Yaşar Kemal’in Deniz Küstü isimli romanına eko-eleştirel bir yaklaşım

Yıl 2020, Sayı: 21, 267 - 279, 21.12.2020

Menekşe Yavuz Didem Ardalı Büyükarman

https://doi.org/10.29000/rumelide.835805

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, son dönem Türk edebiyatının en velut yazarlarından biri olan Yaşar Kemal’in İstanbul üçlemesinin son romanı olan Deniz Küstü’de ekolojik dengedeki bozulma ele alınmıştır. Roman, ağırlıklı olarak İstanbul’un semtlerinden biri olan Menekşe’de geçer; bu bölgedeki balıkçıların balık avlama yöntemlerindeki değişim, doğal dengeye verdiği zarar çerçevesinde söz konusu edilir. Doğal hayat, balıkçıların zenginleşme hırsıyla yaptıkları avlanmayla bozulmaya başlar. Tüfek, mavzer, zıpkın gibi silahların kullanılmasıyla birlikte balıklar Boğaz’dan uzaklaşır ve başka sahillere göç eder. Bu durumun ana nedeni, balıkçılardır ancak yine bundan etkilenen balıkçılar olmuştur. Balıkçıların Avrupalı tacirlere satmak üzere yunus balıklarını öldürerek yağlarını satmaları, başta yunuslar olmak üzere diğer balıkların da İstanbul’u terk etmesine yol açar. Roman, doğayı tahrip eden bu durumu gözler önüne serer. Çalışmada, edebiyat eleştirisinde son dönemlerde çok fazla başvurulan eko-eleştiri kuramından yararlanılmış, farklı yazarların görüşleri verilerek kuramsal bir çerçeve oluşturulmuştur. Yaşar Kemal’in doğa ve doğa-insan ilişkilerine dair görüşlerinin ardından Deniz Küstü, eko-eleştiri bağlamında tahlil edilmiştir. Eko-eleştiri bağlamında tahlil edilen bu eserde, sorun, insan-doğa ekseni açısından ele alınmakta, problemin sosyal ve ekonomik olarak yansımalarına da dikkat çekilmektedir. Bu bağlamda çalışma için literatür araştırması yapılmış, eko-eleştiri kavramı literatürden faydalanılarak açıklanmış ve eser bu kuramsal bakış açısıyla incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yaşar Kemal,, doğa, ekoloji, toplum

An eco-critical approach to Yaşar Kemal's Novel Under the Sea

Öz

In this study, the deterioration in ecological balance in Deniz Küstü, the last novel of the Istanbul trilogy of Yaşar Kemal, one of the most velut writers of recent Turkish literature, is discussed. The novel takes place mainly in Menekşe, one of the districts of Istanbul; The change in the fishing methods of the fishermen in this region is mentioned within the framework of the damage it causes to the natural balance. The natural life begins to deteriorate with the fishing of the fishermen with the ambition to get rich. With the use of weapons such as rifles, mauser rifles and harpoons, fish move away from the Bosphorus and migrate to other beaches. The main reason for this situation is fishermen, but again affected fishermen. The fishermen killing the dolphins and selling their oil to sell them to European merchants causes other fishes, especially dolphins, to leave Istanbul. The novel reveals this situation that destroys nature. In the study, eco-criticism theory, which has been used extensively in literary criticism, has been used, and a theoretical framework has been formed by giving the opinions of different authors. Following Yaşar Kemal's views on nature and nature-human relations, Deniz Küstü has been analyzed in the context of eco-criticism. In this work, which is analyzed in the context of eco-criticism, the problem is discussed in terms of the human-nature axis, and attention is drawn to the social and economic reflections of the problem. The concept of eco-criticism has been explained by using the literature.

