Mühürnâme-yi Caferî

Yıl 2021, Sayı: 23, 526 - 543, 21.06.2021

Gökhan Şenyurt

https://doi.org/10.29000/rumelide.949480

Öz

Hz. Ali’nin birçok kerametini barındıran ve onun üstünlüklerini dile getiren Alevî-Bektaşî sahası metinlerinden biri de Derviş Muhammed Yemînî’nin Fazîletnâmesidir. XVI. yüzyılın ilk yarısında kaleme alınan tercüme-telif niteliğindeki bu eserin zeminini Hz. Ali oluşturmakla birlikte, eserin incelenen bazı nüshalarında Mühürnâme-yi Caferî başlıklı 73 beyitlik kısa bir mesneviye tesadüf olunmuştur. Vâle adlı bir kadın tarafından Hz. Muhammed’den emanet alınan bir taşın önce Hz. Ebûbekir’e götürülmesi, sonrasında Hz. Ali’den başlayarak On İki İmam sırasına göre fantastik bir kurguyla aktarılıp nihayetinde İmam Cafer’e ulaşması ve böylece bu taşın bir Caferîlik sembolü hâline gelmesi hadisesi mesnevinin muhtevasını oluşturmaktadır. Bu çalışmada öncelikle Derviş Muhammed Yemînî ve Fazîletnâmesi hakkında bilgi verilmiş, daha sonra Mühürnâme-yi Caferî şekil ve içerik bakımından incelenerek, Fazîletnâme’nin eski nüshalarında olmayan bu kısa mesnevinin Caferî temayüllü bir müstensihin müdahalesiyle içeriğe sonradan dâhil edilme ihtimali değerlendirilmiştir. Son olarak da tespiti yapılıp incelenen dört nüshanın karşılaştırılmasıyla elde edilen tenkitli metni verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mesnevi, Derviş Muhammed Yemînî, Fazîletnâme, Mühürnâme-yi Caferî

Muhurname-yi Jafari

Öz

One of the Alevi Bektashi texts which has got Hazrat Ali’s oracles and superiority is Dervish Yemini’s Fazilatname. Written in the first half of the 16th century, the base of this work of translation and copyright belongs to Hz. Ali, a short masnavi of 73 couplets called Muhurname-yi Jafari was found in some of the examined copies of the work. Being taken the stone entrusted from Hazrat Muhammed to Hazrat Ebubekir by a woman whose name is Vale, then starting with Hz. Ali, It was transmitted in a fantastic way according to the order of the Twelve Imams and reached Imam Jafar at the end. Thus, the fact that this stone becomes a symbol of Caferism constitutes the content of the masnavi. Firstly, it is given information about Dervish Yemini and his work ‘Fazilatname’, after that by analyzing the Muhurname-yi Jafari in point of form and content, it is evaluated the possibility of inclusion of this masnavi by a scribal leaning Caferism that is not found in old copies of Fazilatname. Finally, the critical text obtained by comparing the four copies that were determined and analyzed was given.

Anahtar Kelimeler

Masnavi, Dervish Muhammed Yemini, Fazilatname, Muhurname-yi Jafari.

Kaynakça

• Akdoğan, M. N. (2014). Şîî Literatürde Hz. Ömer’in Bazı Hadiselerdeki Rolü. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, XII, 86-116.
• Aycan, İ. (2005). Muâviye b. Ebû Süfyân. TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 30, s.s. 332-334). İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Çiçekler, M. (2004). Mesnevi. TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 29, s.s. 320-322). Ankara: Türk Diyanet Vakfı.
• Devellioğlu, F. (2015). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ebû Zehra, M. (2018). Mezhepler Tarihi. (Çev. Sıbğatullah Kaya). İstanbul: Çelik.
• Gölpınarlı, A. (1973). Hurûfîlik Metinleri Kataloğu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İnce, A. (2012). Anadolu’da Alevî-Bektaşî Geleneğinde Kerbelâ Toprağının Kullanımı. Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, IV/1, 248-258.
• Kanar, M. (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say.
• Karaman, H. (1993). Ca’feriyye. TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 7, s.s. 4-10). İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Kartal, A. (2001). Türkçe Mesnevilerin Tertip Özellikleri. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 69-119.
• Kılıç, F., & Bülbül, T. (2011). Demir Baba Velâyetnâmesi (İnceleme-Tenkitli Metin). Ankara: Grafiker.
• Kırman, A. (2004). Yemînî’nin Fazîletnâmesi Şekil ve Muhteva Tahlili. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Kırman, A. (2013). Yemînî. TDV İslâm Ansiklopedisi. (c. 43, s.s. 420-421). İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Kutlar, F. S. (2010). Seher Abdal’ın Helvâ vü Nân’ı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 56, 261-294.
• Kutlar, F. S. (2011). Menkabet-i Penc Keştî. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 58, 21-48.
• Noyan, B. (1999). Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik. Ankara: Ardıç.
• Öz, M. (1993). Ca’fer es-Sâdık. TDV İslâm Ansiklopedisi, (c. 7, s.s. 1-3). İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Öz, M. (2003). Mehdî el-Muntazar. TDV İslâm Ansiklopedisi. (c. 28, s.s. 376-377). Ankara: Türk Diyanet Vakfı.
• Öz, M. (2010). Şîa. TDV İslâm Ansiklopedisi, (c.39, s.s. 111-114). İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Özmen, İ. (1995). Alevî-Bektâşî Şiirleri Antolojisi, c.2. Ankara: Saypa.
• Şahin, Ş. H. (2013). Yemînî Fazîlet-nâme (İmam Ali’nin Erdemleri). Ankara: Sarıyıldız.
• Şemseddin Sami (2009). Kâmûs-i Türkî, İstanbul: İkdam matbaası (1317). İstanbul: Çağrı.
• Şenyurt, G. (2020a). Fazîletnâme Işığında Yemînî. Ankara: La Kitap.
• Şenyurt, G. (2020b). Derviş Muhammed Yemînî’nin Fazîletnâmesi’nde On İki İmam’ın Yeri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13/71, 94-106.
• Şenyurt, G. (2020c). Nusayrîliğin Alevî-Bektaşî Edebiyatına Tesiri ve Nusayr-i Tûsî Anlatısı. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 22, 210-232.
• Şenyurt, G. (2020d). Derviş Muhammed Yemînî’nin Fazîletnâmesi’nin Yazma Nüshaları Üzerine. VI. Uluslararası TURKCESS Eğitim ve Sosyal Bilimler Kongresi, 30 Ekim-1 Kasım 2020, TEBAD, 34, İstanbul.
• Şenyurt, G. (2020e). Demir Baba Velâyetnâmesi’nde Derviş Muhammed Yemînî’nin Yeri. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 5/1, 66-71.
• Tepeli, Y. (2002). Derviş Muhammed Yemînî Fazîlet-Nâme (Cilt 1-2): Giriş-İnceleme-Metin ve Gramatikal Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Tevfik, M. (1327). Manastır Vilâyeti Tarihçesi. Manastır: Beynelmilel Ticaret Matbaası.
• Ünver, İ. (1986). Mesnevi. Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), 52/415-417, 430-563.