Anadolu’da Sa῾dî-i Şîrâzî’nin Gülistân adlı eserine yazılan Farsça nazireler

Yıl 2021, Sayı: 22, 527 - 539, 21.03.2021

Çetin Kaska

https://doi.org/10.29000/rumelide.895963

Öz

Sa’dî-i Şîrâzî’ye ait olan Gülistân sadece Fars dili ve edebiyatının değil, İslam’ın şekillendirdiği edebiyat ve kültürün en önemli eserlerindendir. Bir dibâce ve çeşitli konuların işlendiği sekiz bölüm olarak tertip edilen bu eser, hem muhtevası hem de müellifin kullandığı dil ve üslup nedeniyle Türk edebiyatında ilgiyle takip edilmiş, çok defa Türkçeye tercüme edilmiş, şerh ve nazireleri yazılmıştır. Mevlânâ, Mesnevî’si ve diğer eserleriyle nasıl edebiyatımızı etkilemişse Sa’dî de öyle etkilemiştir. Sa’dî’nin eserleri bilhassa Gülistân hemen her yüzyılda her çeşit ve sınıf insanı etkilemiş ve bu etki bu zamana kadar eserin gözden düşmemesine vesile olmuştur. Bu tesirde şüphesiz şairin bediî üslubu ve ifade inceliğinin de payı vardır. Doğu edebiyatının klasik eserlerinden olan ve yıllarca ders ve ahlak kitabı olarak okutulan Gülistân’a Anadolu’da dokuz Farsça nazire yazılmıştır. Adı ve bölümleri Gülistân'ı çağrıştıran bu Farsça eserler, Gülistân’a duyulan hayranlığın göstergesidir. Bu makalede Anadolu’da Gülistân’a Farsça nazire yazanlar ve nazireleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sa’dî-i Şîrâzî,, Gülistân, Anadolu, nazire, Farça

The parallel works written in Persian to Saadi’s Gulistan in the anatolian

Öz

Gulistan, which belongs to Saadi Shirazi, is one of the most important works of not only Persian language and literature, but also the literature and culture shaped by Islam. This work, organized as an introduction and eight chapters in which various topics are covered, was followed with interest in Turkish literature due to both its content and the language and style used by the author, it was translated into Turkish many times, and its comments and parallel works were written. Saadi affected our literature just as Mawlana's book called Masnavi and other works affected our literature. Saadi's works have influenced people of all kinds and classes, especially in Gulistan, in almost every century, and this effect has caused the work to remain in favor until this time. Undoubtedly, the essence of the poet and the fineness of expression have a share in this influence. nine Persian parallel works were written in Anatolia to Gulistan, one of the classical works of Eastern literature and has been taught as a course and ethics book for years. These works in Persian, whose name and parts remind of Gulistan, are a sign of the admiration for Gulistan. In this article, the people who wrote parallel work in Persian for Gulistân in Anatolia and their parallel works are discussed.

