Hint üslubunda yabancılaştırma

Yıl 2019, Sayı: 16, 380 - 408, 21.09.2019

Emrullah Yakut

https://doi.org/10.29000/rumelide.618970

Cited By: 1

Öz

Hint üslubunun birçok özelliğini saymak
mümkündür. Ancak bu üslubun en önemli ayırt edici özelliklerinden biri ma‘nâ-yı
bîgâne’dir. Hint üslubu şairlerince farklı bağlamlarda kullanılabilen ma‘nâ-yı
bîgâne tabirinin bir anlamı da garip, zor, karmaşık ve alışılmadık
anlamlardır. 1917’de Rus edebiyat kuramcısı Shklovsky’nin ortaya attığı
yabancılaştırma kuramı ise metnin algılanışının yavaşlatılması gerektiğini
savunur ve bunu temin etmek için de tanıdık şeylerin bilinmeyen ve tuhaf bir
biçimde sunulmasını salık verir. Hint üslubunda yabancılaştırma yollarının
tedkik edildiği bu çalışmada Türk ve Fars şiirinden örnekler ele alınmış, kimi
beyitlerde aşırı hayale ve girift anlam münasebetlerine dayanan bazı noktalar
tahlil edilerek bu şiirin anlam dünyasına nüfuz edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sebk-i Hindî, yabancılaştırma, ma’nâ-yı bîgâne, bîgâne-sâzî, âşinâyî-zodâyî

Defamiliarization in Sabk-e Hindi poetry

Öz

There are several characteristics of Sabk-e Hindi
(Indian style) poetry whereas the most distinctive feature of this style is
“ma'nâ-yi bigane”. Along with different contexts that Sabk-e Hindi poets apply
the term, one particular meaning of 
“ma'na-yi bigane” is “strange, difficult, complicated, unusual and
unfamiliar meaning”. The concept of “defamiliarization” that Russian literary
theorist Shlovsky brought up in 1917 asserts that perception of the literary
text must be decelerated and suggests that familiar things need to be presented
in unfamiliar and unusual ways to enable this. This work is examines the ways
of defamiliarization in Indian style poetry, discussing examples from Turkish
and Persian poetry and tries to explore the semantic world of the poetry by
analyzing some points that depend on farfetched imagination and complicated
meaning references.

Anahtar Kelimeler

Indian style poetry, mana-yi bigane, [strange meaning, bigane-sazi, making unfamiliar, ashinayi-zodayi, erasing the familiarity

