Dil ve söylem pratiklerini haber metinlerinde aramak: Yeni Zelanda terör saldırısı örneği

Yıl 2019, Sayı: 17, 220 - 251, 21.12.2019

Abdulkadir Gölcü Enes Bal Betül Karadeniz

https://doi.org/10.29000/rumelide.656724

Cited By: 3

Öz

Terör, insanlar üzerinde korku yaratmak amacıyla gerçekleştirilen ve temelinde şiddet olan sembolik bir eylemdir. İnsanlık tarihinin her döneminde meydana gelen terör eylemlerinin medya üzerindeki yansıması ise medya kuruluşlarının benimsemiş oldukları yayın politikalarına göre farklılık göstermektedir. Bu farklılık, kamuoyunun bilgilendirilme sürecinde terör haberlerinde kullanılan dil ve söylemde ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede terör eylemlerinin haberleştirilmesinde tercih edilen dilin kullanımı ile ortaya çıkan söylemin çözümlenmesi ise gazete yayın politikalarının haberin dili ve söylemine etkisini anlamak açısından önemlidir. Bu çalışmanın amacı, farklı siyasal tercihlere yönelik habercilik yapan medya kuruluşlarının editoryal politikalarının, terör eylemlerinin haberleştirilme sürecinde haber dili ve söylemine etkisini ortaya koymaktır. Bu bağlamda, 15 Mart 2019’da Yeni Zelanda’da Cuma namazı sırasında iki camiye düzenlenen silahlı terör saldırısı ile ilgili yazılı basında yer alan haberlerin okuyucuya nasıl sunulduğu ve nasıl bir söylem geliştirildiği çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Bu doğrultuda, 16 Mart-23 Mart 2019 tarihleri arasında yayın politikaları birbirinden farklı olan Cumhuriyet, Milli Gazete, Orta Doğu, Sözcü, Yeni Akit ve Yeni Şafak olmak üzere toplam altı gazete belirlenmiştir. Seçilen gazetelerin olayla ilgili yaptığı tüm baş sayfa haberlerinin başlıkları, içerikleri, görselleri ve gazetelerin olaya ilişkin bakış açıları Teun van Dijk’ın sistematikleştirdiği söylem analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda aynı olayın, birbirinden farklı bakış açılarına sahip gazetelerde, farklı söylem kalıpları ile haberleştirildiği, olaya ilişkin basının vermiş olduğu önemin kısa zamanda azaldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Terör, söylem, haber söylemi, haber dili, gazete yayın politikaları

Looking for the language and discourse practices in news texts: New Zealand terror attacks case

Öz

Terrorism, fundamentally, is a symbolic action that aims to incite fear in people. The terrorist actions that have occurred throughout the history of humanity has been reflected in media in various ways based on the editorial policies that are adopted by media organizations. The diversity in media transpires in the process of informing the society through the terrorism-related news, in terms of the language and discourse. In this context, the analysis of the discourse that arises with use of preferred language in the reporting of terrorist acts is important for understanding the effect of newspaper publishing policies on the language and discourse of the news. The aim of this study is to reveal the effect of editorial policies of media organizations reporting on different political preferences on news language and discourse in the process of reporting terrorist acts. In this respect, how the news that took place in the print press about the armed terrorist attacks carried out at two mosques during Cum’a prayer in New Zealand on 15 March 2019 were presented to the readers and how the discourses were developed form the topic of the current study. Accordingly, the 6 newspapers, whose editorial policies differed between 16th and 23rd March 2019, were chosen: Yeni Akit, Orta Doğu, Yeni Şafak, Milli Gazete, Sözcü and Cumhuriyet. The front-page news about the incident that took place in the selected newspapers were analyzed in terms of their headlines, contents and the point of view depending on van Dijk’s discourse analysis method. As a result of the study, it’s found that the same incident was reported in various discourse patterns in newspapers whose point of views were different than each other’s. As a result of the research, it was found that the same event was communicated with different discourse patterns in the newspapers with different perspectives, and the importance of the press about the event decreased in a short time.

