Taşlıcalı Yahya Bey’in Şehzȃde Mustafa mersiyesine ontolojik analiz metoduyla bir bakış

Yıl 2020, Sayı: 19, 398 - 412, 21.06.2020

Muhammed Felat Aktan

https://doi.org/10.29000/rumelide.752374

Cited By: 2

Öz

Klasik edebiyatımızda şerh geleneği yüzyıllardan beri devam eden bir süreçtir. Şârihler belli bir gelenek çerçevesinde eserleri yorumlamış, divan şiirlerini geleneksel şerh metoduyla açıklamışlardır. Günümüzde ise modernizm ile birlikte edebiyatta birçok kuram oluşmuştur. Bu teorik kuramlar edebiyata yeni boyutlar kazandırmış, daha sonra pratiğe dökülerek edebî metinlere farklı yaklaşılmasına zemin hazırlamıştır. Bu yeni yaklaşımlardan biri de ontolojik analiz metodudur. İlk defa Roman Ingarden tarafından uygulanan bu metotta varlık tabakalarının sanat eseriyle ilişkisi irdelenmiştir. Metin merkezli bir teknik olan bu yaklaşımda, sanat eserinin mevcudiyetinden yola çıkılarak metin-okuyucu ilişkisi, estetiğin kapsamı irdelenirken katmanlara işlevsellik ve klasik şerh yöntemine farklı bakış açısı kazandırma bu tekniğin başlıca felsefî hedefleri olmuştur. Çalışmamızda Taşlıcalı Yahya Bey’in Şehzade Mustafa için yazmış olduğu mersiyeyi bu metotla inceleyeceğiz. Ontolojik metodun gelişimi, içeriği ve pratiği hakkında bilgi verildikten sonra Yahya Bey'in Şehzade Mustafa Mersiyesinin birinci bendini bu metotla analiz edeceğiz. Mersiyedeki birinci bentten yola çıkarak şairin psikolojik dünyası, semantik bölümü, kelimelerin algısal olarak karşılığı obje ve karakter imajı ve son olarak da kader katmanı eserde tetkik edilen belli başlı konulardır. Mezkur bölümler incelenirken klasik şerh yöntemindeki bazı uygulamalar ile uyumlu olduğu, bu yöntemin klasik şerh ile birçok ortak temasının olduğu görülmüştür. Edebi sanatların ele alınışı, metnin nesre çevrilmiş hali ve şiir tahlilinden önce verilen metin ile ilgili teknik bilgiler bunlardan birkaçıdır.

Anahtar Kelimeler

Şerh, Şehzade Mustafa, ontolojik analiz, mersiye

The dirge of Prince Mustafa of Taşlıcalı Yahya Bey a view through ontological analysis method

Öz

Commentary tradition in our classical literature is a process that has been going on for centuries. The commentaries interpreted a certain tradition interpretation works and explained the poetry poems with the traditional commentary method. In contemporary, he is in literature together with modernism. These theoretical theories brought new dimensions to literature, and later, a different approach ground was prepared for literary texts. One of these new approaches is the ontological analysis method. The first assumed is used by Roman Ingarden. In this method, the relationship between paper layers and the artwork is examined. In this approach, which is a text-based technique, the text-reader relationship is based on the functionality of the layers and the classical annotation method, while examining the scope of the aesthetics, in order to derive from the existence of the artwork.This method will examine the dirge that Yahya Bey wrote by Prince Mustafa. Yahya Bey will analyze the first sub clause of Prince Mustafa mersiah with this method. Based on the first paragraph in dirge, the psychological world of the poet, the semantic part, the perceptual equivalent of words, the object and character image, and finally the layers of destiny are the main subjects examined in the work. By examining the mentioned sections, it is seen that this method is compatible with the applications related to the classical annotation method, and this method has a common theme with the annotation. Handling of literary arts, translating the text into prose and technical information about the text given before poetry analysis are some of them.

Anahtar Kelimeler

Interpeation, Prince Mustafa, ontological analysis, dirge

Kaynakça

• Bayram, Y- Erdemir, A. (2008). “Manzum Metinlerin Tahlilinde Ontolojik Yöntem”. Prof. Dr. Mustafa Özbalcı Armağanı, Ankara: Birleşik 76- 89.
• Bayram, Y. (2003). Ontolojik Analiz Metotu ve Bir Uygulama. Adana: Yom Sanat, (12), 12-16.
• Bingöl, U. (2019). Ontolojik Metin Tahlili Hakkında Bazı Tespitler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (14), 144-153.
• Çavuş, Z. (2008). Türk Edebiyatında Mersiyenler. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (38), 131-138.
• Çetin, N. (2008). Şiir Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü.
• Erdem, M. D. (2007). Ontolojik İncelemeye Dehhânȋ’nin “Eyledi” Redifli Gazeli Örneğinde Yapısalcı Bir Bakış. Turkish Studies ,(3), 254 – 273.
• İçli, A. (2009). Necati’nin Bir Şiirinin Ontolojik Analiz Yöntemiyle İncelenmesi”, Journal of New World Sciences Academy (4)
• İnce, S. (2005). Taşlıcalı Yahya Bey Divanı’ndaki Soyut Kavramlar, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• İsen, M. (1994). Acıyı Bal Eylemek, Ankara: Akçağ.
• Macit, M. (2005). Divan Şiirinde Âhenk Unsurları, İstanbul: Kapı.
• Mengi, M. (1983). Eski Edebiyatımızın Mersiyelerine Toplu Bir Bakış. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (2)
• Öner, G. (2008). Mersiyelerde Ölüm ile İlgili Benzetme ve Kullanımlar, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
• Öztürk, F. (2007). Osmanlı Şiirine Sanat Ontolojisiyle Yaklaşmak Üzerine, Turkish Studies (4),680-684.
• Pala, İ. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü İstanbul: Akçağ.
• Şentürk, A. A. (2014). Kanuni Hicviyesi yahut Yahyâ Beg'in Şehzade Mustafa Mersiyesi. İstanbul: Büyüyen Ay.
• Tökel, D. A. (2007). “Divan Şiirine Modern Metin Çözümleme Yöntemlerinden Bakmak” Turkish Studies (2), 535–555.
• Tunalı, İ. (2002). Sanat Antolojisi. İstanbul: İnkılap.
• Turan, S.- Akgül, A. (2012), Sâfî’nin Kerbelâ Mersiyesi Üzerine Bir Tahlil. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (64), 31-42.
• Yeşim, R. Ş. (1969). “Kanunȋ’nin Çocukları Nasıl Öldürüldü?”, Hayat Tarih Dergisi (1)
• Yeter, G. B. (2010). Ontolojik Analiz Metoduyla Yunus Emre’nin Bir Şiirinin İncelenmesi. Mukaddime, (3),141-154.
• Yiğiz, U . (2018). Kerbelâ’nın En Küçük Şehîdi –Alî-yi Asgar- İçin Yazılmış Bir Mersiye. Hikmet-akademik edebiyat dergisi (Online) , (8) , 204-228.
• Zavotçu, G. (2007). Bir Ölümün Yankıları ve Yahya Bey Mersiyesi, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (33), 69-80.