Seyyid Yahyâ Vâkıf (ö. 1738)’ın şiirleri

Yıl 2020, Sayı: Ö7, 400 - 438, 21.10.2020

Fatih Başpınar Sema Erdoğdu

https://doi.org/10.29000/rumelide.809257

Öz

Seyyid Yahyâ Vâkıf, İstanbul’da doğmuştur. Alim, şair ve hattat bir ailenin mensubudur. Baba tarafından seyyid olan Vâkıf’ın pederi Abdürrahim Fâiz Efendi (ö. 1726) ve anne tarafından dedesi Abdülbâkî Ârif Efendi (ö. 1713-14)’dir. Dedesi, babası, kardeşi Mehmed Şeref Efendi ve kendisi hem şair hem hattattır. Riyâzü’ş-Şu‘arâ’nın bir nüshası, talik yazıda üstat olan Vâkıf tarafından istinsah edilmiştir. Müderrislik, Kahire nakibüleşraflığı, Halep kadılığı, askerî kassamlık yapan şair 15 Ramazan 1150/ 2 Ocak 1738’de İstanbul’da vefat etmiş, Eyüp Mezarlığı’na dedesinin yakınında bir mevkiye defnedilmiştir. Vâkıf’ın Dîvân’ından başka bir eseri bilinmemektedir. Onun kaside nazım şekliyle yazdığı Halep Menzil-nâmesi Dîvân’ına da dâhil edilebilir. Mürettep olduğu bildirilen Dîvân’ı elimizde değildir. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Y-619 numaralı mecmua içinde Vâkıf’a ait 28 gazel ve 1 beyit yer almaktadır. Tezkireler, biyografi kitapları ve sanat tarihi çalışmalarında rastlananlarla birlikte bu çalışmadaki şiirler 32 gazel, 1 tarih kıtası ve 2 beyit olmak üzere 35’e ulaşmaktadır. Bu şiirler içinde yer alan 3 gazel, ya Seyyid Vehbî’ye nazire olarak yazılmıştır yahut Vehbî’nin naziresine zemin teşkil etmiştir. Ayrıca Kabataş Hekimoğlu Ali Paşa Meydan Çeşmesi’ndeki kitabelerden birinde Seyyid Vehbî’nin kıtası yazılı iken öteki kitabedeki kıtayı kimi kaynaklar Bursalı müderris Vâkıf Mahmûd Efendi’ye isnat etmişlerdir. Ancak şiir Seyyid Yahyâ Vâkıf’a aittir. Vâkıf’ın şairliği için kaynaklarda verilen bilgiler, onun iyi bir şair olduğunun zikredilmesinden ibarettir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk şiiri, 18. yy., Seyyid Yahyâ Vâkıf, gazel

Poems of Seyyid Yahyâ Vâkıf (d. 1738)

Öz

Seyyid Yahyâ Vâkıf was born in Istanbul. He is a member of a scholar, poet and calligrapher family. Vâkıf's father was Abdürrahim Fâiz Efendi (d. 1726) and his maternal grandfather Abdülbâkî Ârif Efendi (d. 1713-14). His grandfather, father, brother Mehmed Şeref Efendi and himself are all poet and calligrapher. A copy of Riyâzu’sh-Shu‘arâ was copied by Vâkıf, who was a master in talik script. The poet, who was a professor, a religious professor in Cairo, a cadet in Aleppo, a military qassam, died in Istanbul on 15 Ramadan 1150 / January 2, 1738, and was buried in a location near his grandfather in the Eyup Cemetery. No other work of Vâkıf other than Dîvân is known. We do not have this work, which is reported as a prepared divan. Aleppo Menzilname can also be included inn his Dîvân. There are 28 ghazels and 1 coupletb belonging to Vâkıf in the magazine which is recorded in Yapı Kredi Sermet Çifter Research Library with number of Y-619. Together with the poems found in tezkires, biography books and art history studies, the available poems reach 40, including 3 qasidahs, 32 ghazals, 3 qit’ahs (chronogram) and 2 couplets. The 3 ghazals which are included in these poems were either written as a nazeerah to Seyyid Vehbî or formed the basis for Vehbi’s nazeerah. In addition, while the chronogram of Seyyid Vehbi was written in one of the inscriptions in the Kabataş Hekimoğlu Ali Pasha Square Fountain, the chronogram in the other inscription was attributed to Vâkıf Mahmûd Efendi, a scholar from Bursa. However, the poem belongs to Seyyid Yahyâ Vâkıf. The information given in the sources for Vâkıf’s poetry consists of mentioning that he is a good poet.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish poetry, 18th century, Seyyid Yahyâ Vâkıf, ghazal

Kaynakça

• Aksoyak, İ. H. (2014). ÂRİF, Abdülbâkî Ârif Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/arif-abdulbaki-arif-efendi (Erişim tarihi: 02.09.2020).
• Barışta, H. Ö. (1993). İstanbul Çeşmeleri: Kabataş Hekimoğlu Ali Paşa Meydan Çeşmesi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Çapan, P. (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâ’idi’l-Eş‘âr) İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Dikmen, H. (1991). Seyyid Vehbi ve Divanının Karşılaştırmalı Metni. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Erdem, S. (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Fatîn Davud (2017). Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eşâr). (Haz. Ömer Çiftçi). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 28.08.2020).
• Fındıklılı İsmet Efendi (1989). Tekmiletü’ş-Şakaik Fî Hakk-ı Ehli’l-Hakaik. Şakaik-i Nu’maniye ve Zeyilleri, 5. C. (Haz. Abdülkadir Özcan). İstanbul: Çağrı.
• Hakverdioğlu, M. (2007). Edebiyatımızda Lâle Devri ve Nevşehirli Dâmat İbrâhim Paşa’ya Sunulan Kasîdeler (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İnce, A. (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• İsmail Belîğ (1999). Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti’l-Eş‘âr. (Haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Kaplan, Y. (2014a). VÂKIF, Seyyid Yahya Vâkıf Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vakif-seyyid-yahya-vakif-efendi (Erişim tarihi: 02.09.2020).
• Kaplan, Y. (2014b). VÂKIF, İshak Hocası (Acem) Ahmed Efendi-zâde Mahmûd Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vakif-ishak-hocasi-acem-ahmed-efendizade (Erişim tarihi: 03.09.2020).
• Kaplan, Y. (2020). Seyyid Yahyâ Vâkıf Efendi ve Halep Menzil-Nâmesi. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 6 (2), 213-232. DOI: 10.20322/littera.711780 (Erişim tarihi: 17.09.2020)
• Kesik, B. (2014). FÂ’İZ, Es‘adzâde Seyyid Abdurrahim Fâ’iz Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/faiz-esadzade-seyyid-abdurrahim (Erişim tarihi: 02.09.2020).
• Koç Keskin, N. (2018). Örnekli ve Resimli Osmanlı Çiçek Adları Sözlüğü. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Müstakîmzâde Süleymân Sa‘deddîn (2014). Tuhfe-i Hattâtîn. İstanbul: Klasik.
• Osmanlı Kitabeleri Projesi. Hekimoğlu Ali Paşa Çeşmesi. http://www.ottomaninscriptions.com/verse.aspx?ref=list&bid=1015&hid=1172 (Erişim tarihi: 06.09.2020) Şemseddin Sâmî (1996). Kâmûsu’l-A‘lâm. Ankara: Kâşgar Neşriyat.
• Talasoğlu, A. (1998). Hekimoğlu Ali Paşa Çeşmesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17. C., 168-169. s. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Tanışık, İ. H. (1945). İstanbul Çeşmeleri II: Beyoğlu ve Üsküdar Cihetleri. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Nâilî Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro.