Rus dilinde analitik ve sentetik gelecek zaman yapılarının görünüş ve kiplik anlamları

Yıl 2021, Sayı: 22, 905 - 917, 21.03.2021

Leyla Çiğdem Dalkılıç

https://doi.org/10.29000/rumelide.897266

Öz

Zaman kavramı neredeyse sınırsız ve sonsuz bir inceleme alanını yansıtmaktadır. Bu bakımdan da zaman kavramını ve anlamlarını net bir biçimde anlayabilmek için bu konu zaman eklerinin dışında bağlam, metinlerarası ilişkiler, kılınış, görünüş, kiplik gibi çok çeşitli kavramlar çerçevesinde incelenmelidir. Üç temel zaman dilimi çerçevesinde gelecek zaman yapıları geçmiş ve şimdiki zamana oranla dilde çok daha geç bir oluşumu yansıtmaktadırlar. Bu durum ise birçok dilde gelecek zamanın gerçekten var olup olmadığı tartışmalarını getirmekle beraber, farklı yaklaşımları doğurmuştur. Gelecek zamanın eylemin gelecekte yerine getirilecek olduğunun aktarıldığı bir zaman dilimi olmanın ötesinde, çeşitli kiplik ifadelerini yansıttığı da gözlenmiştir. Rus dilinde hem oluşum süreçleri hem de dildeki diğer kategorilerin etkisi açısından gelecek zaman anlamı aktarıldığı yapılar ve anlamsal özellikleri bakımından çok çeşitlidir. Rusçadaki zaman yapıları görünüş kategorisi ile ilintili olarak ortaya çıktıklarından dolayı gelecek zaman yapılarının anlamsal özellikleri de bu kategorinin etkisi ile şekillenmektedir. Öte yandan görünüş anlamının dışında, konuşmacının herhangi bir olaya ilişkin tutumu, beklentisi, şüphesi, zorunluluğu, olasılığı gibi durumları da yansıtabildiği yani kiplik ifade edebildiği de gözlenmektedir. Bu çalışmada Rus dilindeki gelecek zaman yapıları aktardıkları anlamsal zenginlik çerçevesinde incelenecektir. Bu çalışmadaki amaç, gelecek zaman yapıları ile aktarılan eylemlerin yalnızca “gelecekte gerçekleştirilecek eylem” anlamını aktarmadığı, bunun ötesinde ret, inkâr, yeti, rica gibi çeşitli anlamları da aktarabildiğini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Zaman kategorisi, gelecek zaman, gramer anlami, gramer formu, Rusça, görünüş

Aspect and modality meanings of analytical and synthetic future forms in the Russian language

Öz

The concept of time reflects an almost limitless and endless field of study. In this respect, in order to understand the concept of time and its meanings clearly, it should be examined within the framework of various concepts such as context, intertextual relations, type of actions, aspect, modality. In the framework of three main tenses, the future tense structures in language reflect a much later formation compared to the past and present tense. While this situation brings the debate on whether the future tense really exists in many languages, it has led to different approaches. It was observed that the future tense, beyond being a time period in which the action will be fulfilled in the future, reflects various modal expressions. The meaning of the future tense in the Russian language is very diverse in terms of structures and semantic features, which it conveys both from the point of view of the formation processes and the influence of other categories in the language. Since the tense structures in Russian appear in relation to the aspect category, the semantic properties of future tense structures are also shaped by the effect of this category. On the other hand, apart from the meaning of aspect, it is observed, that the speaker can also reflect the situations such as attitude, expectation, suspicion, necessity, possibility of an event and it can be noted that modality is possible to express by means of these forms. In this study, the future tense structures in the Russian language will be examined within the framework of the semantic richness they convey. The aim of this study is to show, that actions conveyed by means of future tense structures do not only convey the meaning of "action to be carried out in the future", but also convey the various meanings, such as rejection, denial, capacity, request.

Anahtar Kelimeler

Tense category, future forms, grammatical meaning, grammar form, Russian, aspect

Kaynakça

• Bondarko, A.V. (1962), “Sistema glagolnıh vremyon v sovremennom russkom yazıke”. Voprosı yazıkoznaniya, No 3, 27-37.
• Bradley, B.C. (1911), “”Shall and Will. A Historical Study”. Transactions and Proceedingd of the American Philological Association Vol. 42, 5-31.
• Çebışev, F.A. (2016), “Buduşee vremya glagola i ego svyaz s semantikoy ojidaniya”. Vestnik Vyatskogo gosudarstvennogo universiteta, № 10, 102-106.
• Çuykova, O. Yu. (2019), Buduşee vremya v russkom yazıke: semantika, pragmatika i kontekst. Jezyk i metoda, № 6, 233-242.
• Dalkılıç, L.Ç. (2013), Formı prostogo buduşevo vremeni v znaçenii neaktualnogo nastoyaşevo v sovremennom russkom yazıke. Dissertatsiya na soisk. uçenoy stepeni kand. fil. nauk, St. Petersburg.
• Dalkılıç, Leyla Ç. (2018), Rus dilinin grameri. Ankara: Gece kitaplığı.
• Dalkılıç, L.Ç. (2018), “Rusça ve Türkçedeki Zarf-Fiil Yapılarındaki Anlamsal Özellikler ve Zaman Kavramı”. DTCF. Cilt 58/2, 1184-1210.
• Fries, C. C. (1925), “The Periphrastic Future with Shall and Will in Modern English”. PMLA, Vol 40. No Dec. 4., 963-1024.
• Glovinskaya M.Ya. (1982). Semantiçeskie tipı vidovıh protivopostavlenii russkogo glagola. Moskva: Nauka.
• İzraileviç E.S., Kaçalova K.N. (2003). Praktiçeskaya grammatika angliyskogo yazıka v dvuh tomah. Kiev: Metodika.
• Maslov Yu.S. (2004). İzbrannıe trudı. Aspektologiya. Obşee yazıkoznanie. Moskva: yazıkı slavyanskoy kulturı.
• Kolesov V.V. (2010). İstoriçeskaya grammatika russkogo yazıka. St. Petersburg: SPbGU.
• Koşevaya İ.G. (2016). Tipologiçeskie sturkturı yazıka. Sfera vido-vremennıh znaçeniy. Moskva: Lenand.
• Selişev A.M. (1952). Staroslavyanskiy yazık. ç.II. Moskva: Uçpedgiz.
• Şelyakin M.A. (2008). Kategoriya aspektualnosti russkogo glagola. Moskova: izd. LKİ.
• Skvortsova G.L. (2005). Upotreblenie vidov glagola v russkom yazıke. Russkiy glagol. Moskva: Russkiy yazık. Kursı.
• Teoriya funktsionalnoy grammatiki: aspektualnost, vremennaya lokalizovannost, taksis. (2007). Moskva: Komkniga.