Ömer Seyfettin’in ‘Velinimet’ adlı eserinin göstergebilimsel analizi

Yıl 2020, Sayı: Ö8, 163 - 173, 21.11.2020

Başak Özker

https://doi.org/10.29000/rumelide.814135

Öz

İletişim amaçlı olan ve toplumsal özelliğe sahip göstergeler, siyasetten reklamcılığa, sinemadan edebiyata tüm alanlarda mevcut olduğundan göstergebilim de yaşamın her alanını kapsamına dahil eden bir bilim dalıdır. Göstergelerin yoğun şekilde yer aldığı alanların başında anlam ileten her türden iletişim olanaklarının sıklıkla kullanıldığı edebiyat gelir. Farklı iletişim olanaklarının kullanıldığı edebî eserlerdeki derin anlamların ortaya konulması için anlam üreten göstergelerin kendilerine uygun bir göstergebilimsel kapsamda incelenmesi gerekir. Edebî eserlerin göstergebilimsel çözümleme yönteminin gelişmesi sürecinde etkin olan isimlerden biri Fransız göstergebilimci Algirdas Julien Greimas’tır. Anlamın karşıtlıklardan oluştuğu ve karşıtlıklar içinde var olduğu görüşünden hareket eden Greimas, metnin anlamına giden yolun, metnin yüzeysel düzeyinden derin düzeyine doğru izlenen yolla mümkün olabileceğini söyler. Dolayısıyla edebî metinlerin anlamlarını ortaya koymayı amaçlayan çalışmalarda göstergebilimsel analiz yönteminin faydalı olacağı düşünülür. Türk edebiyatının önde gelen hikâye yazarlarından biri ve Türk kısa hikâyeciliğinin kurucu ismi olan Ömer Seyfettin’in ‘Velinimet’ adlı öyküsünü göstergebilim kuramının metin çözümleme araçlarını kullanarak incelemeyi amaçlayan bu çalışmada hikâyenin derin yapısında yer alan anlam ilişkileri gösterilmeye çalışılmıştır. Yapılan göstergebilimsel analiz sonucunda ‘Velinimet’ hikâyesi söylemsel düzey, anlatısal düzey ve mantıksal-anlamsal düzey (temel yapı) olmak üzere üç düzeyde incelenerek yüzey yapıdan derin yapıya doğru anlam bütünlüğü açıklanmış ve göstergebilim çözümleme yönteminin bir metnin anlam yapısını ortaya koymada faydalı olduğu gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Göstergebilim, Greimas, Ömer Seyfettin, ‘Velinimet’

The semiological analysis of Ömer Seyfettin’s work called ‘Velinimet’

Öz

As signs having the purpose of communication and possessing a social function take place in all the fields such as politics, advertising, cinema, literature, etc., semiotics is a branch of science comprising each field of life. One of the fields involving a great number of signs is literature, which has all kinds of communication opportunities to convey meaning. Therefore, in order to reveal the deeper meanings in literary works using different communication opportunities, the signs that produce meaning should be analyzed within the context of semiotic analysis. French semiotician Algirdas Julien Greimas, is regarded as one of the most prominent semioticians, who has been efficient in the improvement process of semiological analysis of literary works. Greimas, who asserts that meaning is composed of contrasts and it exists in the contrasts, also states that it is possible to get the meaning of a text through moving from surface semantic level to deeper level. Therefore, the semiotic analysis method is thought to be useful in studies aiming to reveal the deeper meanings of literary works. The study which aims to reveal the meaning relationships in the deep structure of a text analyzes ‘Velinimet’ by Ömer Seyfettin, one of the most prominent short story writers of Turkish literature, who can be regarded as the founder of Turkish short story, by making use of the method of semiological text analysis. As a result of this semiological analysis in this study, ‘Velinimet’ is analyzed in three levels such as discursive level, narrative level and logical-semantic level (basic structure) by explaining its semantic wholeness from surface level to deeper level, and it is presented that semiological analysis is beneficial in revealing the semantic structure of a text.

Anahtar Kelimeler

Semiotics, Greimas, Ömer Seyfettin, ‘Velinimet’

Kaynakça

• Akerson, F. E. (2016). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Çağlar, B. (2012). Bir İletişim Biçimi Olarak Göstergebilim. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi. Lefke: (III:II), s.22-34.
• Denli, S. (1997). Gösterge Bilim Açısından Grafik Gösterge Alanlarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzurum.
• Eco, U. (2016). Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti. Kemal Atakay, Çev. İstanbul: Can Sanat.
• Greimas, A. J. (1966). Semantique Structurale. Recherche de Methode. Paris: Larousse.
• Greimas, A. J. (1987). On Meaning Selected Writings in Semiotic Theory. Translated by Paul J. Perron and Frank H. Collins. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Günay, V. D. (2013a). Metin Bilgisi. İstanbul: Papatya......................
• Günay, V. D. (2013b). Söylem Çözümlemesi. İstanbul: Papatya.
• Günay, V. D. (2014). Göstergebilime Giriş Yüksek Lisans Ders Notları. Osmangazi Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Karşılaştırmalı Edebiyat Anabilim Dalı. Eskişehir.
• İşeri, K. (2000). Yolcu ile Yılan Adlı Masalın Göstergebilimsel Çözümlemesi. Ana Dili Dergisi. İzmir: TÖMER Yayınları. Sayı:18, s.12-27.
• İşeri, K. (2008). Yüz Akı Adlı Metnin Göstergebilimsel Çözümlemesi. Modern Türklük Araştırma Dergisi. Ankara: 5(3) 117-139.
• İşeri K. (2009). Onuncu Yıl Nutku’nun Göstergebilimsel Çözümlemesi. e-Journal of New World Sciences Academy. 5(1) 207-226.
• İşeri, K. (2013). Çiçeklerin Düğünü Adlı Metnin Göstergebilimsel Çözümlemesi. Ulusal Halikarnas Balıkçısı Sempozyumu. Muğla: s.168-176.
• Kıran, Z. ve Kıran, A. (2007). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin.
• Propp, V. (2017). Masalın Biçimbilimi. Mehmet Rifat ve Sema Rifat, Çev. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Rifat, M. (2014). Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Say................
• Seyfettin, Ö. (2003). Bahar ve Kelebekler. İstanbul: İnkılap...................
• Seyfettin, Ö. (2017). Bütün Hikâyeleri. İstanbul: Yapı Kredi..................
• Sivri, M. ve Örkün, B. (2014). Çocuk ve Gençlik Edebiyatında Göstergebilimsel Bir Uygulama: Aytül Akman. İzmir: Uçanbalık-Tudem Yayıncılık.
• Yücel, T. (1999). Yapısalcılık. İstanbul: Yapı Kredi...................
• Yücel, T. (2006). Göstergeler. İstanbul: Can Sanat. .................
• https://tr.wikisource.org/wiki/Velinimet (25.01.2020).................