Yedi kat arşa kanatlanan atlar: Yahya Kemal Beyatlı’da şehitlik kavramı

Yıl 2020, Sayı: 21, 322 - 330, 21.12.2020

Hakan Değirmenci

https://doi.org/10.29000/rumelide.843498

Öz

Türk edebiyatının önemli simalarından biri olan Yahya Kemal Beyatlı, şiirlerini büyük ölçüde Kendi Gök Kubbemiz ve Eski Şiirin Rüzgârıyle adlı kitaplarında toplanmıştır. Bu şiirlerde hayat, yaşlılık, ölüm, sonsuzluk, özlem, ruh, musiki, mimari, İstanbul, Türklük, Osmanlı tarihi, fetih ve şehitlik gibi kavram ve mevzular öne çıkmaktadır. Onun şiirlerinde, temelleri Üsküp’te çocukluğunun geçtiği yıllarda atılmış, İstanbul’un eski semt ve mekânlarında olgunlaşmış tecrübe ve dikkatlerle teşekkül eden bir medeniyet tasavvuru görülmektedir. Bu tasavvur, onun Fransız düşünürlerinden aldığı tarih ve vatan telakkisiyle beslenmiş, kendi mimari, musiki ve şiir zevkiyle de estetik bir görünüm kazanmıştır. Dolayısıyla Yahya Kemal’in şiir sanatının önemli bir cephesini milli ve romantik bir duyuşla kaleme aldığı şiirleri oluşturmaktadır. Şairin yukarıda ismini zikrettiğimiz kitaplarında yer alan şiirlerinde, bilhassa Akıncı ve Mohaç Türküsü gibi destan-şiirlerinde, 26 Ağustos 1922 başlığı altındaki ebedîleşmiş dizelerinde şehit, şehitlik ve şehadet gibi manevi değeri yüksek kavramlar işlenmiştir. Bu şiirlerin yanı sıra Süleymaniye’de Bir Bayram Sabahı, İstanbul’un Fethini Gören Üsküdar, Koca Mustafapaşa, O Rüzgâr, Bir Tepeden, Ok, 1918, Akıncı ve Mohaç Türküsü, Kaybolan Şehir, İstanbul’u Fetheden Yeniçeriye Gazel, İstanbul’un Fethini Gören Üsküdar, Mihriyâr, Rubai ve Gedik Ahmet Paşa’ya Gazel ve Selimnâme’deki manzumelerinde de kahramanlık duygusu ile birlikte şehitlik kavramı işlenmiştir. Bu çalışmada yukarıda ismini zikrettiğimiz şiirlerden hareketle şairin şiir evreninde şehadet temasının nasıl teşekkül ettiği ortaya konulmaya çalışılacak, öncesinde Yahya Kemal’de milli romantizmin oluşmasıyla ilgili tetkiklerimiz olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yahya Kemal Beyatlı,, şiir, tarih, şehitlik

The horses taking wings towards the seventh heaven: the concept of martyrdom in Yahya Kemal Beyatli

Öz

Yahya Kemal Beyatlı, one of the important figures of Turkish literature, mostly collected his poems in his books named Our Own Sky Dome and the Wind of the Old Poetry. In these poems, concepts and subjects such as life, old age, death, eternity, longing, spirit, music, architecture, Istanbul, Turkishness, Ottoman history, conquest and martyrdom come to the fore. In his poems, the foundations of which were laid in the years of his childhood in Skopje, a civilization imagination formed in the old districts and places of Istanbul with mature experience and attention is seen. This vision was nourished by the understanding of history and homeland he received from his French thinkers, and gained an aesthetic appearance with his taste in architecture, music and poetry. Therefore, an important aspect of Yahya Kemal's poetry is the poems he wrote with a national and romantic sensation. In the poems of the poet whose name we have mentioned above, especially in epic-poems such as Akıncı and Mohaç folk songs, and in his eternal lines under the title of 26 August 1922, concepts of high spiritual value such as martyrdom, martyrdom and martyrdom are mentioned. In addition to these poems, Süleymaniye’de Bir Bayram Sabahı, İstanbul’un Fethini Gören Üsküdar, Koca Mustafapaşa, O Rüzgâr, Bir Tepeden, Ok, 1918, Akıncı ve Mohaç Türküsü, Kaybolan Şehir, İstanbul’u Fetheden Yeniçeriye Gazel, İstanbul’un Fethini Gören Üsküdar, Mihriyâr, Rubai ve Gedik Ahmet Paşa’ya Gazel ve Selimnâme the concept of martyrdom with the sense of heroism is also mentioned in the poems in Gazel and Selimnâme. In this study, we will try to reveal how the poet formed the theme of martyrdom in the poetry universe based on the poems we have mentioned above, and we will first examine the formation of national romanticism in Yahya Kemal.

Anahtar Kelimeler

Yahya Kemal Beyatlı, poem, history, martyrdom

Kaynakça

• Akyüz, K. (1970). Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, İstanbul: Doğuş .
• Aydemir, Y. (2009). “Yahya Kemal: Geleneği Geliştiren, Dönüştüren Şair”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, s. 1-28.
• Ayvazoğu, B. (2003). Yahya Kemal Eve Dönen Adam, İstanbul: Ötüken.
• Banarlı, N S. (1960). Yahya Kemal’in Hatıraları, İstanbul: Yahya Kemal Enstitüsü.
• Banarlı, N S. (1965). “Yahya Kemal’in Tarih Düşünceleri”, Hayat Tarih Mecmuası, 11, s. 4-18.
• Beyatlı, Y K. (1974). Eski Şiirin Rüzgârıyle, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Beyatlı Y K. (1991). Tarih Musâhabeleri, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Beyatlı Y K. (1992). Aziz İstanbul, Ankara: MEB....................
• Beyatlı, Y K. (1995). Kendi Gök Kubbemiz, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti...
• Cüceloğlu, D. (1991). İnsan ve Davranış. İstanbul: Remzi.
• Doğan, E.-Tığlı, F. (2005). “Sultan V. Mehmed Reşad’ın Çanakkale Gazeli ve Bu Gazele Yazılan Tahmisler”, İÜ Edebiyat Fakültesi TDE Dergisi, C. 33, s. 41-96.
• Emil, B. (1988). Türk Kültür ve Edebiyatından Şahsiyetler, Ankara: Akçağ.
• Okay, O. (1992) “Yahya Kemal Beyatlı” maddesi, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 6, s. 35-39.
• Okay, O. (1992). “Yahya Kemal Beyatlı” maddesi, Büyük Türk Klasikleri, İstanbul: Ötüken-Söğüt Neşriyat, 11, s. 195-203.
• Orakçı, C. (2003). Yahya Kemal Beyatlı, Ankara: Alternatif.
• Şentürk, H. (2014). Yahya Kemal ve Din. İstanbul: İz.
• Tanpınar, A H. (2001). Yahya Kemal, İstanbul: Dergâh.
• Tanyol, C. (1985). Türk Edebiyatında Yahya Kemal, İstanbul: Remzi.