Anahtar Kelimeler

Yaşar Kemal, nature, ecology, society

Kaynakça

• Bookchin, M. (2013). Ekolojik Bir Topluma Doğru. Çev. Abdullah Yılmaz, İstanbul: Sümer.
• Boynukara, H. ve Tütak, B. (2018). Ian Mcewan’ın Solar ve Rachel Carson’ın Sessiz Bahar Romanlarının Ekoeleştirel Bir Bakış Açısıyla İncelenmesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 39, 51-76, ISSN: 1302-6879.
• Budan, C. Y. (2017). Çevreci Eleştiri Bağlamında Yaşar Kemal’in Kuşlar da Gitti Romanı Üzerine Bir Değerlendirme, Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2(1), 3-20.
• Ergül, S. T. (2014). “Yaşar Kemal’in Bir Denemeci Olarak Portesi” Folklor/Edebiyat. C. 20, S. 80, 179-191.
• Gürsel, N. (2008). Yaşar Kemal Bir Geçiş Dönemi Romancısı. İstanbul: Doğan Kitap.
• Keleş, R.; Hamamcı, C. ve Ç., A. (2012). Çevre Politikası. Ankara: İmge.
• Kemal, Y. (1982). “Yaşar Kemal’le Kapalı Oturum”, (Söyleşiyi yapanlar Adnan Benk ve Tahsin Yücel) Ustadır Arı. Mart, 197-237.
• Kemal, Y. (1997). Deniz Küstü, İstanbul: Adam..........................
• Kemal, Y. (1998). Yağmurcuk Kuşu/Kimsecik 1. İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000). İnce Memed 1. İstanbul: Adam....................
• Kemal, Y. (2002). “Söyleşi”, (Söyleşiyi yapan Feridun Andaç), Varlık. 1142, Kasım, 30-35.
• Kemal, Y. (2011). Hüyükteki Nar Ağacı. İstanbul: Yapı Kredi........................
• Oppermann, S. (2012). Ekoeleştiri Çevre ve Edebiyat. İstanbul: Phoenix.............
• Oppermann, S. (2006). “Doğa Yazınında Beden Politikası”, Akşit Göktürk Anma Toplantısı 1517.03.2006, İstanbul,1-17’yehttp://www.littera.hacettepe.edu.tr/TURKCE/18_cilt/6.pdf adresinden ulaşılmıştır.
• Önder, T. (2003). Ekoloji, Toplum ve Siyaset. Ankara: Odak...................
• Özdağ, U. (2017). Çevreci Eleştiriye Giriş. Ankara: Ürün..................................
• Özdağ, U.G. ve Gonca G. A. (2011). “Türkiyat Araştırmalarında Yeni Bir Alan: Çevreci Eleştiri”, Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21.
• Yüzyıl konulu 3. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı. C.2, Ed. Ülkü Çelik Ş., Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, 641 651.
• Pazarkaya, Y. (2017). Sana Son Umudumu Söyleyeceğim/Yaşar Kemal Konuşuyor. İstanbul: Sözcükler.
• Şeker, A. (2019). Kemal Tahir, Orhan Kemal ve Yaşar Kemal’in Romanlarında ToplumsalCinsiyet Açısından Kadın -Karşılaştırmalı Bir İnceleme-. Doktora Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.
• Tamkoç, G. (1994). “Derin Ekolojinin Genel Çizgileri”, Birikim. (57-58), Ocak Şubat, 87-91.
• Tamkoç, G. (1996). ''Ekofeminizmin Amaçları'', Kadın Araştırmaları Dergisi, 4/1, 77-84.
• Tharaud, C. B. (2017). Çukurova Yaşar Kemal Edebiyatının Temelleri. Çev. Tahsin Çulhaoğlu, İstanbul: Yapı Kredi.
• Toska, S. (2013). William Faulkner’in Ayı adlı Öyküsüne Ekoeleştirel Yaklaşım, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 17(1), 95-116.
• Uğurlu, S. (2020). “Buket Uzuner’in Hikâye ve Romanlarının Ekoeleştiri Bağlamındaİncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi.