Türk romanında (1923-1938) yabancı okullardaki misyoner eğitim faaliyetlerinin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 22, 395 - 408, 21.03.2021

Enes Yaşar Mehtap Özden

https://doi.org/10.29000/rumelide.895940

Öz

Bu çalışmanın amacı yabancı okulların Cumhuriyet Dönemi Türk romanına (1923-1938) değerler eğitimi açısından etkisini incelemektir. Çalışmada ele alınan romanların karakterleri yabancı okullarda öğrenim gören Türk öğrencilerdir. Bu öğrencilerin tavır, davranış ve hareketleri değerler eğitimi bağlamında ele alınmış ve yabancı okullardaki eğitim anlayışının etkileri esas alınarak incelenmiştir. Ele alınan romanlar Spranger’in değerler sınıflandırmasında yer alan dinî değerler boyutuyla irdelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma evrenini Cumhuriyet Dönemi Türk romanı (1923-1938) oluşturmaktadır. Araştırmada amaçlı örneklem yoluna gidilmiş olup dinî değerleri ele alan 19 roman seçilmiştir. Çalışmada karakterlerin yabancı okullarda eğitim yoluyla edindikleri değerler Spranger’in değerler sınıflandırması yoluyla tespit edilmiştir. Ardından bu sınıflandırma kahramanın mensup olduğu toplumun dinî değerleriyle edindiği tutumlar ve kahramanın yabancı toplumların dinî değerleriyle edindiği tutumlar şeklinde alt kategorilere ayrılmıştır. Romanlardan elde edilen değer çözümlemeleri için içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu çerçevede ele alınan romanlarda yabancı okulların, müfredatlarındaki içeriklerle Hristiyanlık öğretilerini Türk öğrencilere aktarmaya, rahip ve rahibelerden oluşan eğitimci kadrolarıyla misyonerlik faaliyetlerini yürütmeye çalıştıkları tespit edilmiştir. Ayrıca yabancı okullarda alınan eğitim sonucu öğrenciler nezdinde Hristiyanlık inancının medeniyeti; İslami inanç ve değerlerinin ise geri kalmışlığı sembolize ettiği görülmüştür. Bu doğrultuda yabancı okullar tarafından Türk öğrencilerin dinî değerlerinden uzaklaştırılarak millî bir bilinçten yoksun bırakılmaya çalışıldıkları anlayışı hâkim olmuştur. Sonuç olarak Cumhuriyet Dönemi Türk romanında (1923-1938) dinî değerlerin yalnızca bir inanç meselesi değil, aynı zamanda bir medeniyet tasavvuru da oluşturduğu görülmüştür. Bu çerçevede değerler eğitiminin bireylere kimlik bilinci aşılaması, inançlara karşı farkındalıklar oluşturması ve toplumun temel dinamiklerini inşa etmesi yönüyle katkı sağlayabileceği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Değerler eğitimi,, dinî değerler,, yabancı okullar,, eğitimde misyonerlik,, Batılılaşma

Examination of missionary education understanding in foreign schools in terms of education of values in Turkish novel (1923-1938)

Öz

In this study, the effect of foreign schools on the Republican Period Turkish Novel (1923-1938) in terms of values education was examined. The characters in the novels are Turkish students studying in foreign schools. The attitudes, behaviors and movements of these students have been approached in the context of values education and examined on the basis of the effects of foreign schools. The novels discussed were examined in terms of religious values. Document analysis method, one of the qualitative research methods, was used in the research. The population of the study was the Republic Period Turkish Novel (1923-1938). 19 novels were selected from among the novels of this period through purposeful sampling. The values that the students acquired through education in the study were determined by Spranger's classification of values and divided into categories. Then, this classification was divided into sub-categories. These are the attitudes taken by the character with the religious values to which he belongs and the attitudes taken by the character with the religious values of foreign societies. Content analysis method was used for value analysis in novels, In the novels discussed, it was determined that foreign schools tried to convey Christian teachings to Turkish students with their curriculum and to carry out missionary activities with educational staff consisting of priests and nuns. However, it has been determined that Islamic beliefs and values symbolize backwardness for students. In this case, Turkish students were removed from their religious values by foreign schools. It has been understood that they are trying to be deprived of a national consciousness. As a result, it has been seen that in the Republican Period Turkish Novel (1923-1938), religious values not only constitute an understanding of belief but also an imagination of civilization. In terms of Turkish education, it is understood that it will contribute to the field by instilling an awareness of identity, creating awareness against beliefs and building the basic dynamics of the society.

