Modern Mısır tiyatrosunda Ya‘kûb Sannû‘ (Ebû Nazzâra) ve tiyatrocu kişiliği

Yıl 2021, Sayı: 23, 405 - 420, 21.06.2021

Turgay Gökgöz

https://doi.org/10.29000/rumelide.949009

Cited By: 2

Öz

Modern Arap tiyatrosu Arap ülkeleri arasında Batı ile en fazla temas sağlayan ülke olması hasebiyle ilk olarak Lübnan’da ortaya çıkmıştır. Dönemin şartları nedeniyle tiyatro sanatı Mısır’da gelişim imkânı yakalamış ve Mısır üzerinden Suriye ile Lübnan gibi ülkelere yayılmıştır. Arap ülkeleri arasında Lübnan’da Mârûn en-Nakkâş; Suriye’de Ahmed Ebû Halîl el-Kabbânî ve Mısır’da ise Ya‘kûb Sannû‘ gibi isimler tiyatro sanatında öncü isimler olmuştur. Mısır’da Ya‘kûb Sannû‘ tarafından Kahire’de 1870 yılında Mısırlı bir topluluğun oluşturduğu ilk Arap tiyatrosu sahnelenmiştir. Sannû’un Ulusal Tiyatro olarak adlandırdığı topluluk, 1870-1872 yılları arasında Mısır’da toplamda otuz iki oyun ve iki yüzü aşkın performans sergilemiştir. İtalya’nın Livorno şehrinde 3 yıl eğitim alması Sannû’un kendisini geliştirmesi açısından çok önemli bir dönem olmuştur. Bu süreçte İtalyancayı iyi bir şekilde öğrenip Batı kültürüne yakından tanıklık etmiş, özgürlük ve adalet gibi kavramların değerini daha iyi kavramıştır. Kendisi Mısır’da sahnelediği oyunlarında Hidiv İsmail Paşa’yı sert bir şekilde eleştirdiğinde tiyatrosu kapanmış, öğretmenlik yaptığı kurumdaki görevine son verilmiş ve Fransa’ya sürgün edilmiştir. Kısa süren tiyatro yaşamından sonra Mısır’da Ebû Nazzâra Zerkâ’ adlı bir mizah gazetesi tesis etmiş ve bu gazete üzerinden Hidiv’i eleştirmiştir. Böylece Sannû‘, ilgili gazete sayesinde Mısır gazeteciliğine hiciv türünü taşıyan ilk isim olmuştur. Ayrıca, Sannû‘, hem tiyatro hem de gazetecilik sahasında kendisinden sonra gelen nesli etkilemiş, Doğu’da ve Batı’da tanınan bir isim haline gelmiştir. Tiyatrolarında ve gazete yazılarında temel amaç Mısır toplumunda meydana gelen haksızlıklar, zulümler ve yöneticilerin suiistimalleri olmuştur. Bu çalışmada, Mısırlı bir Yahudi olan Ya‘kûb Sannû’un tiyatrocu kişiliğine ve gazetecilik yönüne yer verilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mısır tiyatrosu, Ya‘kûb Sannû‘, Ebû Nazzâra

Ya‘qûb Sannû‘ (Abû Naddârah) and his theatrical personality in modern Egyptian theater

Öz

Modern Arab theater first emerged in Lebanon as it is the country that has the most contact with the West among Arab countries. However, due to the conditions of the period, theater art had the opportunity to develop in Egypt and spread to Syria and Lebanon through Egypt. Among the Arab countries, names such as Mârûn al-Nakkâsh in Lebanon, Ahmad Abû Khalîl al-Qabbânî in Syria and Ya‘qûb Sannû‘ in Egypt were pioneers in the art of theater. The first Arab theater was staged in Cairo in 1870 by Sannû‘. The ensemble, which Sannû‘ called the National Theater, performed a total of thirty-two plays and more than two hundred performances in Egypt between 1870-1872. He learned Italian well, witnessed Western culture and understood the value of concepts such as freedom and justice in Italy. When he criticized Khedieve Ismail Pasha harshly in his plays, his theater was closed and he was exiled to France. Later, he established a newspaper called Ebû Nazzâra Zerkâ’ in Egypt. Thanks to the relevant newspaper, Sannû‘ is first name to carry the type of satire to Egyptian journalism. Sannû‘ influenced the generation that came after him both in the theater field and in the field of journalism. The main purpose in both theaters and newspaper articles have discussed the injustices and abuses of the rulers in Egyptian society. In this context, the theatrical personality and journalism of the Jewish Sannû‘, who was an Egyptian, will be discussed in this study.

