Bir çeviri türü olarak sosyal bilimler çevirisi özellikleri, çeviri olguları ve mesleki yeterlilikleri

Yıl 2021, Sayı: 22, 1052 - 1066, 21.03.2021

Lale Özcan

https://doi.org/10.29000/rumelide.897354

Cited By: 2

Öz

Sosyal bilimler alanındaki metinler yoğun bilgi içeren, terim ve kavram anlamında özel alan çevirmenliği kadar uzmanlık ve yetkinlik isteyen, biçemsel yönden yazın eserleriyle karşılaştırılabilecek ölçüde yazarlarının izini ve biçemini belirten özel metinler olarak karşımıza çıkmaktadır. Sosyal bilimler içerdikleri bilgi ve terim yüküyle teknik çeviri alanının pek çok gereklerine hitap ettikleri gibi yazınsal biçemleri, dilleri ve hitap ettikleri kitlelerin çeşitliği açısından da yazınsal çeviri türüne özgü bazı hasletlere de sahip olmayı gerektirirler. Bunlara ek olarak sosyal bilim metinleri, özel alanlarda üretilen metinler olarak genel kitap çevirilerinden de nitelik olarak belirgin farklılık göstermektedirler. Bu nedenlerle, sosyal bilimlerin çevirilerini belirli bir çeviri türüne yerleştirebilmek mümkün gözükmediğinden, bu çevirileri, kendine özgü bir çeviri türü olarak tanımlayabiliriz. Bu nedenle, bu çeviri türüne özgü çeviri olgularını, bu olguların getirdiği güçlükleri, sorunları, bunların çözülebilmesini sağlayacak çözüm önerilerini belirlemek, bu çeviri türünün mesleki yeterlilik çerçevesini çizmeye çalışmak makalemizin kapsamını oluşturmaktadır. Makalemizde ilk olarak sosyal bilimler çevirisi alanının tanımını, bu konuda daha önce çalışmış çeviri kuramcılarının görüş ve önerilerine değinerek yapmaya çalışacağız. Ardından alanda çalışan uzman çevirmenlerin deneyimlerinin ışığında sosyal bilimlerin çevirilerinin özellikleri çeşitli örnekler üzerinden incelenecektir. Sonrasında özellikle sosyal bilimler çevirisi alanında önemli çalışmalara imza atan Sündüz Öztürk Kasar’ın alanla ilgili görüş ve açılımlarına başvurarak bu çeviri türü özelinde karşılaşılan kimi zorlukların aşılması yönünde kullanılabilecek çeviri yöntemlerine dair öneriler getirilecektir. Son olarak bu çeviri türünde çalışan ya da çalışacak olan çevirmenlerin ne tür mesleki yeterliliklere sahip olmaları gerektiği konusunda bir taslak çizilmeye çalışılacaktır. Çalışmamızın sosyal bilimlerin çevirisi türünde farkındalık yaratması, bu türe özgü çeviri sorunsallarının daha fazla tartışılmasına bir nebze katkı sağlaması ise amaçlanan sonucumuz olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilimler çevirisi, sosyal bilimlerde çeviri özellikleri ve olguları, sosyal bilimlerde çeviri zorlukları ve yöntemleri, mesleki yeterlilikler

Social sciences translations as a category of translation: characteristics, translation facts and professional proficiencies

Öz

The articles in the field of social sciences appear as special texts that contain intense knowledge, expertise and competence as much as special field translation in terms of terms and concepts, and the style of their authors that can be compared with literary works in a stylistic way. Social science translations also fulfill many requirements of the technical translation with their information and term load. In terms of their literary styles, languages and the variety of audiences; they also bear some characteristics of literary translation. As done in special fields, they differ from general book translations. Due to these reasons and since it does not seem possible to place the translations of social sciences in a specific type of translation, we can define these translations as a unique category of translation. Therefore, the scope of our article is to determine the translation facts specific to this translation type, the difficulties and problems caused by these facts, and the solution proposals that will enable them to be solved, and to try to draw the framework of professional competence of this translation type. In our article, we will firstly try to define the field of social sciences translation by referring to the views and suggestions of translation theorists who have worked on this subject before. Then, in the light of the experiences of expert translators working in the field, the features of the translations of social sciences will be examined through various examples. Afterwards, suggestions will be made on translation methods that can be used to overcome some difficulties encountered in this translation type by referring to the views and expansions of Sündüz Öztürk Kasar, who has made important works in the field of social sciences translation. Our aim will raise awareness of social science translation and to contribute to the further discussion of translation problems in this field.

