İbrahim Tırsî’nin kendi şairliğine ve şiirine bakışı

Yıl 2021, Sayı: 22, 568 - 586, 21.03.2021

Kudret Safa Gümüş

https://doi.org/10.29000/rumelide.895975

Cited By: 3

Öz

Poetika, şairlerin şiirlerini yazarken ait oldukları şiir geleneğinin kurallarını içeren bir terimdir.
Her şairin şiir geleneğini inceleyerek şiir anlayışı ile ilgili yapılan çalışmalar, şairlerin zihinsel altyapısını ortaya çıkarmak açısından önemlidir. Dîvân şiiri göz önünde bulundurulduğunda şairlerin şiir anlayışları; tezkireler, dîvânların ön sözü, kasidelerin fahriye kısımları, gazellerin mahlas beyitleri ve şiir unsurlarının yer aldığı bazı şiir ve beyitlerle incelenebilmektedir. Şairler, şiirlerinin güzelliğini ve etkinliğini vurgulamak için dîvânlarında çeşitli sanatlara ve çok sayıda mazmûna atıfta bulunmuşlar, böylece eserlerinde şair ve şiire ilişkin düşüncelerini yansıtmışlardır. Dîvân şairinin hayatı algılama biçimini şiirine yansıttığı eserler, Osmanlının zihinsel altyapısını sunmaktadır. Şairler öncelikle şiirde anlama önem vermişler ve eserlerini bu noktadan hareketle yazmışlardır. Şairler, kaleme döktükleri şiirlerinin kelimelerden hareketle anlaşılamayacağını, sadece kalp gözüyle şiire bakan kişiler tarafından anlaşılacağını ifade etmişlerdir. Hâl böyle olunca, her şairin şair ve şiir hakkındaki görüşleri incelenmeli, Osmanlı şairlerinin şiire yaklaşımı tanıtılmalı ve Osmanlı şiirinin anlam ekseni ortaya konulmalıdır. Tırsî, 18. yüzyıl dîvân şairi ve hattatlarından biridir. Kaynaklarda, onun asıl adının İbrahim olduğu belirtilmektedir. İbrahim Tırsî, günlük yaşamla ilgili birçok konuyu ele almış; giyim, yemek, müzik, el sanatları gibi sosyal yaşamın çeşitli alanlarını şiirine yansıtmıştır. Onun şiirden beklediği sadece eğlenmek ve eğlendirmektir. Şiirleri hezliyât tarzındadır. Şiirde benimsediği bu üslup, şiirlerin içeriğini komik bir hâle getirmekten ibarettir. Bu çalışmada, İbrahim Tırsî'nin kendi şairliği ve şiiri hakkındaki fikirleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. İbrahim Tırsî’nin dîvânını analiz neticesinde, gazellerin mahlas beyitleri, kasidelerin fahriye kısımları ile şair ve şiire dair fikirleri eksenindeki diğer beyitler araştırma sırasında çalışmaya ışık tutmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dîvân şiiri, Poetika, İbrahim Tırsî

İbrahim Tırsi’s view of his poetry and his poem

Öz

Poetic is a term that contains the rules of the poetry school to which poets belong while they write their poems. The studies which have executed concerning their conception of poetry by examining the poetry tradition of each poet is important in order to reveal mental infrastructure of poets. When the Diwan poetry take into consideration, the subject of poetic is able to be analysed through some poems in which contain poetical elements such as tezkires, introduction of diwan, parts of fahriye in odes, pseudonymous couplet of the ghazals. Poets have referred to various arts and a large number of mazmûn in their diwan in order to emphasize beauty and effectiveness of their poems, thus they have reflected to their views on poetry and poetry in their works. The works which reflect the life vision of the Ottoman poet and therefore his viewpoint that dominates his poetry present mental infrastructure of the Ottoman society. Poets, they stated first of all that it should be meanings in poetry, and they write their works by acting on this axis. Poets expressed that their poems can not be understood by moving from words, will have just comprehended by erudits who look through the heart eye. In this case; The view about poetry and poet of each poet should be exam the poetics of Ottoman poetry should be introduced by aid of inductive approach ined and the poetics of Ottoman poetry must be put forward by aid of inductive approach. Ibrahim Tırsî is one of the 18th century Ottoman poets and calligraphers. His real name is Ibrahim. Ibrahim Tırsî has dealt with many issues related to the daily life. He looks sarcastically to various areas of social life such as clothing, food, music, crafts. What he expects from poetry is just to have fun and entertainment. His poems are in the style of “hezliyât”. This style he has adopted in poetry consists in making the contents of poems funny. In this work; ideas about comprehension of poet and poetry of İbrahim Tırsî, poet and representative were tried to be revealed. As a result of the analyse of the diwan of poet, last couplets of ghazals, parts of fahriye in odes and poetic couplet or bents have shed light on us during research.

