Betimleyici Çeviri Kuramı Işığında Bir Öykü İncelemesi: ‘Mademoiselle Perle’ Örneği

Yıl 2020, Sayı: 21, 1005 - 1016, 21.12.2020

Gülhanım Ünsal

https://doi.org/10.29000/rumelide.843475

Cited By: 1

Öz

Betimleyici çeviri kuramı norm kavramı üzerine kuruludur ve sadece çeviri metinleri değil, metinlerin içinde yer aldığı toplumsal ve kültürel bağlamları da göz önünde bulundurur. Normlar çevirmenler arasında görülen düzenli davranış biçimleridir. Bu davranış biçimleri alınan kararları içerir. Bu kararların sonucunda çevirmen hangi dil ve kültüre daha yakın duracağını belirleyerek “yeterlilik” ya da “kabul edilebilirlik” kutbunu seçer. “Kabul edilebilir” çevirinin “kapalı” bir çeviri olduğu söylenebilir. ‘Kapalı’ çeviride, kaynak metin “yerlileştirilerek” çevrilir. Çeviride erek kültür değerleri ve alıcısı ön planda tutulur. Buna karşın, “açık” çeviride, kaynak metinde alıcıya ve onun kültürüne yabancı olan değerler değiştirilmeden aktarılır. Erek kültüre “yabancılaştırılarak” yapılan bu çeviri, erek okuru kaynak kültür hakkında bilgi sahibi yapabilir. Bu bağlamda, kaynak kültür normlarının egemen olduğu çeviri “yeterlilik” kutbuna yakın dururken, erek kültür normlarının egemen olduğu çeviri “kabul edilebilirlik” kutbuna yakın durduğu ve “yeterlilik” kutbunun “açık” ve “kabul edilebilirlik” kutbunun “kapalı” çeviri yaklaşımıyla örtüştüğü görülür. Günümüzde, küreselleşme süreci ve çevirinin etkiye dayalı işlevsel değerinin artması sonucu “kapalı”, “yerlileştirilmiş” ve “kabul edilebilir” bir çevirinin tercih edildiği söylenebilir. Bu noktadan hareketle, bu çalışmada Guy de Maupassant’ın Mademoiselle Perle adlı öyküsünün dilimize yapılan iki çevirisi betimleyici çeviri kuramı bağlamında çevirmen kararları doğrultusunda çeviri normlarına göre ele alınmış, “açık” / “kapalı”, “yabancılaştırıcı” / “yerlileştirici”, “yeterlilik” / “kabul edilebilirlik” açısından incelenmiş ve çevirmenlerin kullandığı çeviri yöntem, yaklaşım ve stratejileri araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Betimleyici çeviri kuramı,, çeviri normları, yerlileştirme, yabancılaştırma,, çevirmen.

A Story Analysis in Terms of in the Light of the Descriptive Translation Theory: An Example of 'Mademoiselle Perle'

Öz

Descriptive translation theory is based on the concept of norm and takes into account not only the translation texts, but also the social and cultural contexts in which the texts take place. The rules are regular behaviors seen among translators. These behavior patterns include the decisions made. As a result of these decisions, the translator chooses the pole of "competence" or "acceptability" by determining which language and culture to approach closer to. It can be said that the "acceptable" translation is a "covert" translation. In “covert” translation, the source text is translated 'domesticated'. In translation, the values and receptors of the target culture are prioritized. In contrast, in the 'open' translation, the values foreign to the recipient and its culture in the source text are transferred unchanged. This translation, which is 'alienated' from target culture, can make the target reader knowledgeable about the source culture. In this context, it is seen that the definition of "adequate" in which the source culture norms are dominant and the translation in which the target norms are dominant is "acceptable", and the "overt" and "covert" translation approach. Moving from this point, in this study, two translations of the story of Guy de Maupassant's Mademoiselle Perle into our language have been discussed in line with the translator's decisions in terms of descriptive theory according to translation norms "overt" / "covert", "alienating" / "domestication", "adequate" / "acceptable" concepts have been examined and the translation method, approach and strategies used by the translator were investigated.

Anahtar Kelimeler

Descriptive translation theory,, tanslation norms, domestication, alienation, translator

Kaynakça

• Aksoy, N.B. (2002). Geçmişten günümüze yazın çevirisi. Ankara: İmge.
• Bengi-Öner, I. (2004). Çeviribilimde bireysel kuramlardan geniş ölçekli bir bakış açısına doğru. M. Rifat (Ed.), Çeviri seçkisi I - çeviriyi düşünenler (s.159-174). İstanbul: Sel.
• Bengi-Öner, I. (2001). Çeviribilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Sel.....................
• Bengi, I. (1993). Çeviri Eleştirisi Bağlamında Eleştirel Bilincin Oluşması ve Eleştiri, Üst-Eleştiri, Çeviribilim İlişkileri. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, İstanbul. Boğaziçi Üniversitesi 4, 25-50.
• Berk, Ö. (2005). Kuramlar ışığında açıklamalı Çeviribilim terimcesi. İstanbul: Multilingual.
• Berman, A. (1984). L’épreuve de l’étranger. Culture et traduction dans I'Allemagne romantiąue, Paris: Gallimard.
• Guidère, M. (2008). Introduction à la traduction. Bruxelles: De Boeck.
• House, J. (1997). Translation quality assessment: a model revisited. Tübingen: Narr. Erişim Adresi: http://www.benjamins.com/online/tsb/link/3941 (19.10. 2020).
• Maupassant, Guy de (2014). Matmazel İnci - Gönül Öyküleri içinde (Çev. H. Erdemol), İstanbul: Alakarga Sanat Yayınları. Erişim Adresi: http://maupassant.free.fr/textes/turc/perle.xml (30.08.2020).
• Maupassant, Guy de (1993). İnci Hanım - Küçük Rok içinde (Çev. M. N. Özön), İstanbul: Remzi.
• Maupassant, Guy de (1886). Mademoiselle Perle. Erişim Adresi: http://textes.libres.free.fr (30.08.2020).
• Osimo, B. (2011). Manuale del traduttore. Guida pratica con glossario. Milano: Hoepli.
• Raková, Z. (2014). Les théories de la traduction. Brno: Masarykova Univerzita.
• Raková, Z. (2015). Çeviri kuramları. (Çev.: Y. Polat), Çevirmen Yayını.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2011). Çevirinin ABC’si. İstanbul: Say.
• Toury, G. (2004). Çeviri normlarının doğası ve çevirideki rolü (Çev.: A. Eker). M. Rifat (Ed.), Çeviri seçkisi II - çeviri(bilim) nedir? (s.149-164). İstanbul: Sel.
• Toury, G. (1995). Descriptive translation studies and beyond. Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins.
• Toury, G. (1980). In search of a theory of translation. Tel-Aviv: Porter Institute for Poetics and Semitics.
• Venuti, L. (1995). The translator’s invisibility. A history of translation. London & New York: Routledge.
• Venuti, L. (1992). Rethinking translation: discourse, subjectivity, ideology. London & New York: Routledge.
• Yazıcı, M. (2005). Çeviribilimin temel kavram ve kuramları, İstanbul: Multilingual.
• Yücel, F. (2007). Çeviri eleştirisi neyi eleştirir?. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 8 (12), 39-58. Zeytinkaya, D. (2016). Gideon Toury’nin Erek Odaklı Kuramı Işığında Bedrettin Tuncel’in İnsandan Kaçan Başlıklı Çevirisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 1 (35), 35-47.