Anahtar Kelimeler

Saadi Shirazi,, Gulistan, Anatolia, parallel work, Persian

Kaynakça

• Âdemiyyet, Ferîdûn (1357). Endîşehâ-yı Mîrzâ Âkâ Hân-i Kirmânî. Tahran: İntişârât-i Peyâm.
• Altınay, İbrahim (2019). Mostarlı Fevzî’nin Bülbülistân’ı (Metin İnceleme- Tercüme-Transkripsiyon). D.T., İstanbul: İstanbul Ü.
• Babacan, İsrafil (2015). “Sâyilî ve Türkçe Şiirleri”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Güz (23): 61-83.
• Çaldak, Süleyman (1997). Nergisî ve Nihâlistân’ı (İnceleme-Metin). D.T., Malatya: İnönü Ü.
• Çiçekler, Mustafa (1994). Kemal Paşazâde ve Nigâristân’ı. D.T., İstanbul: İstanbul Ü.
• Çiçekler, Mustafa (2008). "Saʻdî-i Şîrâzî". DİA. İstanbul: Diyanet Vakfı, 35: 405-407.
• Devletşâh (2011). Şair Tezkireleri (Tezkiretü’ş-şuarâ). Çev. Necati Lugal. İstanbul: Pinhan.
• Dihhodâ, Ali Ekber (1349). Lügatnâme-i Dihhodâ. Tahran: İntişârat-i Dânişgâh-i Tehrân.
• Dilgoşâ, Ali Bâğdârî (1394). “Bâzhân-i Kitâb-i Rıdvân Risâle-i Münteşir Neşode ez Mîrzâ Abdülhüseyîn Hân Berdesîrî-i Kirmânî”. Peyâm-i Bahâristân, 7 (2): 248-268.
• Eroğlu, Niğdeli Hakkı (2000). Gül Suyu Gülistan Tercümesi. Haz. Azmi Bilgin-Mustafa Çiçekler. İstanbul: Ötüken.
• Ersoy, Asu (2006). Nahlistan (İnceleme-Metin-Dizin). Y.L., Manisa: Celal Bayar Ü.
• Fevzi Efendi, Mehmed (1312). Bülbülistân. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Fevzî-i Mostârî (1395). Bülbülistân. Nşr. Mesud Murâdî. Tahran: İntişârât-i Kûze.
• Fevzî-i Mostârî, Mehmed (1391). Bülbülistân. Nşr. Ahmed Behnâmî. Tahran: Peyâm-i Bahâristân.
• Hânlerî, Zehrâ (1347). Ferheng-i Edebiyyât-i Fârsî. Tahran: İntişârât-i Bunyâd-i Ferheng-i İrân.
• Hidâyet, Rızâ Kulîhân (1339). Mecmaʻu'l-fusahâ. Nşr. Müzâhir-i Musaffâ. Tahran: Emîr Kebîr.
• Kardaş, Zekai (2004). Kasım b. Ahmed-i Koncâî’nin Fetihnâme’sinin Tenkitli Metni. D.T., İstanbul: İstanbul Ü.
• Kaska, Çetin (2020). “İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde Bulunan Farsça Yazmalar” ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11: 72-99.
• Kazâî, Hâdî (1386). Zindegînâme-i Şâʻirân ve Nivîsendegân. Tahran.
• Kurtuluş, Rıza (2016). “Âkâ Hân-i Kirmânî”. DİA. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, EK-1, 59-60.
• Mehdîpûr, Muhammed (1377). “Sâye-i Gülistân Der Bülbülistân Muârifî-i Kitâb-i Sünbülistân-i Şeyh Şücâ-i Gürgânî”. Neşriyye-i Dânişkede-i Edebiyyât ve Ulûm-i İnsânî-i Tebrîz, 169: 129-144.
• Nevâî, Ali Şîr (2017). Mecâlisü’n-Nefâis/ Herâtî ve Hekimşâh Çevirisi Mülhakâtı. Çev. A. Naci Tokmak. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Oğûlbîg, Sayyâd Yektâî (1388). Tashîh-i Nusha-i Hattî-yi “Rıdvân” Eser-i Mîrzâ Âkâ Hân-i Kirmânî. Y.L.T., Tahran: Dânişgâh-i Peyâmnûr Dânişkede Edebiyyât ve Ulûm-i İnsânî.
• Özçakmak, Fatma (2017). Gülistân-i Vâhidî (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin). Y.L., Erzurum: Atatürk Ü.
• Sa’dî-i Şîrâzî (1991). Gülistan. Çev. Hikmet İlâydın. İstanbul: MEB.
• Sa’dî-i Şîrâzî (2001). Gülistân. Çev. Mehmet Kanar. İstanbul: Şule.
• Sa’dî-i Şîrâzî (2007). Gülistan Tercümesi. Çev. Sibîcâbî. Haz. Oğuz Ergene. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Safâ, Zebîhullâh (1368). “Saʻdî”, Târîh-i Edebiyât Der İrân. Tahran: İntişârât-ı Ferdovs, 1/3: 584-614.
• Sâyilî, Ravzatü’l-Ahbâb, Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya Koleksiyonu, nr. 3205
• Seyf, Abdülrızâ-Aydın, Nazmi (2018). “es-Seyyid Muhammed Şevket el-İstanbûlî ve Nazîreî ki bâ Nâm-i Sünbülistân ber Gülistân-i Sa’dî Nigâşte”. Asos journal, 71: 601-614.
• Süren, Arzu (2006). Şükrüllâh-i Şirvânî’nin Nahlistân Adlı Eserinin Metni ve Metin İncelemesi. D.T., İstanbul: İstanbul Ü.
• Süreyya, Mehmet (1996). Sicil-i Osmânî. Ed. Nuri Akbayar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Şevket, Mehmed, Sünbülistân-i Rûm, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, nr. FY 932, vr. 1b-156a.
• Şücâ’-i Gürgânî (1384). Sünbülistân. Nşr. Muhammed Mehdîpûr. Tebriz: İntişârât-i Dânişgâh-i Tebrîz.
• Tahir, Bursalı Mehmed (1976). Osmanlı Müellifleri. Haz. İsmail Özen. İstanbul: Yaylacılık Matbası.
• Taşkın, Gülşah (2009). Çorlulu Zarîfî Divanı İnceleme Edisyan Kritikli Metin. D.T., İstanbul: Marmara Ü.
• Turan, Şerafettin (2002). “Kemalpaşazâde”. DİA. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 25: 238-40.
• Uzun, Mustafa İsmet (1995). “Edirne Müftüsü Fevzi Efendi”. DİA. İstanbul: Diyanet Vakfı, 12: 506-509.
• Vazıh Efendi, Mustafa (2016). Gülistan Tercümesi. Haz. Ahmet Topal, Kayseri.
• Yazıcı, Tahsin (1988). “Sa’dî”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Milli Eğitim, 10: 36-41.
• Yazıcı, Tahsin (1996). “Gülistân”. DİA. İstanbul: Diyanet Vakfı, 14: 240-41.
• Yazıcı, Tahsin, (1364). “Ehemmiyet-i Âsâr-i Sa’dî der İmpârâtûrî-i Osmanî ve Devrân-i Cumhuriyyet-i Turkiye,” Zikr-i Cemîl-i Sa’dî, c.3, s.319-328).
• Yılmaz, Ozan (2012). Gülistân Şerhi (Sûdî-i Bosnevî). İstanbul: Çamlıca.
• Yılmaz, Ömer (2008). “Mehmed Fevzi Efendi’nin İnsan Tanımı ve Tasnifi Üzerine Bazı Mülahazalar”. Journal of Analytic Divinity, 3 (2): 6-22.