Kaynakça

• Akdoğan, Y. (tarih yok). Ahmedî Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr adresinden alındı Akkaya, H. (1994). Nevres-i Kadim ve Türkçe Divanı (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE. Akkuş, M. (1993). Nef'î Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları. Âlâştî, H. H. (1384/2004). Ma'nâ-yı Bîgâne Der Şi'r-i Sâib-i Tebrîzî. Neşriye-i Dânişkede-i Edebiyât (Tebrîz), 48(196), 69-84. Arı, A. (2011). Sâkıb Dede ve Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr adresinden alındı Arslan, M., & Aksoyak, İ. H. (tarih yok). Haşmet Külliyatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr adresinden alındı Babacan, İ. (2010). Klasik Türk Şiirinin Son Baharı Sebk-i Hindî. Ankara: Akçağ Yayınları. Behdarvend, E. (1392/2013). Dîvân-ı Bîdil-i Dihlevî. Tahran: İntişârât-ı Nigâh. Bektaş, E. (2007). Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr adresinden alındı Beyzâî, P. (1336). Dîvân-ı Ebû Tâlib Kelîm-i Kâşânî. Tahran: Kitâb-fürûşî-yi Hayyâm. Bilkan, A. F. (1997). Nâbî Dîvânı. İstanbul: M.E.B. Cuddon, J. A. (2013). A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. Oxford: Wiley-Blackwell Publishing. Demirel, Ş. (2017). Şehrî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr adresinden alındı Efsah-zâd, A. (1378). Dîvân-ı Câmî I (Fâtihatüş-Şebâb). Tahran: Merkez-i Mutâlaât-ı Îrânî. Ensârî, M. V. (1378). Külliyât-ı Örfî-yi Şîrâzî. Tahran: İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tahrân. Gencevî, N. (tarih yok). Heft Peyker. Haziran 16, 2019 tarihinde Ganjoor: https://ganjoor.net/nezami/5ganj/7peykar/ adresinden alındı Güfta, H. (2001). Erzurumlu Şair Hâzık. İstanbul: Erzurum Kitaplığı. Gürer, A. (2000). Şeyh Gâlib’in Şiirlerinde Bir Anlatım Özelliği. Türkoloji Dergisi, XIII(1), 99-108. Habib, M. A. (2005). A History of Literary Criticism: From Plato to the Present. Malden: Blackwell Publishing. Hak-cû, S. (1390). Sebk-i Hindî ve İstiâre-i Îhâmî-yi Kinâye. Bahâr-ı Edeb, IV(1), 255-268. Hakcû, S., & Rızâyî, M. M. (1397). Berresî Yekî ez Râhhâ-yı Bîgâne-sâzî der Sebk-i Hindî: Mutâlaa-i Movredî Gazelhâ-yı Sâib. Fünûn-ı Edebî, X(1), 70-85. İlhâmî, Ş. (1387). Berresî-yi Hissâmizî der Gazeliyyât-ı Bîdil-i Dihlevî. Fasılnâme-i Edebiyât-ı İrfânî ve Ustûre-şinâhtî, 4(12), 32-48. İpekten, H. (1970). Nâilî-i Kadîm Dîvânı. Ankara: MEB Yayınları. Kaçar, M. (2018). Şeyh Gâlib'in "Tûtî-i Zenbûr"u Bir Çiçek Olabilir Mi? Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, III(2), 54-59. Kahraman, M. (1364/1985). Dîvân-ı Sâib-i Tebrîzî. Tahran: Şirket-i İntişârât-ı İlmî ve Ferhengî. Kaplan, M. (1996). Neşâtî Divanı. İzmir: Akademi Kitabevi. Kasır, H. A. (1990). Esrar Dede / Hayatı, Edebi Kişliği ve Divanının Karşılaştırmalı Metni (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi SBE. Kutlar, F. S. (2004). Arpaemîni-zâde Sâmî Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. Ekim 10, 2017 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr adresinden alındı Kutlar, F. S. (2009). Arpaemînizâde Sâmî’nin ‘Ta’kid’ Örneği Beyti Üzerine. Turkish Studies, IV(6), 346-359. Macit, M. (2017). Nedîm Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr adresinden alındı Mansûr, C. (1378). Dîvân-ı Rubâiyât-ı Ebû Saîd Ebû’l-Hayr. Tahran: İntişârât-ı Nâhîd. Mermer, A. (1991). Mezâkî Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı'nın Tenkitli Metni. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Mum, C. (2005). Sebk-i Hindî'de Beyit Yapısı, Paradoksal İmajlar ve Çoklu Duyulama. H. Aynur, M. Çakır, & H. Koncu (Dü) içinde, Sözde ve Anlamda Farklılaşma Sebk-i Hindî (s. 108-141). İstanbul: Turkuaz. Okçu, N. (tarih yok). Şeyh Gâlib Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr adresinden alındı Özdemir, M. (1999). Neccâr-zâde Rızâ Divânı' nın Edisyon Kritiği (Yüksek Lisans Tezi). Afyon: Kocatepe Üniversitesi SBE. Saraç, Y. (2002). Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat. İstanbul: Bilimevi. Sekkâkî. (2017). Miftâhu'l-Ulûm Belâgat. (Z. Çelik, Çev.) İstanbul: Litera Yayıncılık. Siyâkî, M. D. (1347). Dîvân-ı Menûçehrî Damgânî. Tahran: Kitâb-fürûşî-yi Zevvâr. Şafak, T. (1386). Tashîh-i İntikâdî-yi Dîvân-ı Şevket-i Buhârî (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Tahran: Dânişgâh-ı Tahrân. Şahâb, T. (1361). Külliyât-ı Eş'âr-ı Melikü'ş-şuarâ Tâlib-i Âmulî. Tahran: Kitâbhâne-i Senâî. Şentürk, A. A. (2016). Osmanlı Şiiri Kılavuzu (Cilt I). İstanbul: OSEDAM. Tarlan, A. N. (1990). Ali Nihad Tarlan'ın Makalelerinden Seçmeler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını. Üskûyî, N. (1383). Revişhâ-yı Âşinâyî-zodâyî der Şi'r-i Sâib-i Tebrîzî. Pejûhiş-nâme-i Ferheng u Edeb, I(1), 175-193. Üzgör, T. (1991). Fehîm-i Kadîm / Hayatı, Sanatı, Dîvân'ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi. Ankara: AKM Yayını.