Anahtar Kelimeler

Diwan Poetry, poetic, Ibrahim Tırsî

Kaynakça

• Aslan, M. & Keskin Aslan, R. (2019). “Tırsî Dîvânı‟nda Çingeneler.” Asya Studies-Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar, Number:7, Spring, p. 29-35.
• Arı, A. (2005). “Şeyh Gâlib’in Poetikası”, Osmanlı Araştırmaları, Mehmed Çavuşoğlu Armağanı-II, XXVI, 53: 51-54.
• Çavuşoğlu, M. (1981). “XVI. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı: Dîvân Edebiyatında Şiir Kavramı”, Çevren C.IX: 47.
• Çavuşoğlu, M. (2017). Necâtî Bey Dîvânı’nın Tahlili, Ankara: Kitabevi............................
• Doğan, M. N. (2002a). Taşlıcalı Yahyâ’nın Yûsuf u Zelîha’sında Şiirin Şiiri, Eski Şiirin Bahçesinde, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Doğan, M. N. (2002b). Klâsik Edebiyatımızda Sanat ve Şiir Felsefesi (Poetika), Eski Şiirin Bahçesinde, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Doğan, M. N. (2002c). Fuzûlî’nin Poetikası, İstanbul: Yelkenli.
• Ekici, H. (2020). “Karamanlı Nizâmî’nin Şair ve Şiir Hakkındaki Mülâhazaları”, SUTAD, 49: 177-195.
• Elbir, B.& Yorulmaz Kahve, M. (2020). “Tırsî Dîvânı’nda Hayvan Adlarının Kullanımı”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (18), 230-267. DOI: 10.29000/rumelide.705594.
• Erdem, S. (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı: İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: AKM.
• Erkal, A. (2018). Dîvân Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl) Ankara: Altınordu.
• Fatîn (1272). Tezkire-i Hâtimetü’l-Eş‘âr. İstanbul: İstanbul Litografya Destgahları.
• Hammer-Purgstall, J. V. (1837). “Tarsî”. Geschichte der Osmanischen Dichtkunst bis auf unsere Zeit. 4. C. Pesth.
• Işınsu, T. & İsen, D. (2007). “Fahriyeler Işığında Osmanlı Şiirinde İdeal Şairin Portresi”, Bilig, 43: 107-116.
• Kaplan, Y. (2014). Şeyh Şânî Mustafa Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sani-seyh-sani-mustafa-efendi Erişim Tarihi: 11.09.2020.
• Karaca, A. (2005). İkinci Yeni Poetikası, Ankara: Hece.
• Karataş, T. (2009). “Poetik Düşünüşün Klâsik Şiirde Dile Getirilişi: Bâkî Dîvânı Örneği”, A.Ü Türkiyat Araştırmaları Enstitü Dergisi (Prof. Dr. Hüseyin AYAN Özel Sayısı), 39: 449-457.
• Kaya, B. A. (2012). “Necâtî Bey’in Şiir Anlayışı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 27: 143-218.
• Kaya, B. A. (2016). “Necâtî Bey’in Şair Anlayışı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 34: 149-214.
• Kaya, B. A. (2020). Necâtî Bey’in Poetikası (Şiir ve Şair Anlayışı). İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Kesik, B. (2014). Kebûterî Mehmet Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kebuteri-hezari-kebuteri-mehmed Erişim Tarihi: 05.08.2020.
• Kesik, Beyhan (2014). Eyyûbî Aklî Mehmed Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/akli-eyyubi-akli-mehmed-efendi Erişim Tarihi: 14.10.2020.
• Kesik, Beyhan (2014). Süleyman-zâde Mehmed Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/adli-suleymanzade-mehmed-efendi Erişim Tarihi: 18.11.2020.
• Kılıç, M. E. (2004). Sûfi ve Şiir (Osmanlı Tasavvuf Şiirinin Poetikası-11. Baskı), İstanbul: İnsan.
• Kubbealtı Lugatı, http://www.lugatim.com...............................
• Okay, O. (2011). Sanat ve Edebiyat Yazıları, İstanbul: Dergâh..........................
• Öntürk, T. (2016). “Sünbül-zâde Vehbî Dîvânı’nda Şiir ve Şair İle İlgili Düşünceler”. İdil, 5 (26): 1743-1762.
• Özkan, İ. H. (1999). “Irak”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 19, s. 115-116.
• Özkan, İ. H. (2013). “Zencir”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 44, s. 255-256.
• Öztoprak, N. (2005). “Rûhî’nin Şiir Anlayışı”,Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 12: 101-136.
• Öztoprak, N. (2006). “Rûhî’nin Şair Anlayışı”, Osmanlı Araştırmaları, XXVIII: 93-122.
• Pala, İ. (2017). Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı.
• Sazyek, H. (2000). “Yeni Türk Edebiyatında Manzum Poetik Metinler”. Türk Dili Dergisi (Basılı Kaynak), 577: 10-22.
• Taşdemir, İ. (2020). “Dîvân Edebiyatının Popüler Eserlerinde Şiir ve Şair Hakkında Değerlendirmeler”. International Journal of Filologia, 3 (4), 218-245.
• Tolasa, H. (1982). “Dîvân Şairlerinin Kendi Şiirleri Üzerine Düşünce ve Değerlendirmeleri”. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (Basılı Kaynak), 1: 15-46.
• Tolasa, H. (2001). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası. Ankara: Akçağ.
• Tökel, D. A. (2013). “Erken Öten Bir Garip Olarak Tırsî” Granada Edebiyat, S: 3, s. 62-67.
• Tökel, D. A. (2014). “Dîvân Şairi Diyor ki: Baklava Bizimdir” Türk Dili. Türk Dil Kurumu.
• Turan, V. (2020). “Nevî’de Şair ve Şairlik Anlayışı”. International Journal of Filologia, 3 (3), 37-54.
• Turan, V. (2020). “Nev’î’nin Şiir Anlayışı”. International Journal of Filologia, 3 (4), 277-295.
• Yılmaz, K. (2001). İbrahim Tırsî ve Dîvân’ı: İnceleme-Metin-Sözlük. Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Yılmaz, K. (2008). “Bir Hezel Şairi Olarak İbrahim Tırsî ve Dîvânı”. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 15:163-184.
• Yılmaz, K. (2013). İbrahim Tırsî. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tirsi-ibrahim Erişim Tarihi: 08.07.2020.
• Yılmaz, K. (2017). İbrahim Tırsî ve Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.