Anahtar Kelimeler

Social science translation, the translation facts specific to social science translations, translation difficulties and methods in social sciences, professionnal deficiencies

Kaynakça

• Aksoy, B. (1999). Sosyal bilimlerinler Metinleri Çevirisi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (16:2), ss. 21-27. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/611195. Erişim tarihi 20 Şubat 2020.
• Berrichi, A. (2012). La traduction en sciences sociales. Traduire, (227), 16-28. http://journals.openedition.org/traduire/467 . DOI: 10.4000/traduire.467. Erişim tarihi 3 Şubat 2020.
• Bourdieu, P. (2002). Les conditions sociales de la circulation internationale des idées. Actes de la recherche en sciences sociales, 145(5), 3-8. DOI:10.3917/arss.145.0003. Erişim tarihi 3 Şubat 2020.
• Clausewitz, C.V. (1955). De la guerre. trad. Denise Naville. coll. « Arguments». Paris:Minuit.
• Clausewitz, C.V. (2013). Savaş Üzerine. Çev. Selma Koçak. İstanbul:Doruk.
• De Certeau, M. (2009). Gündelik Hayatın Keşfi I / Eylem, Uygulama, Üretim Sanatları. Ankara:Dost.
• Ergüden, I. (2015). Bir Çevirmenin Deneyimiyle Türkiye’de Sosyal Bilim Yayıncılığı. 30 Kasım 2015 Çevbir internet sitesi. http://cevbir.org.tr/yazi-yorum/bir-cevirmenin-deneyimiyle-turkiyede-sosyal-bilim-yayinciliği (Bu yazı, Ergüden’in 20 Kasım 2015’te IFEA’da yapmış olduğu konuşmanın metnidir). Erişim tarihi 17 Ocak 2020.
• Girard, R. (2007). Achever Clausewitz. Paris:Carnets Nord.
• Girard, René (2020). Romantik Yalan ve Romansal Hakikat: Edebi Yapıda Ben ve Öteki. Çev. Arzu Etensel İldem. (İlk basım 2001). İstanbul:Metis.
• Özcan L., Vergili A. (2017) The Role of Translation in the Birth of Sociology in Turkey Bibliography of Turkish Translations of the Works of Emile Durkheim. Turkish Studies. (12), 43-64. http://www.turkishstudies.net/DergiTamDetay.aspx?ID=12305
• Öztürk Kasar, S. (2009). Dilde Kavramsal Gelişmeye Koşut Olarak Sözbirim ve Terim Üretimi. Dilbilim. Cilt 1 sayı. 21. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. ss. 29-42.
• Öztürk Kasar, S. (2010). ““Sosyal Bilimlerde Çeviri / Aktarılabilirlik ve Kültürlerüstü İletişim” Konulu Uluslararası Paris Kolokyumunun Düşündürdükleri”. Dilbilim, (24), 1-8. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. İstanbul.
• Öztürk Kasar, S. (2015). Türk Göstergebiliminde Öncü Bir Yapıt: Anlatı Yerlemleri. Söylem, Söylen, Yazın, Tahsin Yücel’e Armağan. Ed. Nedret Öztokat Tanyolaç. İstanbul: Can Yayınları, 59-69.
• Öztürk Kasar, S. (2017). Algirdas Greimas’ın La Sémantique structurale Adlı Yapıtını Türkçeye Nasıl Çevirmeli?. Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi. (86). Odak: Algirdas Julien Greimas, Dönem: Bahar 2017. İstanbul: Yapı Kredi, 308-316.
• Öztürk Kasar, S. ve Tuna, D. (2017). Sosyal Bilimler Alanında Terimcelerin Çevrilmesi Ve Türkçe Terim Üretimi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (12/13), 415-436. DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.
• Öztürk Kasar, S. (2018a). Comment traduire Sémantique structurale d’Algirdas Julien Greimas en turc?. Dilbilim, (1), 69-113.
• Öztürk Kasar, S. (2018b). La traduction turque du Cours de linguistique générale de F. de Saussure par B. Vardar:une version exemplaire d’un maître-traducteur. Cahiers de l’ILSL , (1), 75-97.
• Roux, J. P. (2016). Orta Asya Tarih ve Uygarlık. Çev. Lale Özcan. (1. Basım, 2001). İstanbul:Kabalcı.
• Roux, J. P. (2014). Dinlerin Çarpışması. Çev. Lale Özcan. İstanbul:Kabalcı.
• Roux, J. P. (2018). Babur, Büyük Moğolların Tarihi. Çev. Lale Özcan. (1. Basım, 2008). İstanbul:Kabalcı.
• Roux, J. P. (2020). Türklerin Tarihi. Çev. Aykut Kazancıgil – Lale Özcan. (1. Basım, Kabalcı, 2007). İstanbul: Dergah.
• Roux, J.P. (1999). Montagnes sacrées, Montagnes mythiques. Paris:Fayard.
• Roux., J.P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitki ve Hayvanlar. Çev. Aykut Kazancıgil – Lale Özcan. İstanbul:Kabalcı.
• Sapiro, G. (2012). La circulation des sciences humaines et sociales en traduction : enjeux et obstacles à l’heure de la globalisation. Traduire. 5-15. 10.4000/traduire., (465). http://traduire.revues.org/465
• Schögler, R. Y. (2017). Les fonctions de la traduction en sciences humaines et sociales. Parallèles, 29(2), 36–45. https://doi.org/10.17462/para.2017.02.03. Erişim tarihi: 3 Mart 2020