Fethî’nin manzum Menâzil-i Hacc’ı

Yıl 2020, Sayı: 18, 310 - 334, 21.03.2020

Seydi Kiraz

https://doi.org/10.29000/rumelide.705694

Cited By: 5

Öz

Hac literatürü arasında bulunan türlerden biri de menâzil-i hac olarak adlandırılan eserlerdir. Bu tür eserlerin yazılma amacı, hac güzergahları ve bu güzergahlarda bulunan menziller hakkında izlenimleri paylaşmak, bilgi vermektir. Öğretme, açıklama yönteminin açıkça görüldüğü bu tarz eserlerde, edebî kaygı geri plandadır. Bu eserlerde konaklama mekânlarının coğrafî, tarihî ve dinî özellikleri kimi zaman muhtasar kimi zaman mufassal bir şekilde anlatılır. Şairler, hacı adaylarını konaklar hakkında aydınlatırken samimi bir üslubu, yalın bir anlatımı tercih eder. Klasik Türk edebiyatı sahasında manzum-mensur birçok menâzil-i hac yazılmıştır. Manzum olarak telif edilen metinlerden biri de Fethî mahlaslı bir şaire ait Menâzil-i Hac adlı eserdir. Mesnevi nazım biçimiyle yazılan ve 153 beyitten meydana gelen eser, tipik muhtasar bir menâzil-i hac özelliği göstermektedir. Başta şuara tezkireleri olmak üzere birçok kaynak incelemesine rağmen şaire ait bir bilgiye rastlanmamıştır. Eserin imlasından şairin 19. yy.da yaşadığı sanılmaktadır. Katalog ve çalışmalarda, Fethî’den sehven “Hakkî” olarak söz edilmiştir. Bu çalışmada hac literatürü hakkında genel bir bilgi verildikten sonra eserden hareketle müellifi, Fethî mahlaslı şairler, Menâzil-i Hacc’ın muhteva ve şekil unsurları ile dil ve üslubu hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın sonunda eserin transkripsiyonlu metni takdim edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fethî, menâzil-i hac, manzum hac seyahatnâmeleri

Fethî’s poetry Manazil Hac

Öz

One of the types included in the pilgrimage literature is the works called menâzil-i hac. The purpose of writing such works is to share the impressions and give information about the pilgrimage routes and the ranges in these routes. In such works where teaching and explanation method is clearly seen, literary anxiety is in the background. In these works, the geographical, historical and religious characteristics of the accommodation places, sometimes concise, and sometimes detailed. While the poets enlighten the pilgrim candidates about the mansions, they prefer a sincere style and a simple expression. In the field of classical Turkish literature, many poetry-prose menâzil-i hac were written. One of the texts copyrighted in verse is Menâzil-i Hac, a poet of Fethî pseudonym. The work, written in the mesnevi verse and consisting of 153 couplets, shows a typical concise pilgrimage feature. No source of poetry has been found in many source studies, especially the notes of the poet. It is believed from the spelling of the work that the poet lived in the 19th century. In the catalogs and studies, Fethî is mentioned as “Hakkî”. In this study, after giving a general information about the pilgrimage literature, information was given about his author, his poet, Fethî pseudonym, content and form elements of Menâzil-i Hac, and language and style. At the end of the study, the transcribed text of the work was presented.

