Nasreddin Hoca fıkralarının İngilizce çevirilerinde kültürel öğelerin aktarımı

Yıl 2019, RumeliDE 2019.Ö6 - Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Uluslararası Filoloji Çalışmaları Konferansı, 450 - 461, 21.11.2019

Sündüz Öztürk Kasar Burcu Yaman

Öz

Bu çalışmanın amacı, Nasreddin Hoca fıkralarının
Türkçeden İngilizceye çevirilerindeki kültürel öğelerin aktarımlarındaki
kültürel farklılıkları çeviri örnekleriyle sunmak ve çevirilerindeki zorlukları
saptamaktır. Nasreddin Hoca fıkraları içeriğinde alt metinleri barındıran ve
Anadolu kültürünün gelecek kuşaklara aktarımını sağlayan folklorik metinlerdir.
Dolayısıyla bu metinlerin çevirilerinin bir kültür aktarımı olarak
değerlendirilmesi ve kültürel öğelerle sembollerin yeterli kültürel ve tarihi
bilgi edinilerek dikkatli ve özenli bir şekilde çevrilmesi gerekmektedir.
Nasreddin Hoca fıkralarının çevirilerinden seçilen örneklerin değerlendirildiği
çalışmada, çeviri eylemini kültür boyutunda ele alan Yuri Lotman’ın semiyosfer,
sembol, bakışımsızlık ve kültürel bellek kavramları temel alınmıştır.  Öncelikle, mizah kavramıyla birlikte Lotman
kavramlarının Nasreddin Hoca fıkralarıyla ilişkisi kurulmuş, sonrasında fıkra
örneklerindeki kültürel öğelerin aktarımında tespit edilen zorluklar örnekler
üzerinde tartışılmış ve Lotman’ın kavramlarıyla değerlendirmesi yapılmıştır.
Değerlendirme sonucunda kimi çevirmenlerin, karşılığı bulunmayan kültürel
öğelerin çevirilerinden kaçındığı, kimilerinin bu öğeleri yeterli açıklama ve
bilgi sunmadan kaynak dilde olduğu gibi bıraktığı, kimilerinin ise hedef
kültürde var olan benzer kavramlarla karşıladığı saptanmıştır. Bu bağlamda,
çeviri eyleminden önce yapılacak olan göstergebilimsel çözümleme ve
yorumlamaların kültürel öğelerin aktarımında çevirmene yardımcı olabileceği ve
çevirinin kültürlerarası iletişim işlevine katkı sağlayabileceği
düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Nasreddin Hoca Fıkraları, Yuri Lotman, kültürel bellek, gösterge, sembol

The transfer of cultural elements in English translations of Nasreddin Hodja Jokes

Öz

The purpose of this study
is to present difficulties that arise from cultural differences in English
translations of Nasreddin Hodja jokes. Nasreddin Hodja jokes are folkloric texts
intervowen with subtexts, and they render it pass down Anatolian culture to
next generations. Therefore, translation of those texts should be seen as an
act of cultural transfer and the symbols and cultural elements in those texts
should be translated carefully by considering their cultural and background
information. In this study,
translation evaluation of Nasreddin Hodja jokes was based on the concepts of
semiospher, symbol, assymetry and cultural memory by Yuri Lotman who considered
the act of translation as culture. First, the concept of humour was analyzed
with an association built between Lotman’s concepts and Nasreddin Hodja jokes.
Then, the difficulties in the translation of cultural elements in Nasreddin
Hodja jokes were discussed with examples identified in accordance with Lotman’s
concepts. The analysis of translation showed that while some translators avoid
translating the cultural elements unique to the source text culture and wipe
out the sign in the target text, some translators directly transfer the
cultural element from the source culture without explication or elaboration of
those items, and still some others use the target culture equivalance of those
cultural elements. The difficulties in translation of cultural elements as
found in the examples in this study, were ascribed to lack of cultural
background information.  In this sense,
semiotical analysis and interpretations of source text prior to the act of
translation could help the translators in transformation of cultural elements
and contribute to the intercultural communication function of translation. 

