş ve tecrübelerini en
güzel yansıtan sözlü kültür ürünlerindendir. Atasözleri için eski kaynaklarda
sav kullanılırken daha sonraları mesel ve darbı mesel terimlerinin kullanıldığı
görülmüştür. 11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud eseri Divânü Lugâti’t Türk’te Türk
atasözlerinin bazılarını kayıt altına almıştır. Tanzimattan sonra ise Şinasi,
Durûb-u Emsâl-i Osmaniye adlı eserinde atasözlerin bir kısmını toplamıştır. Bu
çalışmalarla birlikte yabancılar tarafından kaleme alınan transkripsiyon
metinlerinde de Türklere ait sözlü kültür ürünlerine rastlamak mümkündür. Kendi
halklarına Osmanlı Türkçesini öğretmek için hazırlanan bu metinlerde Osmanlı
Türkçesinin gramer kuralları, söz varlığı verilmiş bununla birlikte bazılarında
tematik olarak hazırlanmış konuşma cümleleri, alıştırmalar, bilmeceler,
atasözleri, masallar ve fıkralar da ilave edilmiştir. Codex Cumanicus,
Megiser’in Institutiones Lingvae turcicae libri quatuor ve Preindl’nin
Grammaire Turque adlı eserleri bunlardan bazılarıdır. A. Wahrmund’un Praktische
Handbuch der Osmanisch-Türkischen Sprache (Pratik Osmanlı Türkçesi El Kitabı)
adlı eseri de 1864 yılında basılmış transkripsiyon metinlerindendir. Eser üç
cilt olarak hazırlanmış ve içeriğinde sözlü kültüre ait malzemeler bulunmaktadır.
Sözlü kültür ürünleri içinde 100 adet atasözüne de yer verilmiştir.
Çalışmamızda A. Wahrmund’un eserinde bulunan atasözleri tanıtılacak ve günümüz
atasözleriyle karşılaştırılacaktır. Atasözlerinden unutulanlar veya değişikliğe
uğrayanlar tespit edilmeye çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

A. Wahrmund, Praktische Handbuch der Osmanisch-Türkischen Sprache, atasözü, transkripsiyon metni

Kaynakça

• Aksoy, Ö.A. (1984). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü II - Deyimler Sözlüğü (4.baskı). Ankara: TDK Aksoy, Ö.A. (1993). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I - Atasözleri Sözlüğü (7.baskı). İstanbul: İnkılâp Argunşah, M. ve Güner, G. (2015). Codex Cumanicus. İstanbul: Kesit Yayınları. BAAD (Bölge Ağızlarından Atasözleri ve Deyimler I-II) (2009) (9. Baskı). Ankara: TDK Yayınları. Bekar, B. (2017). Adolf Wahrmund ve P. J. Pıqure Aıt Transkrıpsıyon Metinlerı ve İmla Özellikleri. ZfWT, ss.61-69. Vol. No.2. Durmuş O. (2017). Türkiye Türkçesinin Basılı İlk Atasözleri: H. Megiser’in Paroemiologia Polyglottos Adlı Eserinde Yer Alan Atasözleri. Vefatının 20. Yılı Münasebetiyle Prof. Dr. Necmettin Hacıeminoğlu Hatıra Kitabı. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı. Eyüpoğlu, E.K. (1973). Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler I. İstanbul: Doğan Kardeş Maatbacılık Eyüpoğlu, E.K. (1975). Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler II. İstanbul: Doğan Kardeş Maatbacılık http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&view=atasozleri (erişim tarihi 10.09.2017) Henning, K. (2009). Der gründerzeitliche Antisemitismus in Wien am Beispiel von Adolf Wahrmund. Magister der Philosophie, (Diplomarbeit). Üniversität Wien. Kartallıoğlu, Y. (2011). Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni. Ankara: TDK Yayınları. Paşa A.V. (2005). Müntehabât-ı Durûb-ı Emsâl (R. Duymaz, Dü.) İstanbul: Gökkubbe. Piqure, P.J.(1869). Grammatik der türkisch-osmanischen Umgangssprache: nebst einem Anhange von einer Auswahl verschiedener Gespräche, Sprichwörter und einer Wörtersammlung in alphabetischer Ordnung: mit genauer Verzeichnung der Aussprache, Vien: Albert A. Wenedik Verlag. Türkiye’de Halk Ağızlarından Derleme Sözlüğü (1975). c. VIII, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi. Wahrmund, A. (1869). Praktischen Handbuch der osmanisch-türkischen Sprache I-II-III. Giessen: J. Ricker’sche Buchhandlung. Yılmaz, Y. ve Demirci, O. (2016). Preindl’in Grammaire Turque’ünde Türk Atasözleri. Türkish Studies.11/20, 25-40. Yurtbaşı, M. (2013a). Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: Excellence Publishing. Yurtbaşı, M. (2013b). Sınıflandırılmış Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Excellence Publishing.