Anahtar Kelimeler

Fethî, menâzil-i hac, poetry pilgrim travel

Kaynakça

• Ahmet Fakih. (1974). Kitâbü Evsâfı Mesâcidi’ş-Şerîfe. Haz. Hasibe Mazıoğlu. Ankara. TDK.
• Akbayar, N. (2001). Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, İstanbul. Tarih Vakfı.
• Aksoyak, İ. H. (2020a, Şubat 10). Fethî. www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com
• Aksoyak, İ. H. (2020b, Şubat 12). Fethî, Abdulfettâh. www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com.
• Aksoyak, İ. H. (2020c, Şubat 12). Fethî, Zülfikar. www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com.
• Ceyhan, A. (2020, Şubat 12). “Fethî/Alî, Osmân Bey-Zâde Fethî Mehmed Alî Efendi”. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=4583.
• Bekir Sıdkî. (1329/1911). Menâsik-i Hac. İstanbul. Matbaa-i Ebuziya.
• Coşkun, M. (2002). Manzum ve Mensur Osmanlı Hac Seyahatnameleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l-Harameyn’i. Ankara. Kültür Bakanlığı.
• Cunbur, M. (1968). Başakların Sesi Saz Şairlerinin Hayatı ve Eserleri. İstanbul. Poyraz Reklam
• Çapan, P. (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara. AKM.
• Çavuşoğlu, R. (2020). Hicaz Yollarında Bir Sûfî Mehmed İlhâmî’nin Hac Seyahatnâmesi. İstanbul. Okurakademi.
• Donuk, S. (2017). Sulhî’nin Manzum Hac Menâzilnâmesi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 01(18), 85-118.
• Elgün, A. (2005). Kâmil Hayatı Eserleri ve Menâsik-i Hacc’ı [Yayımlanmamış YL Tezi]. M.Ü.
• Evliya Çelebi. (2005). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi (9. Kitap). İstanbul. Yapı Kredi.
• Gül, A. (2006). Abdurrahman Gubârî’nin Hayatı Eserleri ve Menâsik-i Hac Adlı Eseri (Edisyon Kritik) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• İnce, A. (2005). Sâlim Efendi Tezkiretü’ş-Şuarâ. Ankara. AKM.
• İndî. Hac Davetiyesi. Çorum Hasan Paşa Yazma Eserler Kütüphanesi. 19 Hk 1421.
• Karataş, A. (2003). Türk-İslâm Edebiyatında Manzum Menâsik-i Haclar ve Nâlî Mehmed Efendi’ye Atfedilen Menâsik-i Hac (Edisyon Kritik) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. M.Ü.
• Karataş, A. (2012). Nâlî Mehmed Efendi’nin Menâsik-i Hac Manzumeleri. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42(1), 77-94.
• Kiraz, S. (2020). İndî'nin Manzum Menâsik-i Hacc'ı (İnceleme Metin Dizin ve Sözlük). Erzurum. Fenomen.
• Koyuncu, F. (2017). Cûdî’nin Manzum Hac Seyahatnâmesi. Journal of Turkish Language and Literature 3(1), 43.
• Köksal, M. F. (1998). Kayserili Dîvân Şâirleri. Kayseri. Geçit.
• Nâbî. (1989). Tuhfetü’l-Haremeyn. Haz. Mahmut Karakaş. Şanlıurfa. Özdal.
• Osmanzade Hüseyin Vassaf. (2011), Hicaz Hatırası, Haz. Mehmet Akkuş. İstanbul. Kubbealtı.
• Oy, A. (1995). Yüzyıllar Boyunca Tekirdağlı Şairler ve Yazarlar. İstanbul. Tekirdağ Valiliği.
• Öğüt, S. (2006). Hac. İslam’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi (C. 2, ss. 616-633). İstanbul. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı.
• Özcan, N. R. (2011). Seyyid İbrahim Hanif’in Hayatı, Eserleri ve Hasıl-ı Hacc-ı Şerif li-Menâzilü’l-Harameyn Adlı Eserin İncelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Özkan, T. (2020, Şubat 13). Fethî, İbrahim Talip. www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com.
• Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (C. 2). İstanbul. MEB.
• Sak, İ., & Çeti̇n, C. (2004). XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Menziller ve Fonksiyonları: Akşehir Menzilleri Örneği. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 1(16), 179-221.
• Sarıkaya, M. (2006). Hüseyin Vassâf’ın Hicaz Hatırası veya Bir Asır Öncesinin Hicaz Günlüğü. Keşkül. 10, 62-66.
• Sezen, T. (2017), Osmanlı Yer Adları, Ankara. Başbakanlık Devlet Arşivleri.
• Seyyidî. Menâsik DİB Katalog 001815-I, 1b-12b.
• Süer, F. R. (2015). Umdetü’l-Hüccâc. Sivas. Sivas Belediyesi.
• Şemseddin Sâmî. (1317/1899). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul. İkdam Matbaası.
• Şıra, H. (2008). Rusçuklu Ali Fethi Efendi, Hayatı, Eserleri ve Hilyesi [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Toker, M. (2009). Şemseddin-i Sivasî’nin Menâsikü’l-Huccâc veya Umdetü’l-Huccâc Adlı Eseri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(2), 961-975.
• Uzun, M. İ. (2001). Kâbe/Türk Edebiyatı. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 24, ss. 23-26). İstanbul. TDV.
• Yaran, R. (1996). Hac. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 14, ss. 410-413). İstanbul. TDV.
• Yılmaz, H. (2019). Türk Edebiyatında Manzum Menâsik-i Hac Tercümeleri ve Amîkî’nin Fütûhu’l-Harameyn Tercümesi (Metin İnceleme ve Çeviri Yazısı) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Yılmaz, K. (2001). Güftî ve Teşrifâtü’ş-Şuarâ’sı. Ankara. AKM.