Anlaşılırlık için kullanılan bir araç olarak DİLİÇİ

Yıl 2020, Sayı: Ö8, 964 - 978, 21.11.2020

Aslı Kalem Bakkal

https://doi.org/10.29000/rumelide.827637

Cited By: 1

Öz

Bu makale diliçi çeviriyi anlaşılırlık kavramı üzerinden ele almayı amaçlıyor ve bu bağlamda tartışmanın çerçevesini şu üç çalışma üzerinden çiziyor: Matilde Nisbeth Jensen imzalı “Optimising comprehensibility in interlingual translation: The need for intralingual translation” (2015); Isabelle Desmidt imzasını taşıyan “Retranslation (re)visited” (2009); Karen Korning Zethsen’in yazdığı ve bir dayanak noktası işlevi görecek olan “Intralingual translation: An attempt at description” (2009). Matilde Nisbeth Jensen’ın ortaya koyduğu diliçi çevirinin dillerarası çeviride anlaşılırlığı eniyileyen bir araç olarak ele alınması fikri makalenin çıkış noktasını oluşturuyor; çalışmadaki tartışma ise Isabelle Desmidt’in Antoine Berman (1990) tarafından geliştirilmiş olan yeniden çeviri önsavını masaya yatıran makalesinden hareket ediyor. Tıpkı dillerarası çeviride olduğu gibi diliçi çeviride de ilk çeviriyi izleyen her diliçi çevirinin bir yeniden çeviri olduğunu öne süren bu makale, daha çok işlevsel metinlerin çerçevesinde değerlendirilen anlaşılırlık kavramının eski Türkçe yazılmış klasik yapıtların diliçi çevirisine de yön veren ana unsurlardan biri olduğu düşüncesini temel alıyor. Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın 1912 yılında yazmış olduğu Gulyabani yapıtını araştırma nesnesi olarak seçen bu çalışma, yazınsal bir kaynak metin ile onun yeniden çevirileri arasındaki ‘mesafe’yi değerlendirmek için anlaşılırlık kavramını ölçüt alıyor ve Türkiye’deki diliçi çeviri olgusuna yeniden çeviri önsavı penceresinden bakıyor.

Anahtar Kelimeler

Diliçi çeviri, anlaşılırlık, yeniden çeviri önsavı, dillerarası çeviri, Gulyabani

INTRA as a tool for comprehensibility

Öz

This article aims to discuss intralingual translation based on the concept of comprehensibility. The framework of the study will be drawn by three articles: “Optimising comprehensibility in interlingual translation: The need for intralingual translation” by Matilde Nisbeth Jensen (2015), “Retranslation (re)visited” by Isabelle Desmidt (2009) and “Intralingual translation: An attempt at description” by Karen Korning Zethsen (2009) which will serve as the reference point. The idea of intralingual translation as a tool that optimizes comprehensibility in interlingual translation put forward by Matilde Nisbeth Jensen will be used as the starting point, whereas Isabelle Desmidt’s study, which questions the retranslation hypothesis developed by Antoine Berman (1990), will serve as the point of departure for the discussion in this paper. This article which argues that each intralingual translation following the very first translation is a retranslation, just like in the case of interlingual translation, is based on the view that comprehensibility, which is considered mainly within the framework of functional texts, can be said to be also one of the main factors driving intralingual translation of old Turkish classics. The paper that selects Gulyabani by Hüseyin Rahmi Gürpınar (1912) as its object of study discusses the intralingual translation in Turkey from the perspective of retranslation hypothesis, taking comprehensibility as the benchmark to evaluate the ‘distance’ between a literary source text and its retranslations.

Anahtar Kelimeler

Intralingual translation, comprehensibility, retranslation hypothesis, interlingual translation, Gulyabani

