Öz
Farsça şiirlere konu olan en önemli dini öğretilerden biri, Şiîler’ce üçüncü imam olarak kabul edilen Hz. Hüseyin b. Ali'nin 10 Muharrem 61’de (1 Ekim 680) Kerbelâ’da hunharca şehit edilmesidir. Bu hadisenin önemi, tarih boyunca Şiî-Sünnî Müslümanları veya gayrimüslim bireyleri insanlık ve özgürlük hakkında düşünmeye iten bir durum olmasıdır. Bu nedenle, Müslüman şairler, özellikle Şiî Fars şairler, bu büyük olaya her zaman büyük bir önem atfetmişler ve şiirlerinde kullanmışlardır. Bu anlamda, Fars şiirinde Hicri dördüncü yüzyılın ikinci yarısından itibaren yeni bir tarzın (Âşûrâ Şiiri) ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu makalede ana temayı oluşturan şey, Âşûrâ kıyamı ve Kerbelâ olayının Safevî iktidarı öncesi Fars şiirine etkilerini incelemektir. Bu makale, konuyu analitik tarihsel bir bakış açısını benimseyerek ve mevcut belge ve kaynakları dikkate alarak incelemeyi amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Baba Tahir (2018). Baba Tâhir-i Uryân Dubeytiler (Çev. A. Yeşil), Ankara: Hece. Dırahşan, Mehdi (1364). Eş'ar ı Hekim Kesayi Mervezi ve Tahkîk der Zindegi-yi ve Asar O. Tahran: Neşr i Danişgah-i Tahran. Edîb Sâbir Tirmizî. Divan-ı Edîb Sâbir Tirmizî. Haz: Muhammed Ali Nasih. Tahran. Emir Kavvamî Razi (1334). Divan-ı Emir Kavvamî Razi, (Haz: Celaleddin Hüseyni) Tahran, Çaphane-i Sipehr Hacu-yi Kirmani (1336). Divan-ı Hacu-yi Kirmani. Haz. Ahmed Sehili Hunsari. Tahran : Naşr i Nigah. Hâfız-ı Şirâzî (1368). Divan-ı Hâfız. Tahran : Neşr-i Keyhan. Hâfız-ı Şirâzî (1382). Divan-ı Hâfız, 4. Baskı, (Haz: Bahauddin Horramşahi) Tahran, Neşr-i Dustan Hasanli, K. ve Kâfi, Gulam-Rıza (1385). Vîjagîhâi Şiir Aşurai ez Ağaz Gern Çaharum ta Payan Gern Nohum, Alzahra Üniversitesi Dergisi, 61, 31-68. Hedîdî, H. ve Esedullahî, Hudabehş (1384). İmâmet der Asar Senaî-yi Gaznevî. Tebriz : Tebriz Üniversitesi Edebiyat ve Beşeri Bilimler Fakültesi. Ho-Mohammedi, S. (1381). Shekoh Hamaseh Ashora der Şiir Şairan-i Şii, Faslnameh-i Howza,113-114 Güz, 299-377. İbn Yemîn (1344). Divan-ı İbn Yemîn. Haz. Hossein Ali. Bastani Rad. Tahran : Neşri Senâî. Mahdevi i Umrani, S. (1377). Tesir i Nehzet i Aşura ber Edeb i Farsi, Mecellei Tıb ve Tezkiye, 28. Bahar. Mücahidi, M. A. (1386). Karivan ı Şiir i Aşura Simayi İmam Huseyin Der Şiir Farsi, Ez Sede i Çaharum ta asrı Hazır. Kum : İntişarat ı Zemzem i Hidayet. Mukaddesan, Y. (1386). Veladet i Kesayi Mervezi, Şair i Ehli Beyt, Mecelle i Gulberg, 92, 54-59. Riyahi, M. E. (1379). Kesayi Mervezi Zindagi, Endişa ve Şiir i O, Tahran : İntişarat ı İlmi. Saʿdî-yi Şîrâzî (t.y.). Külliyat-ı Saʿdî. Haz: Muhammed Ali Furugi. Tahran : Neşr i Kanyar. Safa, Z. (1379). Tarih-i Edebiyat-ı İran, Hulasa i Cildi Evvel. 18. Baskı. Tahran : İntişarat ı Gognus. Selmân-ı Savecî (1336). Divan-ı Selmân-ı Savecî. Haz: Mansur Muşfik. Tahran : İntişar ı Safi Ali-Şah. Senâî-yi Gaznevî (1364). Hadîkat-ül-hakîka. Haz: Muderris –i Rezevi. Tahran : Merkez i Neşr i Danişgahi. Seyf-i Fergānî, (1341) Divan-ı Seyf-i Fergānî, Haz. Zebihullah-i Safa, Tahran, Neşr i Firdus Tuğyani, İ. (1382) Şerh i Müşkilat ı Hadika i Senai. İntişiarat ı Danişgah i İsfehan. İsfehan. Yusufi, Nuhammed Rıza (1386). Hubbu Handan i Resul der Hadika i Senai. Faslname i Aferine, 5. Sayı, Bahar.
Öz
یکی از مهمترین مباحث و آموزه های دینی و مذهبی که از نقش و جایگاه برجسته ای در شعر فارسی برخوردار می باشد، قیام جاودانۀ امام حسین بن علی(ع)، سومین امام شیعیان، در سال ۶۱ هـ. ق می باشد. اهمیت و عظمت این قیام بگونه ای هست که همواره در طول تاریخ، افراد وشخصیت های مختلفی را اعم از شیعه و سنی و یا مسلمان و غیرمسلمان به تفکر و تعمق در باب انسانیت و آزادگی واداشته است. لذا همواره سخن سرایان مسلمان بویژه شیعیان فارسی زبان یکی از مهمترین ارکان شعری خویش را این حادثه عظیم و جاودانگی آن قرار داده اند. آنچه در این مقاله مضمون اصلی را تشکیل میدهد بررسی بازتاب قیام عاشورا و واقعه کربلا در اشعار فارسی قبل از قدرت یابی حکومت صفویان می باشد. که بنظر می رسد؛ از نیمۀ دوم قرن چهارم هجری به عنوان طرحی نو (شعر عاشورایی) در ادب فارسی به ظهور رسیده است. این مقاله برآن است تا با اتخاذ دیدگاهی تاریخی تحلیلی و استناد به مدارک و منابع موجود، موضوع مطروحه را دنبال نماید.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Baba Tahir (2018). Baba Tâhir-i Uryân Dubeytiler (Çev. A. Yeşil), Ankara: Hece. Dırahşan, Mehdi (1364). Eş'ar ı Hekim Kesayi Mervezi ve Tahkîk der Zindegi-yi ve Asar O. Tahran: Neşr i Danişgah-i Tahran. Edîb Sâbir Tirmizî. Divan-ı Edîb Sâbir Tirmizî. Haz: Muhammed Ali Nasih. Tahran. Emir Kavvamî Razi (1334). Divan-ı Emir Kavvamî Razi, (Haz: Celaleddin Hüseyni) Tahran, Çaphane-i Sipehr Hacu-yi Kirmani (1336). Divan-ı Hacu-yi Kirmani. Haz. Ahmed Sehili Hunsari. Tahran : Naşr i Nigah. Hâfız-ı Şirâzî (1368). Divan-ı Hâfız. Tahran : Neşr-i Keyhan. Hâfız-ı Şirâzî (1382). Divan-ı Hâfız, 4. Baskı, (Haz: Bahauddin Horramşahi) Tahran, Neşr-i Dustan Hasanli, K. ve Kâfi, Gulam-Rıza (1385). Vîjagîhâi Şiir Aşurai ez Ağaz Gern Çaharum ta Payan Gern Nohum, Alzahra Üniversitesi Dergisi, 61, 31-68. Hedîdî, H. ve Esedullahî, Hudabehş (1384). İmâmet der Asar Senaî-yi Gaznevî. Tebriz : Tebriz Üniversitesi Edebiyat ve Beşeri Bilimler Fakültesi. Ho-Mohammedi, S. (1381). Shekoh Hamaseh Ashora der Şiir Şairan-i Şii, Faslnameh-i Howza,113-114 Güz, 299-377. İbn Yemîn (1344). Divan-ı İbn Yemîn. Haz. Hossein Ali. Bastani Rad. Tahran : Neşri Senâî. Mahdevi i Umrani, S. (1377). Tesir i Nehzet i Aşura ber Edeb i Farsi, Mecellei Tıb ve Tezkiye, 28. Bahar. Mücahidi, M. A. (1386). Karivan ı Şiir i Aşura Simayi İmam Huseyin Der Şiir Farsi, Ez Sede i Çaharum ta asrı Hazır. Kum : İntişarat ı Zemzem i Hidayet. Mukaddesan, Y. (1386). Veladet i Kesayi Mervezi, Şair i Ehli Beyt, Mecelle i Gulberg, 92, 54-59. Riyahi, M. E. (1379). Kesayi Mervezi Zindagi, Endişa ve Şiir i O, Tahran : İntişarat ı İlmi. Saʿdî-yi Şîrâzî (t.y.). Külliyat-ı Saʿdî. Haz: Muhammed Ali Furugi. Tahran : Neşr i Kanyar. Safa, Z. (1379). Tarih-i Edebiyat-ı İran, Hulasa i Cildi Evvel. 18. Baskı. Tahran : İntişarat ı Gognus. Selmân-ı Savecî (1336). Divan-ı Selmân-ı Savecî. Haz: Mansur Muşfik. Tahran : İntişar ı Safi Ali-Şah. Senâî-yi Gaznevî (1364). Hadîkat-ül-hakîka. Haz: Muderris –i Rezevi. Tahran : Merkez i Neşr i Danişgahi. Seyf-i Fergānî, (1341) Divan-ı Seyf-i Fergānî, Haz. Zebihullah-i Safa, Tahran, Neşr i Firdus Tuğyani, İ. (1382) Şerh i Müşkilat ı Hadika i Senai. İntişiarat ı Danişgah i İsfehan. İsfehan. Yusufi, Nuhammed Rıza (1386). Hubbu Handan i Resul der Hadika i Senai. Faslname i Aferine, 5. Sayı, Bahar.
Reflection of the uprising of Ashura and the event of Karbala in Persian poems before the power of Safavid
Öz
One of the most important religious teachings that has a prominent role in Persian poem is the eternal rising of Imam Hossein Ibn Ali (AS), the third Imam of the Shiites, in 61 AH. The significance of this uprising is such that throughout history, it has forced various individuals from Shia, Sunni, or Muslim and non-Muslims to think about humanity and freedom. Therefore, the Muslim speakers, especially the Persian Shiites, have always placed one of their most important elements in this great event and immortality. What makes up the main theme in this article is to examine the reflection of the uprising of Ashura and the event of Karbala in Persian poems before the power of the Safavid regime which seems to have emerged in Persian literature since the second half of the fourth century as a new design (Ashura poem). This article seeks to follow the subject by adopting an analytical historical point of view and citing existing documents and resources.
Anahtar Kelimeler
Ashura uprising Karbala’s event Imam Hossein Persian poem Safavid
Kaynakça
- Baba Tahir (2018). Baba Tâhir-i Uryân Dubeytiler (Çev. A. Yeşil), Ankara: Hece. Dırahşan, Mehdi (1364). Eş'ar ı Hekim Kesayi Mervezi ve Tahkîk der Zindegi-yi ve Asar O. Tahran: Neşr i Danişgah-i Tahran. Edîb Sâbir Tirmizî. Divan-ı Edîb Sâbir Tirmizî. Haz: Muhammed Ali Nasih. Tahran. Emir Kavvamî Razi (1334). Divan-ı Emir Kavvamî Razi, (Haz: Celaleddin Hüseyni) Tahran, Çaphane-i Sipehr Hacu-yi Kirmani (1336). Divan-ı Hacu-yi Kirmani. Haz. Ahmed Sehili Hunsari. Tahran : Naşr i Nigah. Hâfız-ı Şirâzî (1368). Divan-ı Hâfız. Tahran : Neşr-i Keyhan. Hâfız-ı Şirâzî (1382). Divan-ı Hâfız, 4. Baskı, (Haz: Bahauddin Horramşahi) Tahran, Neşr-i Dustan Hasanli, K. ve Kâfi, Gulam-Rıza (1385). Vîjagîhâi Şiir Aşurai ez Ağaz Gern Çaharum ta Payan Gern Nohum, Alzahra Üniversitesi Dergisi, 61, 31-68. Hedîdî, H. ve Esedullahî, Hudabehş (1384). İmâmet der Asar Senaî-yi Gaznevî. Tebriz : Tebriz Üniversitesi Edebiyat ve Beşeri Bilimler Fakültesi. Ho-Mohammedi, S. (1381). Shekoh Hamaseh Ashora der Şiir Şairan-i Şii, Faslnameh-i Howza,113-114 Güz, 299-377. İbn Yemîn (1344). Divan-ı İbn Yemîn. Haz. Hossein Ali. Bastani Rad. Tahran : Neşri Senâî. Mahdevi i Umrani, S. (1377). Tesir i Nehzet i Aşura ber Edeb i Farsi, Mecellei Tıb ve Tezkiye, 28. Bahar. Mücahidi, M. A. (1386). Karivan ı Şiir i Aşura Simayi İmam Huseyin Der Şiir Farsi, Ez Sede i Çaharum ta asrı Hazır. Kum : İntişarat ı Zemzem i Hidayet. Mukaddesan, Y. (1386). Veladet i Kesayi Mervezi, Şair i Ehli Beyt, Mecelle i Gulberg, 92, 54-59. Riyahi, M. E. (1379). Kesayi Mervezi Zindagi, Endişa ve Şiir i O, Tahran : İntişarat ı İlmi. Saʿdî-yi Şîrâzî (t.y.). Külliyat-ı Saʿdî. Haz: Muhammed Ali Furugi. Tahran : Neşr i Kanyar. Safa, Z. (1379). Tarih-i Edebiyat-ı İran, Hulasa i Cildi Evvel. 18. Baskı. Tahran : İntişarat ı Gognus. Selmân-ı Savecî (1336). Divan-ı Selmân-ı Savecî. Haz: Mansur Muşfik. Tahran : İntişar ı Safi Ali-Şah. Senâî-yi Gaznevî (1364). Hadîkat-ül-hakîka. Haz: Muderris –i Rezevi. Tahran : Merkez i Neşr i Danişgahi. Seyf-i Fergānî, (1341) Divan-ı Seyf-i Fergānî, Haz. Zebihullah-i Safa, Tahran, Neşr i Firdus Tuğyani, İ. (1382) Şerh i Müşkilat ı Hadika i Senai. İntişiarat ı Danişgah i İsfehan. İsfehan. Yusufi, Nuhammed Rıza (1386). Hubbu Handan i Resul der Hadika i Senai. Faslname i Aferine, 5. Sayı, Bahar.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Farsça |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Türk dili, kültürü ve edebiyatı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Aralık 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Sayı: 17 |