Anahtar Kelimeler

Modern Egyptian theatre, Ya‘qûb Sannû‘, Abû Naddâra

Kaynakça

• Amin, Dina. (1999). “Women in Arab Theatre”, The World Encyclopedia of Contemporary Theatre. Edit. Don Rubin, London: Routledge.
• Amin, Dina. (2010). “Ya‘qub Sannû”, Essays in Arabic Literary Biography 1850- 1950. ed.Roger Allen, Harrassowitz Verlag,.
• ‘Abduhu, İbrâhîm. (1944). A‘lâmu’s-Sıhâfeti’l-‘Arabiyye. Kahire:Matba ‘atu’t-Tevekkul.
• Badawi, M. M. (1985). “The Father of the Modern Egyptian Theatre: Yaʿqūb Ṣannū”. Journal of Arabic Literature, Vol. 16.
• Badawi, M. M. (1992).”Arabic Drama: Early Developments”, Modern Arabic Literature, New York, Cambridge University Press.
• Bölükbaşı, Mehmet. (2020). “Arap Dünyasında Tercüme Faaliyetleri’’. Turkish Studies – Social Sciences, 15(3), s. 1005-1015.
• el-Cemel, ‘Abdurrahîm Yûsuf Ahmed. (2009). “Ya‘kûb Sannû‘”, Kâmûsu’l-Edebi’l-‘Arabiyyi’l-Hadîs. Editör: Hamdi Sakkût, Kahire:Dâru’ş-Şurûk.
• Dâğir, Yûsuf Es‘ad. (1983). Mesâdiru’d-Dirâseti’l-İlmiyye. Beyrut: el-Mektebetu’ş-Şarkiyye.
• Er, Rahmi. (1990). “Modern Mısır Tiyatrosu I”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 33 (1-2), s. 123-140.
• Ettmüller, Eliane Ursula. (2012). The Construct of Egypt’s National-Self. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
• er-Râ‘î, Ali. (1979). el-Mesrah fi’l-Vatani’l-Arabî. Kuveyt: ‘Âlemu’l-Ma‘rife,
• er-Remâdî, Cemâleddîn. (2020). Sıhâfetu’l-Fukâha ve Sâni‘ûhâ. y.y..: Vekâletu’s-Sıhâfeti’l-‘Arabiyye.
• ez-Ziriklî, Hayreddîn (1992). el-‘Alâm. C.II, Beyrut: Dâru’l-İlmi’l-Melâyîn.
• Ergül, Aysel. (1995). “Çağdaş Mısır Tiyatrosu’nde Tevfîk el-Hakim ve Üç Entelektüel Tiyatrosu”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Hammouda, Abdulaziz ve Diğerleri. (1999). “Egypt”, The World Encyclopedia of Contemporary Theatre. Edit. Don Rubin, London: Routledge.
• Heykel, Ahmed. (1978). Tatavvuru’l-Edebi’l-Hadîs fî Mısr, Kahire: Dâru’l-Me‘ârif.
• al-Hasan, Hasan Y.A. (1984). The Arabian Nights and The Modern Arab Theatre. The University of Exeter as a thesis for the degree of Doctor of Philosophy in the Faculty of Arts, Exeter.
• Kehhâle, ‘Umer Rıdâ. (1993). Mu‘cemu’l-Muellifîn. C. IV, Beyrut: Muessesetu’r-Risâle.
• Moosa, Matta. (1997). The Origins of Modern Arabic Fiction. Londra:Lynee Rienner Publishers.
• Moreh, Shmuel. (1987). “Ya’qub Sanû’: His Religious Identity and Work in the Theatre and Journalism, According to the Family Archive”, The Jews of Egypt: A Mediterranean Society in Modern Times. Editor: Shimon Shamir, New York: Routledge.
• Necm, Muhammed Yûsuf. (1956). el-Mesrahiyye fi’l-Edebi’l-‘Arabi’l-Hadîs. Beyrut:Dâr Beyrut.
• Sadgrove, Philip. (2010). el-Mesrahu’l-Mısrî fi’l-Karni’t-Tâsi‘a ‘Aşara (1799-1882). Kahire: el-Merkezu’l-Kavmî li’t-Terceme.
• Sadgrove, Philip. (1998). “Sanu‘ Yaqub” (James Sanua)”, Encylopedia of Arabic Literature. Edit.: Julie Scott Meisami, Paul Starkey, London: Routledge.
• Sanua, James. (2018). “The Unfaithful Husband”, Çev.: Marvin Carlson and Stefano Boselli, Arab Stages. Volume 8 (Spring), s. 1-28.
• Savran, Ahmet. (1991). 19. Yüzyıl Osmanlılar Döneminde Yeni Arap Edebiyatı. Erzurum:Atatürk Üniversitesi.
• Serkîs, Yûsuf İlyâs. (1968). Mu‘cemu’l-Matbû‘âti’l-‘Arabiyye ve’l-Mu‘arrebe. Kahire:Matba‘atu Serkîs.
• Soyer, Senem. (2015). “Mısır Sinemasında Feminist Bir Temsil: “Kahire 678” Örneği”. Şarkiyat Mecmuası, 27 (2), s. 67-84.
• Tarrâzî, Philip. (1913). Târîhu’s-Sıhâfeti’l-‘Arabiyye. Beyrut: Matba‘atu’l-Edebiyye.