Kaynakça

• Abir, Nihan. 2012. “Çalıkuşu’nun Hikâyesi.” [The story of Çalıkuşu.] MA thesis, Mimar Sinan Fine Arts University.
• Baydere, Muhammed. 2019. “Çalıkuşu’nun Çeviri Serüveni.” [The translational adventure of Çalıkuşu.] PhD Thesis, Yıldız Technical University.
• Baydere, Muhammed and Ayşe Banu Karadağ. 2019a. “Çalıkuşu’nun Diliçi Çeviri Serüveni Üzerine Betimleyici Bir Çalışma.” [A descriptive study on the intralingual translation adventure of Çalıkuşu.] Paper presented at the 2nd International Rumeli (Language, Literature and Translation) Symposium, Kırklareli, 12–13 April.
• Baydere, Muhammed and Ayşe Banu Karadağ. 2019b. “Çalıkuşu’nun Öz-çeviri Serüveni Üzerine Betimleyici Bir Çalışma.” [A descriptive study on the self-translation adventure of Çalıkuşu.] Special Issue, RumeliDE Journal of Language and Literature Studies, no. 5, 314–333. doi:10.29000/rumelide.606165.
• Bensimon, Paul. 1990: “Présentation.” Palimpsestes. 4: iv-xiii.
• Berk Albachten, Özlem. 2005. “Diliçi Çeviriler ve Mai ve Siyah.” [Intralingual translations and Mai ve Siyah] Dilbilim 14:139–149. https://dergipark.org.tr/en/pub/iudilbilim/issue/1083/12247.
• Berk Albachten, Özlem. 2012. “Intralingual Translation as ‘Modernisation’ of the Language: The Turkish Case.” Perspectives 21 (2): 257–271. doi:10.1080/0907676X.2012.702395.
• Berk Albachten, Özlem. 2014. “Intralingual Translation: Discussions within Translation Studies and the Case of Turkey.” In A Companion to Translation Studies, edited by Sandra Bermann and Catherine Porter, 573–585. Chichester: John Wiley and Sons.
• Berk Albachten, Özlem. 2015. “The Turkish Language Reform and Intralingual Translation.” In Tradition, Tension and Translation in Turkey, edited by Şehnaz Tahir Gürçağlar, Saliha Paker, and John Milton, 165–180. Amsterdam: John Benjamins.
• Berk Albachten, Özlem. 2019. “Challenging the Boundaries of Translation and Filling the Gaps in Translation History: Two Cases of Intralingual Translation from the 19th Century Ottoman Literary Scene.” In Moving Boundaries in Translation Studies, edited by Helle V. Dam, Matilde Nisbeth Brogger, and Karen Korning Zethsen, 185–199. London: Routledge.
• Berman, Antoine. 1990. “La retraduction comme espace de la traduction.” Palimpsestes 4: 1-7.
• Birkan Baydan, Esra. 2011. “Editing as Rewriting.” I.U. Journal of Translation Studies 2 (3): 53–78. https://dergipark.org.tr/en/pub/iuceviri/issue/1231/14424.
• Boy, Hülya. 2018. “Oyun Çevirilerinde Benimsenen Yerlileştirme Stratejileri Bağlamında Gulyabani.” [Domesticating Strategies in Game Translation: The Case of Gulyabani.] In Çeviribilimde Güncel Tartışmalardan Kavramsal Sorgulamalara, edited by Seda Taş, 415–440. İstanbul: Hiperlink.
• Desmidt, Isabelle. 2009. “(Re)translation Revisited.” Meta, 54 (4): 669–683. doi.org/10.7202/038898ar.
• Durmaz Hut, Aytül. 2019. “Çevirinin Yansımaları Olarak ‘Çeviriyazıların’ Farklı Adlandırılışları Üzerine Bir Çalışma.” [A Study on Different Classification of ‘Transcriptions’ as Reflections of Translation.] In Çeviribilimde Araştırmalar, edited by Seda Taş, 225–241. İstanbul: Hiperlink.
• Gambier, Yves. 2003. “Working with Relay: An Old Story and A New Challenge.” Speaking in Tongues: Language Across Contexts and Users, edited by Luis Pérez Gonzalez, 44–66. Valencia: Universitat de Valencia.
• Güntekin, Reşat Nuri. 2015. Çalıkuşu. İstanbul: İnkılâp............................
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 1938. Gulyabani. İstanbul: Hilmi.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 2015. Gulyabani. İstanbul: Everest.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 2015. Gulyabani. İstanbul: İthaki...............
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 2015. Gulyabani. Konya: Palet....................
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 2016. Gulyabani. İstanbul: Kırmızı Kedi.......................
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 2017. Gulyabani. İstanbul: İnkılâp........................
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 2017. Gulyabani. 2nd ed. İstanbul: İskele.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 2017. Gulyabani. Ankara: Parga.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 2018. Gulyabani. 2nd ed. İstanbul: Bilgi.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 2019a. Gulyabani Açıklamalı Orijinal Metin. [Annotated Original Text]. İstanbul: Can.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 2019b. Gulyabani Günümüz Türkçesiyle. [In Contemporary Turkish]. İstanbul: Can.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. 2019. Gulyabani. 2nd ed. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Hill-Madsen, Aage. 2015. “Lexical Strategies in Intralingual Translation between Registers.” Hermes: Journal of Language and Communication in Business 27 (54): 85–105. doi:10.7146/hjlcb.v27i54.22949.
• Jakobson, Roman. (1959) 2000. “On Linguistic Aspects of Translation.” In The Translation Studies Reader, edited by Lawrence Venuti, 113–118. London: Routledge.
• Jensen, Matilde Nisbeth. 2015. “Optimising Comprehensibility in Interlingual Translation: The Need for Intralingual Translation.” In Translation and Comprehensibility, edited by Karin Maksymski, Silke Gutermuth, and Silvia Hansen-Schirra, 163–194. Berlin: Frank & Timme.
• Kalem Bakkal, Aslı. 2019a. “From the ‘Real’ Author to the ‘Real’ Reader: Manipulation in Translation.” transLogos Translation Studies Journal 2 (1): 85–101. doi:10.29228/transLogos.2/1.5.
• Kalem Bakkal, Aslı. 2019b. “Intralingual Translation Has No Name in Turkey: Conceptual Crowdedness in Intralingual Translation.” transLogos Translation Studies Journal 2 (2): 48–69. doi:10.29228/transLogos.13.
• Karadağ, Ayşe Banu. 2017. “Çeviri, Tarih ve Bellek: Diliçi Edebi Çeviriler Bağlamında Bir İnceleme.” [Translation, history, and memory: An analysis within the context of intralingual literary translations.] Paper presented at the 5th International Western Cultural and Literary Studies Symposium, Sivas, 4 October.
• Karadağ, Ayşe Banu. 2019. “Türk Edebiyat ve Kültür Dizgesinin Konukseverliğinde Çeviri Roman Deneyimi.” [Experience of translated novels with the hospitality of the Turkish literary and cultural system.] Doğu Batı 22 (88): 9–25.
• Özön, Mustafa Nihat. 1989. Osmanlıca Türkçe Sözlük. [Ottoman Turkish-Turkish Dictionary.] 8th ed. İstanbul: İnkılâp.
• Öztürk Baydere, Hilal. 2019. “Türk Edebiyatını Diliçi Çevirilerden Okumak: Osmanlıcada ve Günümüz Türkçesinde Refik Halid’in Guguklu Saat’i.” [Reading Turkish literature through intralingual translations: Refik Halid’s Guguklu Saat in Ottoman and Modern Turkish.] In Çeviri Üzerine Gözlemler [Observations on translation], edited by Seda Taş, 225–241. İstanbul: Hiperlink.
• Paker, Saliha. 2004. “Türkiye Odaklı Çeviri Tarihi Araştırmaları, Kültürel Hafıza, Unutuş ve Hatırlayış İlişkileri.” [Turkey centered translation history research, relations between cultural memory, forgetting, and remembering.] Journal of Turkish Studies 28 (3): 275–284.
• Paker, Saliha. 2014. “Terceme, Te’lîf ve Özgünlük Meselesi.” [The issue of terceme, te’lif and originality.] In Metnin Hâlleri: Osmanlı’da Telif, Tercüme ve Şerh [The states of text: original, translation and commentary in the Ottoman tradition], edited by Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, and Ali Emre Özyıldırım, 36–71. İstanbul: Klasik.
• Rodriguez, Liliane. (1990). “Sous le signe de Mercure, la retraduction”. Palimpsestes. 4:63–80.
• Seyfettin, Ömer. 2016. Yüksek Ökçeler. 2nd ed. Ankara: Kurgan.........................................
• Seyfettin, Ömer. 2018. Yüksek Ökçeler. İstanbul: İnkılâp...................................
• Wolfer, Sascha. 2015. “Comprehension and Comprehensibility.” In Translation and Comprehensibility, edited by Karin Maksymski, Silke Gutermuth, and Silvia Hansen-Schirra, 33–51. Berlin: Frank & Timme.
• Zethsen, Karen Korning. 2009. “Intralingual Translation: An Attempt at Description.” Meta 54 (4): 795–812. doi:10.7202/038904ar.
• Zethsen, Karen Korning, and Aage Hill-Madsen. 2016. “Intralingual Translation and Its Place within Translation Studies: A Theoretical Discussion.” Meta 61 (3): 692–708. doi:10.7202/1039225ar.