Ömer Seyfettin’in eserlerinde kişi ve yer adları

Yıl 2020, Sayı: 21, 198 - 222, 21.12.2020

Kürşat Efe

https://doi.org/10.29000/rumelide.839176

Cited By: 2

Öz

Ömer Seyfettin, modern Türk öyküsünün kurucu isimlerindendir. Balkan coğrafyasındaki siyasi gelişmeleri yakından izlemiş, askerlik izlenimlerini özellikle Balkan Savaşlarının siyasi ve sosyal sebep ve sonuçlarını öykülerinde işlemiştir. İstanbul merkez olmak üzere Osmanlı coğrafyası ile Balkan coğrafyasındaki siyasi ve sosyal gelişmelerin izleri bütün öykülerinde görülmektedir. Bu devrin ortaya çıkardığı insan tiplerini de öne çıkan özellikleriyle eserlerinde işlemiştir. Olumlu insan tipleri yanında olumsuz tipleri de bu devrin sosyal ve siyasi durumlarını yansıtıcı özellikte seçilmiştir. Yazar, bu tipleri bilinçli olarak seçmiştir. Öykülerinin konularını genellikle gerçek hayattan alan yazar, millî bilinci uyanık tutmayı amaç edinmiştir. II. Meşrutiyet döneminde toplumun aksayan yönlerini öykü kişilerinin bazen doğrudan bazen dolaylı olarak eleştirmesini sağlamıştır. Gerek Batı (Fransız) gerekse Doğu (Arap-Fars) etkisinde yaşam süren tipleri çok dikkat çekici anlatım yöntemleriyle öykülerinde yansıtmıştır. Konularını anılarından, tarihî olaylardan, efsanelerden ve devrin günlük hayat tarzından seçmiştir. Gerek lakaplar gerek unvanlar gerek kişi adları gerekse eserlerinde kullanılan yer adları tarihsellik açısından son derece önemlidir. Kişi ve yer adları, dilbilimsel antropoloji açısından önemlidir. Adlar, ait olduğu kültürün bir tür aynası sayılabilir. Bu açıdan edebî eserlerde kullanılan adlar da yazıldığı dönemin birçok özelliğine ışık tutmaktadır. Türk edebiyatının önemli öykü yazarı Ömer Seyfettin’in ölümünün 100. yıldönümünde anılması, tanıtılması ve gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla 2020 yılı “Ömer Seyfettin Yılı” ilan edilmiştir. Bu düşünceyle Ömer Seyfettin’in eserlerini ad bilimsel olarak ele alan bu çalışmada, Ömer Seyfettin’in öykülerindeki kişi ve yer adları ele alınacak, yazarın öykülerinde iletmek istediği mesajlar bu açıdan daha somut hâle getirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ömer Seyfettin, edebi eserler, ad bilimi, kişi adları, yer adları

Person and place names in Ömer Seyfettin's works

Öz

Ömer Seyfettin is one of the founders of the modern Turkish story. He closely followed the political developments in the Balkan geography, and wrote about his military impressions, especially the political and social causes and consequences of the Balkan Wars in his stories. The traces of political and social developments in the Ottoman geography and Balkan geography, with Istanbul being the center, can be seen in all of his stories. He has also worked on the types of people that emerged from this period with their prominent features in his works. In addition to the positive types of people, their negative types were chosen to reflect the social and political situations of this period. The author has chosen these types deliberately. The author, who often takes the subjects of his stories from real life, aims to keep national consciousness awake. II. During the Constitutional Monarchy, it enabled the story people to criticize the shortcomings of the society, sometimes directly and sometimes indirectly. He reflected the types that lived under the influence of both the West (French) and the East (Arab-Persian) in his stories with very striking narrative methods. He has chosen his subjects from his memories, historical events, legends and daily life style of the era. Both nicknames, titles, personal names and place names used in their works are extremely important in terms of historicity. Person and place names are important for linguistic anthropology. Names can be considered a kind of mirror of the culture to which they belong. The year 2020 has been declared as the "Year of Ömer Seyfettin" in order to commemorate the death of Ömer Seyfettin, an important story writer of Turkish literature, on the 100th anniversary, and to introduce it to future generations. With this thought, in this study, which deals with the works of Ömer Seyfettin as a onomastics, the names of people and places in Ömer Seyfettin's in his stories will be discussed, and the messages that the author wants to convey in his stories will be made more concrete in this respect.

Anahtar Kelimeler

Ömer Seyfettin, literary works, onomastics personal names, place names

Kaynakça

• Aksan, Doğan (1998). Her Yönüyle Dil - Ana Çizgileriyle Dilbilimi I-II-III. Ankara: TDK.
• Budagov B.(1988). “Coğrafî Toponimi”. Türk Kültürü, S.398, s. 355-370.
• Eren Hasan (1966). “Yer Adlarımızın Dili”. TDAY-B-1965, Ankara: TDK, s. 155-165.
• Erol, Aydil (1992). Adlarımız. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Gülensoy Tuncer (1995). Türkçe Yer Adları Kılavuzu. Ankara: TDK.
• Ömer Seyfettin (2001). Bütün Eserleri: Makaleler 1. Haz. Hülya Argunşah, İstanbul: Dergâh.
• Ömer Seyfettin (2001). Bütün Eserleri: Makaleler 2. Tercümeler, Haz. Hülya Argunşah, İstanbul: Dergâh.
• Ömer Seyfettin (2014). Hikâyeler 2. Haz. Hülya Argunşah, 3. bs., İstanbul: Dergâh.
• Ömer Seyfettin (2014). Hikâyeler 3. Haz. Hülya Argunşah, 3. bs., İstanbul: Dergâh.
• Ömer Seyfettin (2015). Hikâyeler 1. Haz. Hülya Argunşah, 4. bs., İstanbul: Dergâh.
• Ömer Seyfettin (2015). Hikâyeler 4. Haz. Hülya Argunşah, 3. bs., İstanbul, Dergâh Yayınları.
• Ömer Seyfettin (2015). Ömer Seyfettin- Bütün Hikâyeleri. Haz. Nâzım Hikmet Polat, 2. bs., İstanbul: Yapı Kredi.
• Sakaoğlu, Saim (2001). Türk Ad Bilimi-I. Ankara: TDK................................
• Şahin, İbrahim (2007). Türkçe Yer Adlarının Yapısı Üzerine. Erzurum: A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 32.
• Şahin, İbrahim (2011). “Yeradıbilimi Araştırmalarında Mikrotoponiminin Yeri, Önemi ve Araştırma Yöntemi: Tırnak Köyü (İçel/Gülnar) Örneği”. Turkish Studies, Volume 6/1 s. 1807-1830.
• Şahin, İbrahim (2013). Türkiye Yeradbiliminde Terim ve Tür Sınıflandırması Sorunları. Eurasscience Journals/Avrasya Terim Dergisi, 2013, 1 (1): 46 – 58.
• Şahin, İbrahim (2015). Adbilim (Çerçeve, Terim, Yöntem ve Sınıflandırmalarıyla). Ankara: Pegem.
• Şenel, Mustafa (2009). “Yer Adları Açısından Derleme Sözlüğü”. Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı, TDK, Ankara, s. 627-670.
• Tulgar, Yıldız (2019). Ömer Seyfettin’in Hikâyelerindeki Halk Bilimsel Unsurların Tespiti ve İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Türkben, Tuncay (2012). Ömer Seyfettin Hikâyelerinde Söz Varlığı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yozgat: Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.