Anahtar Kelimeler

Terror, discourse, news discourse, news language, newspaper publication policies

Kaynakça

• Akçar, E. Y. ve Çelenay, Ö. E. (2012). “Terör ve Medya İlişkisinin 2003 Yılında İstanbul’da Meydana Gelen Saldırılar Örneğiyle İncelenmesi”, NEÜ (Nevşehir Üniversitesi) Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, s. 183-197. Andrews, K. T. and Caren, N. (2010). “Making the News: Movement Organizations, Media Attention, and the Public Agenda”, American Social Review, 75 (6), s. 841-866. Arıboğan, D. Ü. (2007). Terör Korku Hali, İstanbul: Profil. Avşar, Z. (2002). “Terör Haberleri ve Medya”, Polis Bilimleri Dergisi, 4 (1-2), s. 21-46. Avşar, Z. (2017). “İnternet Çağında Medya, Terör ve Güvenlik”, TRT Akademi (Olağanüstü Dönemlerde Yayıncılık), 2 (3), s. 116-132. Aydın, F. B. (2012). “Türk Basınında Nefret Söylemi: Mavi Marmara Baskını Örneği”, I. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı 29 Haziran-1 Temmuz 2012, Konya, s. 201-224. Aydın, F. B. (2013). Haber Söyleminde Siyasal Etki ve İdeoloji: 2002 ve 2011 Genel Seçimleri’nin Karşılaştırılmalı Analizi, (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Aydın, M. (2013). Güncel Kültürde Temel Kavramlar (II. Baskı), İstanbul: Açılım Kitap. Cangöz, İ. (2008). “Savaş Haberlerinin Sözsüz Özneleri: Iraklı Kadınların Gazete Haberlerinde Temsili”, Uygun Adım Medya Bir Bilinç Körleşmesi, İncilay Cangöz (Der.), Ankara: Ayraç Kitapevi. Chomsky, N. ve Herman, E. S. (1998). Medya Halka Nasıl Evet Dedirtir, İstanbul: Minerva. Crelinsten, R. D. (2013). “Terrorism and Media: Problems, Solutions, and Counter problems”, Political Communication and Persuasion, Sayı: 6, s. 311-339. Çelik, H. ve Ekşi, H. (2008). “Söylem Analizi”, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27 (27), s. 99-117. Çora, N. (2008). Uluslararası Terörizm ve Failleri, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm. Deniz, Ş. ve Özel, E. K. (2018). “Bana Okurunu Söyle, Sana Manşetini Söyleyeyim: Gazetecilerin, İçerik Hiyerarşisini ve Gündemi Belirlemede Okurun Değişen Rolüne Bakışı”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (3), s. 916-940. Devran, Y. (2010). Haber & Söylem & İdeoloji, İstanbul: Başlık Yayın Grubu. Doruk, Ö. (2013). “Disiplin Toplumu ve Haber Söylemi: Gökkuşağı Derneği’nce Yapılması Planlanan Yürüyüşün Engellenmesine İlişkin Haberlerin Çözümlenmesi”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2 (1), s. 106-132. Doyuran, L. (2018). “Medyatik Bir Çalışma Alanı Olarak Eleştirel Söylem Çözümlemesi”, Erciyes İletişim Dergisi, 5 (4), s. 301-323. Duruoğlu, T. (2007). “Haber Yapmada İdeoloji Etkeni: 11 Eylül Olayı Üzerine Bir İnceleme”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı: 25 s. 1-42. Elshimi, M. (2018). “Thinking About the Symbiotic Relationship Between the Media and Terrorism”, Policy Brief, 18 (12), s. 1-7. Ergil, D. (1991). “Terörizmin Mantığı ve Hedefi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 46 (1), s. 171-181. Evre, B. (2009). “Söylem Analizine Yönelik Farklı Yaklaşımlar: Bir Sınıflandırma Girişimi”, Medyada Gerçekliğin İnşası Türk Medya Söylemine Eleştirel Bir Bakış, İsmet Parlak (Ed.), Konya: Çizgi. Fairclough, N. (2015). “Dil ve İdeoloji (B. Çoban, Çev.)”, Söylem ve İdeoloji, B. Çoban ve Z. Özarslan (Haz.), İstanbul: Su. Gadimov, J. (2015). Herman ve Chomsky’nin Propaganda Modeli: Rıza İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği, İlef Dergisi, 2 (2), 215-226. Girgin, Ü. H. (2017). “Türkiye’deki Canlı Bomba Saldırılarını Ulusal Gazeteler Üzerinden Okumak”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:5, Sayı:50, s. 471-516. Gökçe, O. ve Demiray, U. (2006). “Medya-Terör İlişkisi Ya Da İkilemi”, Terörün Görüntüleri, Görüntülerin Terörü, Gökçe O. ve Demiray U. (Ed.), Konya: Çizgi. Gölcü, A. ve Olkun, E. O. (2018). “Terör Saldırıların Haberleştirilmesinde Gazete Yayın Politikalarının Etkisi”, Yönetim, Ekonomi, Edebiyat, İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 3 (1), s. 164-190. Güngör, N. (2013). İletişim, Kuramlar ve Yaklaşımlar, Ankara: Siyasal Kitapevi. Gürses, F. (2017). Medya & Söylem & Demokrasi, Ankara: Ütopya. Hout, T. V. and Jacobs, G. (2008). “News Production Theory and Practice: Fieldwork Notes on Power, Interaction and Agency”, International Pragmatics Association, 18 (1), s. 59-85. Karaduman, M. ve Akbulutgiller, B. (2018). “İnternet Gazeteciliği ve Haber Söylemi: Reina Saldırısı Haberlerinin Çözümlemesi”, Erciyes İletişim Dergisi “akademia”, 5 (3), s. 12-26. Karaduman, M. ve Batu, M. (2011). “Televizyon Haberlerinde Terörizm Olgusunun TRT’nin Haber Söylemi Bağlamında İncelenmesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 25, s. 359-374. Kazan, H. (2016). “Terör-Medya İlişkisi ve Medyada Terör Haberciliği”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 12 (24), s. 109-146. Kılıç, D. (2008). “Medya Haber Öykülerini Nasıl Yapılandırmaktadır? Örnek Olay: Irak Savaşı’nın Çerçevelenmesi”, Uygun Adım Medya Bir Bilinç Körleşmesi, İncilay Cangöz (Ed.), Ankara: Ayraç Kitapevi Yayınları. Kocaman, A. (2003). “Dilbilim Söylemi”, Söylem Üzerine, Ahmet Kocaman (Haz.), Ankara: ODTÜ. Küçüközyiğit, U. (2014). “Haber Üretim Sürecinde ‘Haber Kararı’ ve Karar Aşamasında Öne Çıkan Faktörler”, (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Martin, L. J. (2008). “The Media’s Role in International Terrorism”, Terrorism: An Internal Journal, 8 (2), s. 127-146. Melek, G. ve Toker, H. (2017). “Şiddet, Demokrasi ve Terör Bağlamında Ana Akım Medyanın Analizi: 15 Temmuz Darbe Girişimi”, Erciyes İletim Dergisi “akademia”, 5 (1), s. 222-234. Okyar, O. ve Güneş, İ. D. (2001). “PKK Sempatisini Etkileyen Faktörler: Van İli Örneği”, Terörle Mücadele Makro ve Mikro Perspektifler, Uluslararası Terörizm ve Sınıraşan Suçlar Sempozyumu (UTSAS 2010) Seçilmiş Bildirileri-2, O. Başıbüyük, M. A. Sözer ve N. Altun (Der.), Ankara: Polis Akademisi. Ongun, Ö. (2014). “Uluslararası Habercilik ve Söylem: Türkiye’deki Gazetelerin Suriye İç Savaşını Yansıtma Biçimleri”, Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, Sayı:20, s. 77-97. Özdemir, Z. (2016). “Rehine Krizi ve Anaakım Medyanın Terör Eylemlerine Yaklaşımı”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:4, Sayı:23, s. 237-254. Özüyılmaz, Ö. ve Demir, A. (2001). “İstanbul İli Örneğinde Terör Suçuna Karışan Şahısların Profili”, Terörle Mücadele Makro ve Mikro Perspektifler, Uluslararası Terörizm ve Sınıraşan Suçlar Sempozyumu (UTSAS 2010) Seçilmiş Bildirileri-2, O. Başıbüyük, M. Alper Sözer ve N. Altun (Der.), Ankara: Polis Akademisi. Poyraz, B. (2002). Haber