Anahtar Kelimeler

Values education,, religious values, foreign schools, missionary in education,, westernization.

Kaynakça

• Benice, E. İ. (1932). Gözyaşları. İstanbul: Millîyet Matbaası.
• Berkant, M. T. (1980). Bahar çiçeği. İstanbul: Kısmet Mücellithanesi.
• Gündüz, A. (1933). Ben öldürmedim kokain. İstanbul : Semih Lütfi.
• …………... (1938). Zekeriya sofrası. İstanbul : Semih Lütfi.
• …………... (1942). Bu toprağın kızları. İstanbul : Semih Lütfi.
• Güntekin, R. N. (1941). Acımak. İstanbul : Semih Lütfi.
• ………………. (1967). Akşam güneşi. İstanbul: İnkılap ve Aka.
• ………………. (1963). Eski hastalık. İstanbul: İnkılap ve Aka.
• ………………. (TY). Çalıkuşu. Ankara: İnkılap.............................
• ………………. (TY). Gökyüzü. Ankara: İnkılap.....................................
• ………………. (TY). Gizli el. Ankara: İnkılap..........................................
• Karaosmanoğlu, Y. K. (1966). Sodom ve Gomore. Ankara: Bilgi.
• Kuntay, M. C. (2012). Üç İstanbul. İstanbul: Oğlak.............................
• Nayır, Y. N. (1931) Bir kadın söylüyor. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kütüphanesi.
• Onan N. H. (1977). Kolejli nereye. İstanbul : Boğaziçi. ............................
• Safa, P. (TY). Sözde kızlar. İstanbul: Ötüken............................................
• Sevengil, R. A. (1936). Çıplaklar. İstanbul: Vakit..................................
• ………………. (1937). Açlık. İstanbul: Vakit.....................................
• Tek, M. F. (2002). Pervaneler. İstanbul : Kaknüs.....................................
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research methots in education. New York, NY, USA: Routledge.
• Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş, nitel, nicel ve eleştirel kuram metodolojileri. Ankara: Anı.
• Ergin, O. (1940). Türkiye maarif tarihi cilt:2. İstanbul: Osmanbey Matbaası.
• Ertuğrul, H. (2005). Kültürümüzü etkileyen okullar. İstanbul: Nesil.
• Giddens, A. (2005). Sosyal teorinin temel problemleri. İstanbul: Paradigma.
• Karabekir, K. (1939). Misyonerlerin faaliyeti. Yeni Sabah, nr.249, 11, s.5.
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis an introduction to its methodologgy. USA: Sage Puplications.
• Marshall, C. ve Rossman, G. B. (2006). Designing qualitattive research. California: Sage Puplication.
• MEB. (2017). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı (1-8. Sınıflar). Ankara: MEB.
• MEB. (2019). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı (1-8. Sınıflar). Ankara: MEB.
• O’leary, Z. (2004). The essential guide to doing research. London: SAGE Publications Ltd.
• Sencer, M. ve Sencer, Y. (1978). Toplumsal araştırmalarda yöntembilim. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını.
• Sevinç, N. (1975). Ajan okulları. İstanbul: Oymak.
• Şencan Gürtunca, E. E. (2017). Robert Kolej’de öğrenim gören Türk öğrenciler üzerine prosopografik bir çalışma (1863-1971). (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Toprak, S. (2019). Zihniyet bağlamında Cahit Zarifoğlu’nun savaş ritimleri romanına bir bakış. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 12,66, s.204-211.
• Tanpınar, A.H. (1982). Yahya Kemal. İstanbul: Dergâh........................................
• Tural, S. (2012). Yahya Kemal’de tasavvuf. Dil ve Edebiyat, s.20-24.
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2016). Değerler eğitimi. İstanbul: Pegem Akademi.
• Vahapoğlu, M, H. (2005). Osmanlıdan günümüze azınlık ve yabancı okullar. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Yaman, H., Taflan, S. ve Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), s.107-120.
• Yaşar, E. (2020). Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı’nda (1923-1938) Yabancı Okulların Değerler ve Türkçe Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
• Yeşil, A. ve Aydın, R. D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (2), s.65-84