A research on the word “Alışveriş”

Yıl 2019, Sayı: 17, 14 - 21, 21.12.2019

Yasemin Çürük

https://doi.org/10.29000/rumelide.656167

Cited By: 1

Öz

Trade is an economic activity that takes place between people the whole of products and services, purchase and sale by means of barter or money. For this reason, trade dates back to the history of humanity. In this case, it is inevitable that the words related to trade should be as old as each language. When we evaluate Turkish in this respect, it will not be surprising to see that many words related to trade have been used since Old Turkic. Moreover, it is seen that many Old Turkic words related to trade are still used today. For example; Some words such as satıġçı “seller” and birim “debt” have changed, but despite all the changes, they are still used today. Nevertheless, there are structures in Old Turkic which have been replaced by other words. From this point of view, in this study, the word alışveriş which was formed through reduplicated was examined. A general evaluation has been made on the structure, emergence and periods of this word. The word alışveriş is an old word, although it is widely used and even accepted as a reduplication. In this study, an overview of the history of the word alışveriş is given. In this way, it will be possible to see how old the word goes. However, in addition to the word shopping, the words used or preferred instead of the word shopping will also attract attention. Although it is not very comprehensive, the data obtained will reveal the preference in this field.

Anahtar Kelimeler

Alışveriş, reduplication, trade, word-formation, lexeme

Alışveriş sözcüğü üzerine bir inceleme

Öz

Ticaret, ürün ve çeşitli hizmetlerin, para ile alım ve satım işlerinin tamamı veya takas yöntemiyle insanların arasında gerçekleşen ekonomik bir etkinliktir. Bunun için ticaret insanlık tarihi kadar eskiye uzanır. Bu durumda ticaretle ilgili sözcüklerin de her dilde bir o kadar eski olması kaçınılmazdır. Türkçeyi de bu bakımdan değerlendirdiğimizde, ticaretle ilgili pek çok sözcüğün Eski Türkçeden itibaren kullanıldığını görmek şaşırtıcı olmayacaktır. Dahası ticaretle ilgili pek çok Eski Türkçe sözcüğün günümüzde de kullanıldığı görülmektedir. Örneğin; satıġçı “satıcı”, birim “borç” gibi bazı sözcükler değişime uğramıştır, ancak bütün değişimlere rağmen günümüzde de kullanılmaya devam etmektedir. Yine de Eski Türkçede olup da günümüzde yerini başka sözcüklere bırakan yapılar da bulunmaktadır. Bu noktadan yola çıkarak bu çalışmada ikileme yoluyla oluşmuş olan alışveriş sözcüğü incelenmiştir. Bu sözcüğün yapısı, ortaya çıkışı ve hangi dönemlerde kullanıldığı üzerine genel bir değerlendirme yapılmıştır. Çünkü alışveriş sözcüğü, günümüzde yaygın olarak kullanılmasına ve hatta ikileme olarak kabul edilmesine rağmen eski bir sözcüktür. Bu çalışmada alışveriş sözcüğünün tarihine genel bir bakış atılmıştır. Bu sayede bu sözcüğün ne kadar eskiye dayandığını görmek mümkün olacaktır. Bununla birlikte alışveriş sözcüğü yanında kullanılan ya da alışveriş sözcüğü yerine tercih edilen sözcükler de dikkat çekecektir. Çok geniş kapsamlı olmamasına rağmen elde edilen veriler bu alandaki tercihi de ortaya koyacaktır.

Anahtar Kelimeler

Alışveriş, ikileme, ticaret, sözcük türetme, sözlükbirim

Kaynakça

• Aktan, B. (2010). “Divanü Lügâti’t-Türk’te İkilemeler”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 28 (Güz), 1-12. Alyılmaz, C. (2004). İpek Yolu ve Orhun Yazıtları. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Sayı 24, s. 181-192. Arat, R. R. (2006). Atabetü’l-Hakayık, Ankara: TDK Yayınları. Ata, A. (1998). Nehcü’l-Ferâdȋs III Dizin- Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Atalay, Besim (1998-1999). Dîvânu Lûgâti’t-Türk Tercümesi I-IV, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 4. bs. Bilgegil, K. (1982), Türkçe Dilbilgisi, İstanbul: Dergah Yayınları. Bozkurt, N. (2002). Ticaretin Felsefesi, Tarihçesi Ve Etikle Olan Sıkı Bağına İlişkin Bazı Saptamalar. İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi 2, s. 153-179. Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford: Oxford University Press. Çürük, Y. (2016). İkilemelerin Kapsamı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s. 426-430. Çürük, Y. (2017). Türkçede Birleşik Sözcükler: İsimler. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Yeni Türk Dili Bilim Dalı. Çürük, Y. (2018). Sözcük Türetme Yöntemi Olarak İkileme, International Journal of Languages’ Education and Teaching. Cilt 6, Sayı 3, s. 499-503. Dilçin, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Eckmann, J. (2009). Çağatayca El Kitabı (Çev. Prof. Dr. Günay Karaağaç). İstanbul: Kesit Yayınları. Ergin, M. (1972), Türk Dil Bilgisi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Ergin, Muharrem (2002). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Güngör, O. C. (2018). Memlük Kıpçak Türkçesinde İkilemeler. Jass Studies- The Journal of Academic Social Science Studies, Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7440, Number: 65, Spring I 2018, p. 105-122. Hatipoğlu, V. (1971). Türk Dilinde İkileme. Ankara: TDK Yayınları: 328. Hengirmen, M. (1995). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınevi Ölmez, Z. (2007). “Kutadgu Bilig’de İkilemeler (1)”, Türk Dilleri Araştırmaları, 7, s. 19-40. Radloff, W. (1893). Versuch eines Wörterbuches der Türk- Dialekte I (1893), S. Petersburg. Taş, İ. (2012). “Kutadgu Bilig’de İkilemeler”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 2, 43- 95. Topaloğlu, Ahmet (1989). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yayınları. Vardar, B. (1988). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: ABC Kitabevi. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a9fea6716dee5.33126336 07.03.2018 tarihinde erişildi. http://derlem.cu.edu.tr/index.php?a=tarihsel%2Fsearch&term=al%C4%B1%C5%9F+b%C4%97ri%C5%9F&donem=&eser_adi=&yuzyil=&metin_turu= 19.07.2018 tarihinde erişildi. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_tarama&view=tarama&kategori1=veritbn&kelimesec=394 23.07.2018 tarihinde erişildi. https://sozluk.gov.tr/ 26.11.2019 tarihinde erişildi. https://wals.info/chapter/27 26.11.2019 tarihinde erişildi.