ve Haber Programlarında İdeoloji ve Gerçeklik, Ankara: Ütopya Yayınevi. Putra, M. D. L. (2016). “New Media and Terrorism: Role of the Social Media to Countering Cyber Terrorism and Cyber Extremism for Effective Response”, Communications Studies – Faculty of Social and Political Science, Universitas Indonesia, s. 1-9. Reese, S. D. (2007). “Journalism Research And The Hierarchy of Influences Model: A Global Perspective”, Brazilian Journalism Research, 3 (2), s. 29-42. Rigel, N. (2000). İleti Tasarımında Haber, İstanbul: Der. Schneider, W. ve Raue, P. J. (2000). Gazetecinin El Kitabı (I. Aygün, Çev.), Ankara: Konrad Adenauer Vakfı. Sözen, E. (2014). Söylem, Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite, Ankara: Birleşik. Şen, F. Y. ve Özuyar Gümüş, S. E. (2015). Terör ve Terörizm Üzerine, Ankara: Yargı. Talu, U. (2000). Dipsiz Medya, İstanbul: İletişim. Tokgöz, O. (2003). Temel Gazetecilik, Ankara: İmge Kitapevi. van Dijk, T. (1983). “Discourse Analysis: Its Development and Application to the Structure of News, Reprinted From Journal of Communaciton, 33 (2), s. 20-43. van Dijk, T. (1993). “Principles of Critical Discourse Analysis”, Discourse&Society, 4 (2), s. 249-283. van Dijk, T. (1995). “Power and the News Media”, Political Communication and Action, David Paletz (Ed.), Cresskill, NJ: Hampton Press. van Dijk, T. (1999). “Söylemin Yapıları ve İktidarın Yapıları”, Medya İktidar İdeoloji, M. Küçük (Der.), Ankara: Ark. van Dijk, T. (2006). “Ideology and Discourse Analysis”, Journal of Political Ideologies, 11 (2), s. 115-140. van Dijk, T. (2009). “News, Discourse, and Ideology”, The Hand book of Journalism Studies, Karin Wahl-Jorgensen ve Thomas Hanitzsch (Eds.), New York: Routledge. van Dijk, T. (2015). “Critical Discourse Analysis”, Hand book of Discourse Analysis, in D. Tannen, H. Hamilton, D. Schiffrin (Eds.), Chichester: WileyBlackwell. van Dijk, T. (2015). “Söylem ve İdeoloji Çokalanlı Bir Yaklaşım (N. Ateş, Çev.)”, Söylem ve İdeoloji, B. Çoban ve Z. Özarslan (Haz.), İstanbul: Su. Yayla, A. (1990). “Terörizm: Kavramsal Bir Çerçeve”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 45 (1), s. 335-385. Yegen, C. (2014). “Türk Yazılı Basınının HIV/AIDS Haberlerindeki Nefret Söylemi: Posta Gazetesi Örneği”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2 (3), s. 317-349. Yılmaz, S. H. (2013). Siyasal Nefret Söylemi ve Medya, Konya: Literatürk. Yurdigül, Y. ve Balcı, F. (2001). “Terörle Mücadelede Manipülasyon Aracı Olarak Televizyon Haberleri”, Terörle Mücadele Makro ve Mikro Perspektifler, Uluslararası Terörizm ve Sınıraşan Suçlar Sempozyumu (UTSAS 2010) Seçilmiş Bildirileri-2, O. Başıbüyük, M. A. Sözer ve N. Altun. Ankara: Polis Akademisi. Yüksel, E. (2006). “Gerçek Yaşam, Medyadaki Gerçek ve Terör Haberciliği”, Terörün Görüntüleri, Görüntülerin Terörü, Gökçe O. ve Demiray U. (Ed.), Konya: Çizgi Kitapevi. Wilkinson, P. (1997). “The Media and Terrorism: A reassessment”, Terrorism and Political Violence, 9 (2), s. 51-64.
• Gazeteler Cumhuriyet 16 – 23 Mart 2019 tarihli sayıları Milli Gazete 16 – 23 Mart 2019 tarihli sayıları Orta Doğu 16 – 23 Mart 2019 tarihli sayıları Sözcü 16 – 23 Mart 2019 tarihli sayıları Yeni Akit 16 – 23 Mart 2019 tarihli sayıları Yeni Şafak 16 – 23 Mart 2019 tarihli sayıları