Ontolojik metin tahlili hakkında bazı tespitler

Yıl 2019, Sayı: 14, 144 - 153, 21.03.2019

Ulaş Bingöl

https://doi.org/10.29000/rumelide.541006

Cited By: 4

Öz

Ontolojik yöntem son yıllarda sıkça başvurulan
metin tahlil tekniklerinden biridir. İsmail Tunalı’nın Sanat Ontolojisi isimli eserinde, Nikolai Hartmann ve Roman
Ingarden’ın düşüncelerinden faydalanarak geliştirdiği ontolojik yöntem,
edebiyat araştırmacıları tarafından özellikle şiir incelemelerinde
kullanılmaktadır. Birçok araştırmacı, Tunalı’nın yöntemini bazı değişiklikler
yaparak edebî metne uygulamaya çalışır. Ontolojik yönteme göre metin
incelenirken genellikle iki konu göz ardı edilir: Birincisi edebî eserin var
olmasını sağlayan yazar, ikincisi okuyucu veya alımlayıcı özne. Sanat
faaliyeti; eser, sanatçı ve alımlayıcı öznenin içinde yer aldığı bir süreçtir.
Ontolojik yöntem esere odaklanmasına rağmen sanatçı ve alımlayıcı öznenin
varlığını yadsımaz. Ontolojik yöntem ile metin tahlili, şüphesiz bir metni
çözümlemede araştırmacının disiplin içerisinde hareket etmesini sağlar.
Araştırmacının metin dışı unsurları bir tarafa bırakarak metinin kendisine,
başka bir deyişle metnin varlığına odaklanmasına olanak tanır. Tarafsız,
bilimsel neticelerin alınmasında ve edebî metnin doğasının anlaşılmasında
ontolojik yöntemin önemli katkıları olduğu yadsınamaz. Edebî eser, ontik
bütünlüğünü aynı zamanda yazara ve okuyucunun varlığına borçludur. Bir eserin
ontik bütünlük göstermesinde yazar ve alımlayıcı öznenin rolü, ancak sanat
felsefesi ve estetik disiplini hakkında yeteri derecede bilgi sahibi olmakla
bilinebilir. Nitekim İsmail Tunalı, ontolojik yöntemi metne uygulamadan önce
sanat felsefesi ve ontolojinin sanat eserinin anlaşılmasındaki etkisine
değinir. Bu çalışmanın amacı, ontolojik yöntem ile yapılan metin tahlillerinde
öne çıkan bazı eksiklikleri ortaya koyup ontolojik yöntemde sanatçı ve
alımlayıcı öznenin önemsenmesinin gereğini belirtmektir.

Anahtar Kelimeler

Ontoloji, sanat ontolojisi, alımlayıcı özneOntoloji, alımlayıcı özne

Some suggestions about ontological text analysis

Öz

In recent years, ontological method is one of the
most used text analysis. It developed by İsmail Tunalı as take advantage of
Nikolai Hartmann and Roman Ingarden thoughts in Art Ontology, particularly has been used poem analysis. Many
researcher try to carry out it in literary text as adapt their work. It can be
asserted that there are two important matters which ignored by researchers in
ontological method. First matter is author who provides to exist literary work,
second is reader or recipient subject. Art is an activity process that work,
artist and recipient generate it. Although ontological method focuses on text, it
does not deny author and recipient subject. To learn aesthetic value of one
literary work, we must pay attention to them. A literary work obtains to its
ontical integrity thanks to author and recipient subject. Their role in ontical
integrity of the text is known by somebody who knows sufficiently knowledge
about art philosophy and aesthetic discipline. Thus, İsmail Tunalı mentions art
philosophy and aesthetic discipline that it effects on
text analysis before he uses ontological method in text. The aim of this paper
is to put forth deficiency of ontological method and to show the importance of
writer and recipient subject in ontological method.

Anahtar Kelimeler

Art ontology, ontology, recipient subject

Kaynakça

• Bayram, Yavuz (2008). Divan Şiiri Metinlerinin Ontolojik Tahlili. Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına Uluslararası Divan Edebiyatı Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2008, Beykoz Belediyesi, İstanbul 2008, s.167-182. Bingöl, Ulaş-Ciğa, Özkan (2014). Ontolojik Metin Tahlili Ve Şeyh Gâlib’in Bir Gazelinin Ontolojik Tahlili. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/9 Summer 2014, p. 283-299, Ankara-Turkey. Cevizci, Ahmet (2013). Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma. Çüçen, Kadir (vd.) (2011). Varlık Felsefesi, Bursa: Ezgi. Çüçen, Kadir (2012). Martin Heidegger: Varlık ve Zaman, İstanbul: Sentez. Ergiydiren, Sevinç (2007). Eleştiride Fenomenolojik Yaklaşımlar. İstanbul: Hece. Dilçin, Cem (1991). Fuzulî’nin Bir Gazelinin Şerhi ve Yapısal Yönden İncelenmesi. Türkoloji Dergisi, IX. Cilt, I. Sayı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, s. 43-98. Haşim, Ahmed (2007). Piyale. (haz. Sabahattin Çağın). İstanbul: Çağrı. Hartmann, Nicolai (2010). Ontolojinin Işığında Bilgi(Çev. Harun Tepe), Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu. Hegel, Georg Wilhelm F.(1994). Estetik Güzel Sanatlar Üzerine Dersler (Çev. Taylan Altuğ-Hakkı Hünler), İstanbul: Payel. Heidegger, Martin (2011). Sanat Eserinin Kökeni (çev. Fatih Tepebaşlı), Ankara: De Ki. Immanuel Kant (2011). Yargı Yetisinin Eleştirisi (çev. Aziz Yardamlı), İstanbul: İdea. Iser, Wolfgang (1990).Der Akt des Lesen. Theorie astheticher Wirkung. Dritte Auflage, Wilhelm Fink Verlag München. Tanyıldız, Ahmet (2010). İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû’atu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Ma’ârif) (I. Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Kayseri. Tarancı, Cahit Sıtkı (2005). Otuz Beş Yaş. (der. Asım Bezirci). İstanbul: Can. Toprak, Metin (2003). Hermeneutik (Yorum Bilgisi) ve Edebiyat. İstanbul: Bulut. Tunalı, İsmail (2011). Sanat Ontolojisi. İstanbul: İnkılâp