Anahtar Kelimeler

Nasreddin hodja Jokes, Yuri Lotman, cultural memory, sign. symbol

Kaynakça

• Babacan, E. (2010) Nasreddin Hoca. (Çev. D. Bilgen Gömleksiz). İstanbul: Ravza Yayıncılık ve Matbaacılık. Başgöz, İ. (1997, Haziran). Nasreddin Hoca Hikâyeleri (Tarihsel Gelişme içinde bir Konular Analizi. [Nasreddin Hoca Özel Sayısı]. Toplumbilim Dergisi, (6),25-47. Benveniste, E. (1994). Genel Dilbilim Sorunları. (Çev. Erdim Öztokat). İstanbul: Yapı Kredi. Bilik, N. (2004) Nasreddin Hoca Fıkralarının Pakistan’daki Nasreddin Hoca Fıkralarıyla Mukayesesi. Nüsha Dergisi. 15(4): 53-62. Duman, M. (2008). Nasreddin Hoca ve 1555 Fıkrası. İstanbul: Heyamola Yayınları. Erişim adresi: https://www.academia.edu>Dr_Mustafa_Nasreddin_Hoca_ve 1555 Fıkrası. Erdoğdu, T. (2014) The Selected Tales of Nasreddin Hodja. (Çev. Deniz Tanış). İstanbul: Rumuz. Hengirmen, M. (1995). Nasreddin Hodja Stories. (Çev. Gözde Akmenek). Ankara: Engin. Hikmet, M. (1959). One day the Hodja. Ankara: Tarhan Matbaası. Kabacalı, A. (2006) Nasreddin Hodja. (Çev.Nüket Eraslan. İstanbul: Net Turistik. Küçük, D. (2007). Selected Stories of Nasreddin Hodja. (Çev.Havva Aslan). İstanbul: Profil. Kömürcü, G. (2005). Konya İli Yorgan İşçiliğinin Bugünkü Durumu. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Lotman, Y. M. (1990). Universe Of The Mind: A Semiotic Theory of Culture. (Trans. Ann Shukman). Great Britain: Indiana University Press. Lotman, Y. M. (2012) Düşünen Dünyaların İçinde: İnsan-Metin-Semiyosfer-Tarih. (Çev.Sabri Gürses.). Ankara: Bilgesu. Muallimoğlu, N. (1998). The Wit and Wisdom of Nasraddin Hodja. İstanbul: MEB. Öngören, F. (1983). Cumhuriyet Dönemi Türk Mizahı ve Hicvi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür. Özcan, H. (2005). Nasreddin Hoca Fıkralarının Tasavvufî Yönü. Yağmur Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi (6). Erişim adresi: https://www.scribd.com/document/333776408/0828-Nasreddin-Hoca-Fikralarinin-Tasavvufi-Yonu-Huseyin-Ozcan Özçelik, M. (2017). Anadolu ve Dünya Bilgesi Nasreddin Hoca. Konya: Akşehir Belediyesi Kültür. Özdemir, N. (2010). Eleştirel Düşünce ve Bilgelik: Nasreddin Hoca. Milli Folklor Dergisi (87): 27-40. Erişim adresi: http://www.millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=87&Sayfa=24 Özdemir, N. (2011). The Philosopher of Philosophers Nasreddin Hodja. (Çev. M. Angela Roome). Ankara: Rebuplic of Turkey Ministry of Culture and Tourism Publications. Saussure, F. D. (1985). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev. Berke Vardar). İstanbul: Multilingual. Saussure, F. D. (2014). Genel Dilbilim Yazıları. (Çev. Savaş Kılıç). İstanbul: İthaki. Tasnâdi, E. (1996). Maceristandaki Nasreddin Hoca. Uluslararası Nasreddin Hoca Bilgi Şöleni Sempozyumu Bildirileri. 24-26 Aralık. (s.179-188). İzmir. Türk Dil Kurumu. (1998). Türkçe Sözlük, 9. Bsk. Ankara: TDK. Yağan, T. (1972). Stories of the Hodja. İstanbul: Önay Matbaası.